Παλαιοχώρι Χαλκιδικής, Τόπος να Ζεις!

Στις περιπατητικές διαδρομές μέσα στην οργιώδη βλάστηση που περιβάλλει το Παλαιοχώρι θα συναντήσετε και πολλά παλιά παρεκκλήσια.

Θα νιώσετε σαν τον Κοσμά τον Αιτωλό όταν έφτανε στο Παλαιοχώρι των Παλαιολόγων! 

Θα δείτε τρία + ένα Καστέλια: στο Νέπωσι, στην Κρανιά, στην Καμήλα και στον Αη Λιά. Όλα απομεινάρια ενός ενδόξου παρελθόντος και τις μετακινήσεις των κατοίκων του στο Λεκανοπέδιο του Παλαιοχωρίου με τα Όμβρια Χωράφια και στα γύρω πλούσια σε Φυσικό Πλούτο βουνα.

Μετακινήσεις - εγκαταστάσεις με βάση τις ανάγκες κάθε ιστορικής εποχής. 

Θα νιώσετε και εσείς Νέπωτες! 

Θα περιηγηθείτε στις όχθες του Μεγάλου Ρέματος της Χαλκιδικής που οι ντόπιοι ονομάζουν Ποταμό Χαβρία και στα παραποτάμια του, όπου οι μικρές σας "ανακαλύψεις" ανθρωπογενών εγκαταστάσεων θα σας καταπλήξουν.

Φυσικά θα διαβείτε την παλιά στράτα που ενώνει το Παλαιοχώρι με τα υπόλοιπα χωριά της περιοχής δηλαδή την παλιά Λιαριγκόβα (Αρναία), τα Ρεβενίκια (Μεγάλη Παναγία) - Πραβήτα, το Νεοχώρι - Πιάβιτσα - Ισβορο (Στρατονίκη), τον Στανό και την Βαρβάρα - Μόδι.

Θα περπατήσετε στα σοκάκια του Ζορμπά, στα χνάρια του Καζαντζάκη, του Καισάριου Δαπόντε, του Ασκητού Γιώργη Χατζηγιώργη. 

Θα δείτε το κάλος του Τοπίου και την Ελληνική Ψυχή όπως τα είδε και τα ύμνησε ο Γάλλος Κουζινερί, ο Γερμανός Φαλμεράυερ και όλοι οι άλλοι περιηγητές και χαρτογράφοι! 

Τόπος Να Ζεις!

Read More

Ο Κοσμάς ο Αιτωλός στο Παλαιοχώρι

«Όλος ο ντουνιάς θα ταραχθεί, αλλά οι ποδιές του Χολομώντα δεν θα ταραχθούν». 

Σύμφωνα με τους βιογράφους του πατρο Κοσμά, προέτρεπε τους κατοίκους των χωριών, όπου κήρυττε, να υψώνουν σταυρούς στα τέσσερα σημεία του χωριού, ώστε αυτό να προστατεύεται από τη μια έως την άλλη άκρη. Πηγή : https://www.ekklisiaonline.gr/arxontariki/ti-symvolizan-i-stavri-pou-estine-o-patro-kosmas-ap-opou-pernouse/

Την εποχή του Κοσμά του Αιτωλού πέρα από την Οθωμανική Κυριαρχία υπάρχουν αρκετές αρρώστιες που μαστίζουν το Λεκανοπέδιο Παλαιοχωρίου.

Το πέρασμα από την περιοχή του Αγίου τεκμαίρεται γύρω στα 1760 μΧ. Τότε δίδαξε αλλά και βάπτισε δίνοντας το όνομα του σε κατοίκους της ευρύτερης περιοχής. 

Οι Σταυροί του Κοσμά του Αιτωλού τοποθετούνται με την ευλογία του με την λογική τέσσερα σημεία του ορίζοντα και αυτά είναι ακόμη ορατά στο Παλαιοχώρι παρά την πάροδο περίπου 264 χρόνων από την τοποθέτηση τους. 

Σήμερα θα μπορούσαν να αποτελέσουν Τοπόσημα υπέροχων περιπατητικών διαδρομών σε ένα περιβάλλον με μοναδικό φυσικό πλούτο και πολλά γραφικά πέτρινα παλιά παρεκκλήσια.

Α. ΔΥΤΙΚΟΣ

Στην περιοχή "ψίκιν" στην παλιά στράτα που ενώνει το Παλαιοχώρι με την τότε Λιαριγκόβα (Αρναία) ο μεταλλικός σταυρός είναι το αποτύπωμα της διδαχής του από το 1760! Μέχρι και την δεκαετία του 1960 υπήρχε και ο Ξύλινος Σταυρός !!!

Σε αυτό τον χώρο πρέπει να γίνει ανάδειξη και των μεσαιωνικών καμινιών Ασβεστόπετρας .

Και του θρύλου "ψίκιν" με τα πέτρινα σεντούκια

Β. ΑΝΑΤΟΛΙΚΑ τοποθεσία ΣΤΑΥΡΟΣ, Τοπόσημου στο δρόμο προς Τσιουτάνι. 

Υπάρχει φυσικά και μαρτυρία για Σταυρούς ξύλινους και μεταλλικούς στο κορμό Δέντρου στη τοποθεσία "Υψώματα" λίγο έξω από το Παλαιοχώρι μετά το εξωκλήσι του Αγίου Αθανασίου, εκεί που σήμερα είναι το παρεκκλήσι του Αγίου Γεωργίου. Στο εξωκλήσι του Αγίου Αθανασίου όπου υπήρχε και εκεί μεταλλικός Σταυρός! 

Γ. ΒΟΡΕΙΟΣ

σταυρός ξύλινος σε δέντρο στα ΒΟΡΕΙΑ της παλαιάς εκκλησίας του Αρχαγγέλου Μιχαήλ σε ένα παρεκκλήσι δίπλα από Καστελούδι Κρανιάς

Δ.  ΝΟΤΙΟΣ

ο μεταλλικός σταυρός στον αυχένα για Νέπωσι!

Άλλωστε από τον πατρο Κοσμά εμπνεύστηκε ο Ρήγας Φεραίος, όταν λίγα χρόνια αργότερα έγραφε

«Ελάτε μ’ ένα ζήλο σε τούτον τον καιρόν, να κάμνωμεν τον όρκον επάνω στον σταυρόν… Ψηλά στα μπαϊράκια, υψώστε το σταυρό… Στεριάς και του πελάγους να λάμψει ο σταυρός…».

Ευλογία μεγάλη για το Παλαιοχώρι των Παλαιολόγων.

Read More

ΙΕΡΙΣΣΙΩΤΕΣ ΗΡΩΕΣ ΤΟΥ 1821 ΚΑΙ Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΗΣ ΙΕΡΙΣΣΟΥ ΣΤΗΝ ΕΘΝΙΚΗ ΠΑΛΙΓΓΕΝΕΣΙΑ- ΕΠΕΤΕΙΑΚΟ

 

   Κείμενο: Χρήστος Καραστέργιος – (Το αρχικό άρθρο γράφτηκε πριν 13 χρόνια, τον Ιανουάριο του 2010).

   ✍🏼 Όταν αναφέρεται κάποιος στη συμβολή της Ιερισσού και γενικότερα της περιοχής στους εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνες, το μυαλό όλων πηγαίνει στον περίφημο Καπετάν Γιαγλή. Ο Γεώργιος Γιαγλής ή Καπετάν Γιαγλής, όπως είναι ευρύτερα γνωστός, γεννήθηκε στην Ιερισσό το 1869 και εκοιμήθη με το όνομα Γαβριήλ, το 1944. Ελάχιστοι όμως είναι αυτοί που γνωρίζουν πως ο Καπετάν Γιαγλής δεν είναι παρά μόνο η κορυφή του παγόβουνου από μια πλειάδα συμπατριωτών μας που έδωσαν δυναμικά το παρόν στους αγώνες για την ελευθερία του υπόδουλου γένους γενικά και της ιδιαίτερης πατρίδας μας ειδικότερα, από τα πρώτα χρόνια της Επανάστασης του 1821.

Το μικρό αυτό άρθρο εκτός από την απότιση φόρου τιμής στους ΄΄ξεχασμένους΄΄συμπατριώτες μας, προσδοκά να αποτελέσει την αφορμή για την έναρξη μιας δημόσιας συζήτησης αρχικά και αν το επιτρέψουν οι συνθήκες μιας εκτενέστερης και πιο εμπεριστατωμένης έρευνας στη συνέχεια, για τη συμμετοχή των Ιερισσιωτών και γενικότερα των Χαλκιδικιωτών στους αγώνες για την ελευθερία της πατρίδας (σήμερα, 13 χρόνια μετά την συγγραφή του άρθρου, σε έναν μεγάλο βαθμό αυτό πραγματοποιήθηκε).

ΣΥΝΤΟΜΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ 

Στις 23 Μαρτίου του 1821 την ίδια ώρα που οι σπίθες της επανάστασης ξεπετάγονται σε κάθε γωνιά που ζούν υπόδουλοι Έλληνες, ο Εμμανουήλ Παπάς αποβιβάστηκε στο Άγιο Όρος για την ετοιμασία της εξέγερσης.

Ο μουτεσελίμης (αναπληρωτής του Πασά), Σερίφ Σιντίκ Γιουσούφ μπέης, πληροφορήθηκε την άφιξη του Ε. Παπά στη χερσόνησο του Άθω και εκστράτευσεο ίδιος με μεγάλες δυνάμεις στην Ιερισσό με σκοπό να εισβάλει στο Άγιο Όρος. Επειδή δεν είχε σαφή στοιχεία για την προετοιμασία της επανάστασης, άφησε φρουρά για να αφοπλίσει τους κατοίκους που, από ό,τι γνωρίζουμε, ήταν πολύ καλά οπλισμένοι (dr Hunt 1801). Η καταπίεση των κατοίκων από τη φρουρά ήταν μεγάλη και αναγκάστηκαν πολλοί να καταφύγουν στα γύρω βουνά.

Στις 8 Μαΐου άρχισαν οι πρώτες συγκρούσεις στην Κασσάνδρα και στις 17 Μαΐου, κάτω από την έντονη πίεση των Τούρκων ξεσηκώθηκε ο Πολύγυρος και ακολούθησαν, η μία μετά την άλλη, και άλλες περιοχές της Χαλκιδικής.

Έχουμε στη συνέχεια την επίσημη κήρυξη της επανάστασης από τον Εμμανουήλ Παπά στο Άγιο Όρος και την 1η Ιουνίου ο επαναστατικός στρατός συγκρούστηκε και νίκησε την τουρκική φρουρά που έμεινε στην περιοχή της Ιερισσού.

Τα γεγονότα ήταν ραγδαία, μετά την διάλυση του σώματος των επαναστατών στη Ρεντίνα και την κατάληψη της Κασσάνδρας και είχαν ως αποτέλεσμα τον περίφημο ‘Χαλασμό’, και τον ξεριζωμό των κατοίκων.

Η Ιερισσός κάηκε από τους Οθωμανούς στις αρχές του Ιουλίου του 1821 και οι κάτοικοι προέβαλαν αντίσταση μαζί με άλλους Χαλκιδικιώτες, υπό τις διαταγές του Ρήγα Μάνθου, στα στενά του Πρόβλακα (σύντομα πιστεύω θα υπάρξει σχετικό άρθρο γι αυτή την άγνωστη πτυχή του αγώνα).

Κατά τον Pouqueville, έφυγαν τότε από την χερσόνησο του Άθω όπου είχαν καταφύγει, 5000 – 6000 γυναικόπαιδα.

Το μεγαλύτερο βάρος των προσφύγων το δέχτηκε η Σκόπελος, αλλά υπάρχουν και άλλοι που βρήκαν καταφύγιο στη Σκιάθο, στην Κέα και τα Ψαρά.

Σε εργασία του Γ.Χ. Χιονίδη, βρίσκουμε στη Σκόπελο το 1829 τρεις οικογένειες που δηλώνουν καταγωγή από την Ιερισσό, μία από τα Στάγιρα και σαράντα τρείς οικογένειες που δηλώνονται με το γενικό όρο ΄΄Μαντεμοχωρίτες΄΄. Οι οικογένειες που αναφέρουν καταγωγή από την Ιερισσό είναι οι οικογένειες του Γαρόφαλου Νικόλαου (έμπορου), του Καραθανάση (γεωργού) και η οικογένεια του Ιωάννη Ιερισσιώτη, που δήλωσε ως επάγγελμα στρατιώτης.

Στους Μαντεμοχωρίτες βρίσκουμε μεταξύ άλλων την οικογένεια του Β. Αποστολάρα από το Γομάτι, που δηλώνει χιλίαρχος, την οικογένεια του Ταμπάκη Δήμου, του Ι. Αθανασίου και πολλές άλλες.

Οι Ιερισσιώτες, όπως και όλοι οι Χαλκιδικιώτες, καθ’όλη τη διάρκεια του αγώνα πολέμησαν γενναία με την προτροπή του ιεράρχη και κατόπιν εθνομάρτυρα επισκόπου Ιερισσού και Αγίου Όρους, Ιγνατίου.

Η επανάσταση των συμπατριωτών μας είχε ως αποτέλεσμα να καθυστερήσουν τα τουρκικά στρατεύματα του Μπαϊράμ Πασά που κατευθυνόταν στην Πελοπόννησο, και δόθηκε έτσι ο απαραίτητος χρόνος να εδραιωθεί η ελληνική επανάσταση με την άλωση της Τριπολιτσάς.

Οι περισσότεροι από τους Χαλκιδικιώτες μαζί με τους Ολυμπίους αγωνιστές συνέχισαν τον αγώνα τους στη νότια Ελλάδα όπου διακρίθηκαν για τη μαχητικότητα και τον ηρωισμό τους.

Πολλοί από αυτούς πολέμησαν στο Μεσολόγγι (όπως ο Ιερισσιώτης Γεώργιος Δημητρίου ή Κοτρώνης) και μαζί με τους Ρουμελιώτες, αποτέλεσαν τη λεγόμενη ΄΄Αθάνατη Φρουρά΄΄. Κατά την ηρωική τους έξοδο, ανάμεσα στους άλλους έπεσε ο Πολυγυρινός αγωνιστής και φιλικός Γιαννάκης Παπαγεωργάκης. Οι συμπατριώτες μας πολέμησαν επίσης με αυταπάρνηση στην μάχη των Ψαρών και υπό τον γέρο Καρατάσο αγωνίστηκαν ηρωικά εναντίον του Ιμπραήμ στο Νεόκαστρο, στην πολιορκία της Αθήνας και σε άλλες μικρές ή μεγάλες μάχες της επαναστατικής περιόδου.

– ΙΕΡΙΣΣΙΩΤΕΣ ΑΓΩΝΙΣΤΕΣ 

Ανάμεσα στους πολλούς ήρωες αγωνιστές από τον τόπο μας εξέχουσα θέση έχει η οικογένεια των Βλαχομιχαλέων με προεξάρχουσα μορφή τον:

1. ΒΛΑΧΟΜΙΧΑΛΗ Αθανάσιο από την Ιερισσό, γεννημένος το 1805 [λοχαγός] 

Το 1821 υπηρέτησε υπό την ηγεσία του πατέρα του, Ολύμπιου Βλαχομιχάλη, στην μάχη της Κασσάνδρας και στη μάχη του Αγίου Όρους κατά του Λουμπούτ Πασά. Το 1822 συνέχισε τον αγώνα στην Πελοπόννησο εναντίον του Δράμαλη. Το 1823 υπό την αρχηγία του πατρός του και του γέρου Καρατάσου πολέμησε στα Βρυσάκια του Ευρίπου και κατόπιν στο Τρίκερι κατά του Τοπούλ Πασά. Παραβρέθηκε στη φύλαξη της Ύδρας, αγωνίστηκε ηρωικά στο Νεόκαστρο, στο Σκινόλακα εναντίον των Τουρκοαιγυπτίων και ξανά στην Ύδρα. Το 1826 πολέμησε στην Αταλάντη και για δεύτερη φορά το 1827 στο Τρίκερι υπό τον γέρο Καρατάσο. Το 1828 κατατάχτηκε ως υπολοχαγός στη χιλιαρχία Καρατάσου και το 1831 προβιβάστηκε σε λοχαγό. Μετά το θάνατο του γέρο Καρατάσου, έμεινε υπό τις οδηγίες του Τσαμή Καρατάσου και κατόπιν στη φάλαγγα υπό τον Νότη Πανουργιά.

Κατοίκησε με την οικογένεια του στην Νέα Πέλη Αταλάντης και προικοδοτήθηκε για τις υπηρεσίες του στην πατρίδα ως λοχαγός με 6.480 γρόσια. Κατετάγη στην πέμπτη τάξη των αξιωματικών. Παρασημοφορήθηκε και έλαβε αριστείο από την πατρίδα για τις θυσίες του.

Όμως, αν και η νιότη του είχε περάσει, πιστός στο όνειρο της ελευθερίας της ιδιαίτερης πατρίδας του, συμμετείχε με τον Τσάμη Καρατάσο στην επανάσταση του 1854 στην Χαλκιδική ως υπαρχηγός του.

Ο Τσάμης με τους Μακεδόνες αγωνιστές έμεινε να αντιμετωπίσει τους Τούρκους στην Ορμύλια, στέλνοντας στις 13 Απρίλιου τον Αθανάσιο Βλαχομιχάλη με 50 άντρες στον Πολύγυρο, όπου τον υποδέχονται ως ελευθερωτή. Ενισχύουν το σώμα του πάνω από 100 παλικάρια του Πολυγύρου και μαζί κατατροπώνουν τους Τούρκους στο ύψωμα Καβρόλακας. Οι Τούρκοι χάνουν 65 άντρες και επέστρεψαν στη Γαλάτιστα.

Το κλίμα όμως δεν ήταν ευνοϊκό για τους επαναστάτες. Έτσι ο Καρατάσος υποχώρησε προς την Κομίτσα και κάλεσε να επιστρέψει ο Βλαχομιχάλης. Στην υποχώρησή του πληροφορήθηκε από βοσκούς την ύπαρξη 800 Τούρκων στρατιωτών στα Βράσταμα. Παρόλη την αριθμητική υπεροχή των Τούρκων, ο γενναίος αυτός πατριώτης αποφασίζει να αναμετρηθεί μαζί τους. Χώρισε τους 150 άντρες του σε τρεις ομάδες και κύκλωσε το χωριό. Το αποτέλεσμα του αιφνιδιασμού του ήταν πάνω από 100 νεκροί Τούρκοι.

Δυστυχώς ακολούθησε η σφαγή των προκρίτων του Πολυγύρου και η αποχώρηση του σώματος του Καρατάσου στην ελεύθερη Ελλάδα κατόπιν πιέσεων των ξένων δυνάμεων.

Αναφέρει σε σχετικό του έγγραφο:

“… Έκθεσις των εκδουλεύσεων μου: κατά το το 1821 εις την αρχήν της επαναστάσεως υπό την οδηγίαν του μακαρίτου πατρός μου Βλαχομιχάλη και αρχηγού της επαναστάσεως της Μακεδονίας του Αγίου Όρους και Κασσάνδρας ευρέθημεν εις διαφόρους μάχας εις άγιον όρος και Κασσάνδρας κατά του Λομπούτη Πασιά και το 1822 εχαλασθήκαμεν από την πατρίδα μας την Μακεδονίαν απεράσαμεν εις την Πελοπόνησσον ευρέθημεν εις την μάχην του

Δράμαλη εις χωρίον…”

Ο Αθανάσιος Βλαχομιχάλης σε μια σειρά εγγράφων πιστοποιεί με άλλους αξιωματικούς την δράση άλλων αγωνιστών. Η πατρίδα τον τίμησε με αργυρό μετάλλιο για τους αγώνες του. Απεβίωσε στην Αταλάντη.

Το 1915 βρίσκουμε στους εκλογικούς καταλόγους της Αταλάντης το γιό του, Βλαχομιχάλη Χρήστο σε ηλικία 65χρόνων, που ακολούθησε κι αυτός τη στρατιωτική καριέρα.

2. ΒΛΑΧΟΜΙΧΑΛΗΣ Ολύμπιος (Ιερισσιώτης) ή γέρο-Βλάχος [λοχαγός] 

Ημερ.γενν. το 1778

Αγωνιστής του 1821 από την Ιερισσό, από τους πρωτεργάτες της επανάστασης του Αγίου Όρους και της Χαλκιδικής το Μάιο του 1821,στην οποία διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο οι γιοι του Αθανάσιος και Κωνσταντίνος. Μετά την καταστολή του αγώνα στην περιοχή, κατέφυγε στη Νότια Ελλάδα και έλαβε μέρος σε μάχες στην Εύβοια και την Πελοπόννησο. Διακρίθηκε στη μάχη στα Βρυσάκια της Εύβοιας τον Ιούνιο τού 1822,συμπολεμώντας με το Νικόλαο Κριεζώτη και στη συνέχεια εναντίον του Δράμαλη υπό τον Ηλία Κατσάκο Μαυρομιχάλη. Κατά την εισβολή του Ιμπραήμ πήρε μέρος στις μάχες του Νεόκαστρου και του Σχινόλακκα, καθώς και στην Αταλάντη εναντίον του Πασόμπεη.

Βρίσκουμε επιστολές του στο αρχείο τού Ι. Κωλέττη.

Για τούς αγώνες του έλαβε μετάλλιο και αριστείο.

Κατετάγη στην πέμπτη τάξη των αξιωματικών. Απεβίωσε στην Σκάλα Αταλάντης το 1845.

Ο δήμος Αταλάντης τίμησε την Ιερισσιώτικη αυτή οικογένεια δίνοντας σε οδό της πόλης το όνομα του γερο Βλαχομιχάλη.

3. ΒΛΑΧΟΜΙΧΑΛΗΣ Κωνσταντίνος [εκατόνταρχος] 

Γιος του Ολύμπιου Βλαχομιχάλη και αδελφός του Αθανάσιου. Πολέμησε στη μάχη της Κασσάνδρας και συνέχισε τον αγώνα στη νότια Ελλάδα, όπου αγωνίστηκε το 1822 στις μάχες που έγιναν στα Βρυσάκια και στο Τρίκερι. Το 1823 πολέμησε στη Σκιάθο, στο χαλασμό του Οθωμανικού στόλου, το 1824 στη διαφύλαξη της Ύδρας και το 1825 στο Νεόκαστρο, όπου οι Μακεδόνες νίκησαν μόνοι τους την εμπροσθοφυλακή του Ιμπραήμ. Αυτή θα είναι και η μόνη νίκη των Ελλήνων εναντίων του σύγχρονου στρατού των τουρκοαιγυπτίων. Τον ίδιο χρόνο υπερασπίστηκε για δεύτερη φορά την Ύδρα. Το 1826 πολεμάει στην Αταλάντη και το 1827 ξανά στη μάχη του Τρίκερι. Το 1828 συμμετείχε στην 7η χιλιαρχία του Καρατάσου, με το βαθμό του λοχία. Το 1832 πήρε το βαθμό του εκατόνταρχου. Στη συνέχεια τον βρίσκουμε στο Ταξιαρχικό σώμα στη Ναύπακτο και στο ΙΔ¨ τάγμα του Τσάμη Καρατάσου.

Τέλος με διαταγή της κυβέρνησης υπηρέτησε στην πολιτοφυλακή της Σκοπέλου και Σκιάθου.

Αναφέρει σε σχετικό του έγγραφο:

“…εξ Ερισσού της Μακεδονίας έλκων έσπευ-

σα ευθύς ως η σάλπιγξ της υπό τον βαρύν της δουλείας ζυγόν στεναζούσης τότε πατρίδος, εκάλεσε τα εις την απελευθέρωσιν αυτής δυνάμενα να συντελέσωσι τέκνα της, να δράμω όπου η φωνή και η ανάγκη αυτής μ’εκάλει, εις πλείστας όσας παρευρεθείς κατά των εχθρών μάχας…”

Για τους αγώνες του, βεβαίωσαν οι οπλαρχηγοί Αν. Χυμευτός, Θαν. Σαραφιανός, Α.Ν Χαλκιώτης και Ι. Καρπούζης.

Τιμήθηκε από την πατρίδα, όπως και ο αδελφός του, με το αργυρό Αριστείο και μετάλλιο .

Κατετάγη ως υπαξιωματικός στην πρώτη τάξη.

4. ΠΕΤΡΟΥ Αστέριος [υπαξ/κός] 

Με την έκρηξη της επανάστασης το 1821 στη Χαλκιδική πολέμησε ως οπλαρχηγός υπό τις διαταγές του Εμμανουήλ Παππά. Το 1822 πολέμησε στο Τρίκερι και στη Σκιάθο υπό τον Καρατάσο. Το 1823-24 πήρε μέρος στην ηρωική μάχη των Ψαρών, επικεφαλής 30 στρατιωτών από τους οποίους 7 σκοτώθηκαν και 12 τραυματίστηκαν. Συμμετείχε στη φύλαξη της Ύδρας. Το 1825 αγωνίστηκε στο Νεόκαστρο υπό τον Καρατάσο, όπου τρεις συγγενείς του από την Ιερισσό έπεσαν ηρωικά μαχόμενοι κατά του τακτικού στρατού του Ιμπραήμ πασά. Μετά επανήλθε για την υπεράσπιση της Ύδρας. Το 1826 πολέμησε στη μάχη της Αταλάντης και το 1827 στο Τρίκερι υπό τους Γάτσο και Καρατάσο. Πρόσφερε μεγάλο μέρος της περιουσίας του για τη συντήρηση των στρατιωτών του. Αναφέρει ότι στην Ιερισσό είχε σπίτια, αμπέλια, χωράφια και κτήματα. Κατετάγη στη δεύτερη τάξη των υπαξιωματικών.

Η πατρίδα τον τίμησε με αργυρό αριστείο και παράσημο, αναγνωρίζοντας τις θυσίες του.

Στη Νέα Πέλη έχαιρε μεγάλης εκτίμησης από τους συμπολίτες του, οι οποίοι τον εξέλεξαν ως δημαρχιακό Πάρεδρο.

5. ΓΕΩΡΓΙΟΥ Μανώλης [εκατόνταρχος] 

Γεννήθηκε το 1800 στην Ιερισσό της Χαλ/κης.

Πολέμησε στη Χαλκιδική υπό τον Ε. Παππά. Το 1822 υπό το γέρο Καρατάσο στη Σκιάθο κατά του Τοπούλ πασά και αργότερα στο Τρίκερι όπου και πληγώθηκε. Πολέμησε επίσης στο Χόρτο του Παγασητικού, στην Ορμύλια Χαλκιδικής και στο Σχοινόλακα εναντίον του Ιμπραήμ.

Υπό τον Ι. Τσατσαρώνη από τον Παρθενώνα Χαλκιδικής πήρε μέρος στην ηρωική μάχη των Ψαρών και στην πολιορκία της Θάσου.

Υπηρέτησε ως εικοσιπένταρχος στο Εύζωνο πεζικό του Τσάμη Καρατάσου.

Του απονεμήθηκαν δύο φορές αριστεία το 1840 χάλκινο και το 1844 αργυρό λόγω της συμμετοχής του στον Αγώνα ως «τοπικός προύχοντας επικεφαλής στρατιωτικού σώματος των συμπατριωτών του».

Κατετάγη με το βαθμό του υπαξιωματικού Α Τάξης.

Εγκαταστάθηκε στη Σκόπελο, όπου έγινε δημότης.

6. ΓΕΩΡΓΙΟΥ Στέριος 

Γεννήθηκε γύρω στο 1793 στην Ιερισσό. Μετά την αποτυχία της επανάστασης στη Χαλκιδική κατέφυγε στη νότια Ελλάδα. Δεν σώζονται στοιχεία για πιθανή συμμετοχή του στην επανάσταση. Το 1828 κατατάχθηκε ως στρατιώτης στην Θ ́ εκατονταρχία της Ζ ́ χιλιαρχίας υπό τον Κ. Δρίζογλου. Το 1829 μετατέθηκε στην Δ ́ εκατονταρχία της Β ́ πεντακοσιαρχίας υπό τον Αποστολάρα. (Από έρευνα του συνεργάτη & φίλου Ν. Παπαοικονόμου)

7. ΘΕΟΛΟΓΟΥ Ιωάννης (Ιερισσιώτης) [εικοσιπένταρχος & λοχίας] 

Γεννήθηκε το 1793 στην Ιερισσό της Χαλκιδικής.

Πολέμησε το 1821 στη Κασσάνδρα, το 1822 στα Βρυσάκια και μετά στο Τρίκερι. Το 1823 στη Σκιάθο κατά του Τοπούλ πασά και το 1824 στη διαφύλαξη της Ύδρας. Το 1825 στο Νεόκαστρο και στο Σχοινόλακα κατά του Ιμπραήμ.Το 1826 στην Αταλάντη. Το 1827 πάλι στο Τρίκερι. Το 1828 υπηρέτησε στην 7η χιλιαρχία υπό τον Καρατάσο με το βαθμό του πεντάρχου.

Αργότερα κατετάγη στο τάγμα του Ιερισσιώτη Αθανάσιου Βλαχομιχάλη.

Κατά την άφιξη του Όθωνα διορίστηκε στο αρχηγείο του Θ. Γρίβα.

Αναφέρεται στον φάκελο του:

“ Πιστοποιούμε οι υποφαινόμενοι, ότι ο Κ. Ιωάννης Θεολόγου εξ Ιερισσού της Μακεδονίας, άμα εξερράγη κατά το 1821 έτος ο υπέρ της ανεξαρτησίας ιερός αγών, έδραμε γεναιοφρόνος κατά των τυράννων της πατρίδας του. Καθ΄ όλο αυτό το διάστημα του αγώνος έδειξε, καθ΄ολοκληρίαν, γεναιότητα, αμεροληψίαν, ευπείθιαν…”

Κατετάγη στην τάξη των στρατιωτών.

8. ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ Γεώργιος ή Κοτρώνης (Ιερισσιώτης) 

Γεννημένος το 1793 στην Ιερισσό της Χαλ/κης.

Τον βρίσκουμε στο τάγμα του Αποστολάρα ως Ιερισσιώτη. Υπήρχαν δυο Μαντεμοχωρίτες στην τάξη των στρατιωτών που έχουν το ονοματεπώνυμο αυτό. Από την πορεία του μπορούμε να τον ταυτίσουμε με τον Δημητρίου, που φέρει το προσωνύμιο Κοτρώνης.

Πολέμησε στη μάχη των Μαντεμοχωρίων και αργότερα στη μάχη της Κασσάνδρας. Συνέχισε τον αγώνα, στη μάχη της Νάουσας και στη μάχη στο Κομπότι. Βρέθηκε ανάμεσα στους «Ελεύθερους πολιορκημένους» του Μεσολογγίου. Πολέμησε στο Τρίκερι, στη Σκιάθο και στα Βρυσάκια της Εύβοιας. Το 1828 υπηρέτησε στη χιλιαρχία του γέρου Καρατάσου κ.α..

Έγγραφο στην ΕΒΕ αναφέρει:

” … Οι υποφαινόμενοι πιστοποιούμαι εν καθαρά συνειδήσεως μας ότι ο Κύριος Γεώργιος Δημητρίου Μακεδών και κάτοικος Σκάλας Αταλάντης (χωριό Μακεδόνων στην Αταλάντη), άμα ο υπέρ τοις αναξαρτησίας Ιερός αγών ήρχισεν δράξας τα όπλα εις τας χείρας επολέμησε με γενναιότητα εις όλας τας μάχας…”

9. ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ Κωνσταντίνος (Ιερισσιώτης) 

Ίσως πρόκειται για αδελφό του Σίμου Δημητρίου. Συμμετείχε στην επανάσταση της Χαλκιδικής και στη συνέχεια, μετά την πτώση της Κασσάνδρας, ακολούθησε τα μακεδονικά στρατεύματα στις Βόρειες Σποράδες και στη νότια Ελλάδα. Το 1824 πήρε μέρος υπό τους οπλαρχηγούς Θεόδ. και Σ. Ζαχαρόπουλο στη διαφύλαξη της Ύδρας και των Σπετσών. Το 1825 πολέμησε στην Πελοπόννησο υπό τον Χατζηχρήστο με τη «μάγκα» του καπετάν Αργύρη Στυλιδιώτη. Μετά την απελευθέρωση το 1830 κατατάχθηκε ως δεκανέας στο ιππικό σώμα του Χατζηχρήστου. Τον Δεκέμβριο του 1831 μετατέθηκε ως λοχίας στο νεοσύστατο τάγμα του Χαρίση Νικολάου. (Από έρευνα του συνεργάτη & φίλου Ν. Παπαοικονόμου)

10. ΓΕΩΡΓΙΟΥ Χριστόδουλος (Ιερισσιώτης) 

Στα Γενικά αρχεία του κράτους,στις 6 Μαΐου του 1839 βρίσκουμε την αίτηση του Χριστόδουλου Γεωργίου προς τον δήμαρχο της Χαλκίδας, για χορήγηση αριστείου σε αναγνώριση των θυσιών του υπέρ του ιερού αγώνα. Στην αίτηση δηλώνεται ως ΄΄Ειρεσιώτης΄΄ από τη Μακεδονία. Απο αυτήν επίσης φαίνεται ότι πολέμησε υπό τις διαταγές του γερο-Καρατάσου και του σώματος του Ι. Βελέντζα. Η πατρίδα τον τίμησε με σιδερένιο μετάλλιο και Αριστείο.

11. ΚΑΡΑΘΑΝΑΣΗΣ ή Μπόικο Αθανάσιος (Ιερισσιώτης) [πένταρχος] 

Γεννημένος το 1783 στην Ιερισσό Χαλ/κης

Στα Γενικά Αρχεία του Κράτους, επί κυβερνήτη Ι. Καποδίστρια/ Γραμματεία των στρατιωτικών και ναυτικών (1828-1831)/φάκελο 12, βρίσκουμε τη μισθοδοσία του αγωνιστή από την Ερισό (Ιερισσό), Καραθανάση Μπόικου. Πιθανόν να είναι ο Καραθανάσης που δηλώνει Ιερισσιώτης στην Σκόπελο το 1829. Στην χιλιαρχία του Καρατάσου βρίσκουμε τον πένταρχο από την Ιερισσό Αθανάσιο Βόσκου που πιστεύουμε ότι πρόκειται για τον ίδιο συμπατριώτη μας. Το 1826 παντρεύτηκε την Γιαννούλα Αβραάμ. Η πατρίδα τον τίμησε με το σιδερένιο Αριστείο και παράσημο για τους αγώνες του.

12. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ Αλέξης (Ιερισσιώτης) 

Μετά την πτώση της Κασσάνδρας το 1821 κατέφυγε στη Σκόπελο. Δεν σώζονται στοιχεία για πιθανή συμμετοχή του στην επανάσταση. Τον Φεβρουάριο του 1829 κατατάχθηκε στην στρατιωτική δύναμη του Γενικού Φροντιστηρίου που έδρευε στο νησί. Στη θέση αυτή υπηρέτησε έως και το 1830. (Από έρευνα του συνεργάτη & φίλου Ν. Παπαοικονόμου)

13. ΓΕΩΡΓΙΟΥ Στέριος (Ιερισσιώτης) 

Γεννημένος το 1793 στην Ιερισσό της Χαλ/κης

Το 1828 στα Γενικά Αρχεία του Κράτους, βρίσκουμε στην χιλιαρχία του Καρατάσου τον στρατιώτη Στέργιο Γεωργίου 35 ετών από την Ιερισσό.

14. ΣΤΕΡΙΑΝΟΥ (Διενής) (Ιερισσιώτης) 

Γεννημένος το 1794

Το όνομα του δυσδιάκριτο. Κατετάγη στην χιλιαρχία του Καρατάσου ως στρατιώτης το 1828 μαζί με άλλους συμπατριώτες μας.

15. ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ ή ΓΡΑΦΙΔΗΣ Γεώργιος (Ιερισσιώτης) 

Ήταν αδελφός του Παναγιώτη Χριστοδούλου Γραφίδη. Συμμετείχε στην επανάσταση της Χαλκιδικής. Μετά τη λήξη των πολεμικών επιχειρήσεων της πατρίδας του βρήκε καταφύγιο στις Βόρειες Σποράδες. Χωρίς να σταματήσει τον Αγώνα στη νότια Ελλάδα, ακολούθησε τα στρατεύματα των Μακεδόνων Αγωνιστών. Πολέμησε με τον Φαβιέρο και με άλλους οπλαρχηγούς σε διάφορες μάχες. Σκοτώθηκε στη μάχη της Καρύστου το 1826.

16. ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ ή ΓΡΑΦΙΔΗΣ Παναγιώτης 

Έλαβε μέρος στην επανάσταση έως τη λήξη του απελευθερωτικού Αγώνα στη Χαλκιδική, κατόπιν μετέβη στη νότια Ελλάδα πολεμώντας υπό την οδηγία του Καρατάσου, του Φαβιέρου, του Καραϊσκάκη και άλλων οπλαρχηγών. Συμμετείχε στην εκστρατεία της Χίου, της Καρύστου, της Μαγνησίας, επίσης πολέμησε στο Τρίκερι, στην Αράχοβα και στην Αθήνα. Τον Δεκέμβριο του 1829 υπηρετούσε ως στρατιώτης στην Εκτελεστική Δύναμη των Ανατολικών Σποράδων, στο Βαθύ της Σάμου. Το 1844 τιμήθηκε με χάλκινο αριστείο. Μετά την αποστράτευσή του εγκαταστάθηκε στην Αθήνα.

17. ΝΙΚΟΛΑΟΥ Γαρόφαλλος 

Πήρε μέρος στην επανάσταση του 1821, ωστόσο δεν γνωρίζουμε λεπτομέρειες για τη δράση του. Μετά την αποστράτευσή του εγκαταστάθηκε μόνιμα στη Σκόπελο, όπου άσκησε το επάγγελμα του εμπόρου. Το 1829 αναφέρεται ως συνδρομητής για την κατασκευή σχολείων στη Σκόπελο.. Το 1847 προτάθηκε για χάλκινο αριστείο . (Από έρευνα του συνεργάτη & φίλου Ν. Παπαοικονόμου)

18. ΣΤΑΘΗ ή ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ Δημήτριος 

Γεννήθηκε το 1801στην Ιερισσό. Ήταν και αυτός ένας από τους πρόσφυγες Χαλκιδικιώτες του 1821 στα νησιά των Βορείων Σποράδων. Μετά την απελευθέρωση κατατάχθηκε στον τακτικό στρατό. Τον Σεπτέμβριο του 1828 τον συναντούμε στις πηγές να ταξιδεύει ως στρατιώτης από τη Σκόπελο στη Ζαγορά του Πηλίου. Το 1829 υπηρετούσε στην Γ ́ χιλιαρχία του Ι. Στράτου, στην εκατονταρχία του Γ. Ζορμπά στην περιοχή του Μεσολογγίου. Το 1829 κατατάχθηκε στον Α ́ λόχο του Ζ ́ τάγματος υπό τον Κ. Χορμόβα, στη συγκεκριμένη θέση υπηρέτησε έως και το 1832. Το 1836 κατατάχθηκε στο Α ́ τάγμα Εθνοφυλακής Καλλιδρόμου. Το ίδιο έτος τιμήθηκε με σιδερένιο αριστείο. Μετά την αποστράτευσή του εγκαταστάθηκε στο Καινούργιο Φθιώτιδας. (Από έρευνα του συνεργάτη & φίλου Ν. Παπαοικονόμου)

Πολλοί συμπατριώτες μας χάθηκαν στην Ρεντίνα, στην μάχη της Κασσάνδρας, στην άγνωστη μάχη του Αγίου Όρους- Πρόβλακα και σε πολλές από τις μάχες που συμμετείχαν στην Νότια Ελλάδα. Όπως οι Ιερισσιώτες που χάθηκαν στα Ψαρρά και στην μάχη της Σχινόλακκας και τους αναφέρει ο Αστέριος Πέτρου. Δυστυχώς τα ονόματα τους δεν έφτασαν ως εμάς. Η μνήμη τους όμως τιμάτε κάθε χρόνο στο γνωστό πάνδημο έθιμο του «Μαυρο Νιού τ΄Αλώνι» στην ιδιαίτερη πατρίδα τους την Ιερισσό. Όλη η ιεροτελεστία του εθίμου είναι μια ανάκληση της συλλογικής μνήμης στους νεκρούς του πολέμου και στη συμμετοχή της Χαλκιδικής στην επανάσταση του 1821 με την τραγική της κατάληξη.

Οι αγωνιστές αυτοί τίμησαν την Ιερισσό, τιμήθηκαν από το Ελληνικό κράτος, αλλά έμειναν ξεχασμένοι από την ιδιαίτερη πατρίδα τους. Οφείλουμε ως συμπολίτες τους, να τους τιμήσουμε.

ΠΑΡΑΣΗΜΑ & ΤΙΜΗΤΙΚΑ ΑΡΙΣΤΕΙΑ ΙΕΡΙΣΣΙΩΤΩΝ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΑΓΩΝΕΣ ΤΟΥΣ ΣΤΗΝ ΕΘΝΙΚΗ ΠΑΛΙΓΓΕΝΕΣΙΑ 

   Από τους Ιερισσιώτες Αγωνιστές του 1821 η Πατρίδα παρασημοφόρησε για την αντρεία και την προσφορά στο πεδίο των μαχών τους εξής:

Με Αργυρό Μετάλλιο και Αριστείο τους:

Βλαχομιχάλη Αθανάσιο- λοχαγό, Βλαχομιχάλη Κωνσταντίνο- εκατόνταρχο, Πέτρου Αστέριο- οπλαρχηγό, Γεωργίου Εμμανουήλ, εκατόνταρχο

Με Χάλκινο Μετάλλιο και Αριστείο τους:

Χριστοδούλου ή Γραφίδη Παναγιώτη, Νικολάου Γαρόφαλλο & Γεωργίου Εμμανουήλ

Με Σιδερένιο Μετάλλιο και Αριστείο τους:

Γεωργίου Χριστόδουλο, Καραθανάση ή Μπόικο Αθανάσιο- Πένταρχο & Στάθη ή Ευσταθίου Δημήτριο.

Το ΚΥΤΤΑΡΟ, ως ελάχιστο χρέος, έφερε από την Αθήνα τους φακέλους αυτών των αγωνιστών.

Θεωρώ σημαντικό να αναφέρουμε εδώ και έναν κοντοχωριανό μας που διακρίθηκε στον αγώνα και η πατρίδα τον τίμησε με το μεγαλύτερο στρατιωτικό βαθμό από όλους τους Χαλκιδικιώτες.

Πρόκειται για τον 

ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ Απόστολο ή ΑΠΟΣΤΟΛΑΡΑ από το Γομάτι,

μία από τις σημαντικότερες μακεδονικές μορφές της επανάστασης. Γεννήθηκε στο Γομάτι το 1801. Πολέμησε υπό τον Ε. Παπά στην επανάσταση της Χαλκιδικής. Μετά το χαλασμό κατέφυγε στη Σκόπελο. Ως οπλαρχηγός πήρε μέρος σε ιστορικές μάχες όπως στο Τρίκερι, στα Βρυσάκια της Εύβοιας,στην Σχινόλακα, στο Νεόκαστρο και στην Αταλάντη. Το 1825 επικεφαλής 114 ανδρών μετείχε στη φύλαξη της Ύδρας. Το 1828 επί Καποδίστρια του ανατίθεται η διοίκηση του 16ου τάγματος.

Το 1833 συμμετέχει με τον Κολοκοτρώνη στο κίνημα κατά της αντιβασιλείας. Φυλακίζεται στο Ναύπλιο δίπλα στο γέρο του Μοριά και πεθαίνει το ίδιο έτος.

Τον αναφέρει ο στρατηγός Μακρυγιάννης στα απομνημονεύματά του.

Ήταν ο μόνος Χαλκιδικιώτης που έφερε το βαθμό του ταγματάρχη και αργότερα του χιλίαρχου.

Άλλοι αγωνιστές του 1821 από την περιοχή μας είναι από το Γομάτι ο Μιχάλης Νικόλαου,ο Παπαδημητρίου Στεριανός,και ο Γιοβάνης Δημητρίου. Από τη Χωρούδα1 ο Παπαδημητρίου Παναγιώτης, ο Μιχαήλ Θεοχάρης και ο Μιχαήλ Ελευθέριος. Από την Αρναία ο Ελευθέριος Ιωάννου, ο Δημήτριος Νικολάου και ο Ευθυμίου Χατζη- Κωνσταντίνος. Από το Παλαιοχώρι ο Διαμαντής Νικολάου, και ο Χριστοδούλου Κωνσταντίνος. Από την Μεγάλη Παναγία ο Θεόδωρος Αγγέλου και ο Τριανταφύλλου Πασχάλης. Από το Νεοχώρι ο Δημήτριος Λάμπρου. Από Βαρβάρα, ο Αστερίου Γεώργιος. Από την Στρατονίκη ο Κωνσταντίνος Στεριανός και οι σημαντικοί λόγιοι της επανάστασης Αθανάσιος και Δημήτριος Σταγειρίτης, και από τον Πολύγυρο ο Αποστόλου Ιωάννης.

Επίσης βρίσκουμε πολλούς αγωνιστές που δηλώνουν Μαντεμοχωρίτες, όπως ο Στυλούδης Δημήτριος, ο Πολυχρόνης Ιωάννης, ο Πολύζος Ιωάννης, ο Πέτρου Παναγιώτης, ο Πέτρου Παύλος, ο Νικόλαος Πολύζος, ο Υψηλάντης Κων/νος, ο Εμμανουήλ Αθανάσιος, ο Αργύρης Δημήτριος, ο Λουκά Σαρλή Στέριος {πολέμησε υπό τον Αθ.Βλαχομιχαλη} και αρκετοί άλλοι για τους οποίους δεν έχω βρει ακόμα κάποιο στοιχείο για την ταυτοποίηση των χωριών τους.

Οι Χαλκιδικιώτες και γενικά οι Μακεδόνες επαναστάτες, πολέμησαν για την απελευθέρωση της ιδιαίτερης πατρίδας τους. Πίστευαν ότι η ώρα αυτή ήταν κοντά. Το βρίσκουμε αυτό στη διαθήκη του μεγάλου ευεργέτη Κ.Μπέλιου, καθώς και στην παραγγελιά του γέρου Καρατάσου στο γιο του Τσάμη τις τελευταίες του στιγμές. Ακομη στην προσπάθεια του πατριώτη μας Αθ. Βλαχομιχάλη -αν και ευρισκόμενος σε μεγάλη ηλικία- να ελευθερώσει τη γενέτειρα του. Η προσπάθεια αυτή του Τσάμη Καρατάσου και του Αθανάσιου Βλαχομιχάλη θυμίζει έντονα το ποίημα του Α. Σούτσου, 

“Ο θάνατος του ετερόχθονος αγωνιστού”:

Ο μαυροντυμένος Μακεδών με βήμα λυπημένο,

με το μακρύ τουφέκι του στον ώμον κρεμασμένο

εις το γεφύρι έφτασε του Μάντζαρη πλησίον

πλησίον των ελληνικών και τουρκικών ορίων.

Και πριν σφάξει και σφαχθεί το ύστερο φιλί του

ο ετερόχθων έδιδεν εις το μικρό παιδί του…..

………..

Πηγαίνω καθώς το νερό αυτό το θολωμένο…

Μας πήραν την πατρίδα μας.…..

…..

Κι εκείνος με γυμνό σπαθί κραυγάζει:- Αφού ξένος

και εις αυτό απέμεινα το ιδικό μου Γένος,

αφού, πατρίς μου άθλια, πατρίς Μακεδονία,

παντοτεινή το στήθος σου βαρύνει τυραννία,

ανδρεία καθώς έζησα με μένει ν΄αποθάνω.

και εις των Τούρκων έπεσε την Φυλακήν επάνω…

Πηγές 

– Γ.Α.Κ, Φάκελοι Αγωνιστών.

– Γ.Α.Κ, Αριστεία.

-Ε.Β.Ε,Αρχείο Αγωνιστών

– Ακαδημία Αθηνών, Αρχείο Κωλέττη.

– Μάνθου Χριστοφόρου, ΄΄Η Οπούντια Λοκρίδα και η Αταλάντη΄΄, Αθήνα 1991.

– Ιω.Ν.Φραγκούλα, ΄΄Αγωνισταί του 1821 εκ της νήσου Σκοπέλου΄΄.

– Γεω.Χιονίδη, ΄΄Σχεδίασμα περί του γέρου Καρατάσου και της οικογενείας του΄΄

.- Γεωργίου Χ Χιονιδη, Οι εις τα μητρώα των αγωνιστών του 1821 αναγραφόμενοι Μακεδόνες.

– Γεωργίου Χ Χιονίδη, ΄΄Οι Μακεδόνες πρόσφυγες της Σκοπέλου στα 1829΄΄.

– Ι.Κ.Βασδραβέλλη, ΄΄Η Μακεδονική Λεγεών κατά το 1821΄΄.

– Ι.Κ.Βασδραβέλλη, ΄΄Οι Μακεδόνες εις τους υπέρ ανεξαρτησίας αγώνας 1793-1832΄΄.

– Ιωαν.Μαμαλάκη, ΄΄Η επανάσταση στη Χαλκιδική΄΄, Χ.Τ.Χ.

– Ιωαν.Μαμαλάκη, ΄΄Η εκστρατεία του Δ.Τσάμη Καρατάσου στη Χαλκιδική΄΄, Χ.Τ.Χ 1963.

– Α.Βακαλόπουλος, ΄΄Η Μακεδονία και οι Μακεδόνες μετά την λήξη των αγώνων τους΄΄ ,Θεσσαλονίκη 1992.

-Πάπυρος-Λάρους-Μπριτάννικα ,τόμος 14,σελ.425

– Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμος ΙΒ΄.

– Δημ.Ζαγκλή, Χαλκιδική-

-Ερατώ Ζέλιου Μαστροκώστα, ΄΄Χαλκιδική, επαναστάσεις κατά την Τουρκοκρατία΄΄.

– Αλέξανδρος Σούτσος, ποιήματα.

– Κ.Σιμόπουλου, ΄΄Ξένοι ταξιδιώτες στην Ελλάδα΄΄, σελ.115.

– Αρχιμ. Χρυσόστ.Μαιδωνη Ο Εθνομάρτυς Επίσκοπος Ιερισσού Ιγνάτιος.

Ευχαριστίες 

Θέλω να ευχαριστήσω τον κ. Ηλία Σχοινή, από την Αταλάντη Λοκρίδας, που με φιλοτιμία έστειλε σημαντικά αρχεία και πληροφορίες, μέρος των οποίων χρησιμοποιήθηκε για τη συγγραφή αυτού του άρθρου.

Ευχαριστώ επίσης τον αγαπητό μου φίλο, κ. Νίκο Παπαοικονόμου, από τα Δουμπιά της Χαλκιδικής.

Τέλος ευχαριστώ τους εργαζόμενους στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος και ιδιαίτερα την κυρία Ευαγγελία Πάνου που με περισσή φιλοπονία και σπάνια ευγένεια μας δώρισε αντίγραφα αρχείων σημαντικά για την ευρύτερη περιοχή της Β. Χαλκιδικής.

Οι Αταλαντινοί φίλοι μας, ιδιαίτερα της Νέας Πέλης, αισθάνονται ότι αποτελούν μέρος της ιστορίας μας. Άλλωστε έχουμε κοινή παράδοση και κοινούς προγόνους.

Σημείωση: 

1) Η Χωρούδα υπήρξε ένα από τα βασικά χωριά των Μαντεμοχωρίων. Βρισκόταν κοντά στη Στρατονίκη στη μεριά του Κάκαβου. Καταστράφηκε από τους Τούρκους το 1821. Από τότε οι κάτοικοι, όσοι σώθηκαν, διασκορπίστηκαν στα γύρω χωριά. Σήμερα σώζεται μόνο η εκκλησία του χωριού.

Read More

Chalkis - Chalkidika σε χάρτη του Γάλλου Sanson στα 1650

 

This map bears the title "ILLIRICUM ORIENTIS IN QUO PARTES II, MOESIA, ET THRACIA..."/ "ILLYRIC ORIENT, MOESIA AND THRACIA", being made by the great French cartographer Nicolas Sanson in approx. 1650; it is part of the collection of the Museum of Maps.

📸 Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Facebook

https://m.facebook.com/groups/historical.maps.from.around.the.world/permalink/7094134360642518/?sfnsn=mo&ref=share

Η άποψη μου:

Ένα γεωγραφικό λάθος το οποίο είναι η απεικόνιση του μεγαλύτερου ποταμού της Χαλκιδικής 

θολώνει τα βιράγγια στην ταυτοποίηση αρχαίων πόλεων της Χαλκιδικής και ειδικά στην αρχέγονη λογική Chalkidika !!! 

Η λαϊκή παράδοση αλλά και οι χαρτογράφοι τον αποκαλούν Χαβρία Ποταμό.

Ειδικά όταν όλο αυτό επηρεάζει για διάφορους λόγους τα συμφέροντα πίσω από την Μεταλλευτική Δραστηριότητα. 

Ένας πιθανώς λόγος το dirty του μεταλλεύματος κλπ 

Είμαι βεβαίως ότι η Chalkis είναι στην Σμίξη των Παραποτάμων που μετά το Λεκανοπέδιο Παλαιοχωρίου δημιουργούν τον Χαβρία ποταμό.

Δύσκολη εύρεση ευρημάτων διότι στον Μεσαίωνα και για το Οθωμανικό Μεγαλείο της Pax Othomanica πέρα από την ολοκληρωτική καταστροφή των Δασών για την παραγωγή Κάρβουνου είχαμε και τεράστια ανάγκη για ... Ασβέστη.

ΡΑ

Read More

Χρονολόγιο της ζωής του πραγματικού Ζορμπά

Δεξιά ο Γιώργης Ζορμπάς και αριστερά φωτογραφία του Νίκου Καζαντζάκη αφιερωμένη στον Ζορμπά (από το Αρχείο Πάτροκλου Σταύρου).
στο Γ. Στασινάκης, Καζαντζάκης – Ζορμπάς: Μια αληθινή φιλία, εκδ. Καστανιώτη, 2017

Ο Γεώργιος Ζορμπάς

Ο Γιώργης (Αλέξης) [4] γεννήθηκε στα 1865 (ή 1867 ή 1869) και γονείς του ήταν ο τσέλιγκας Φώτης (Ανδρέας [1]) και η Ευγενία το γένος Σπανού. Είχε άλλα 3 αδέλφια την Κατερίνα, τον Γιάννη και τον Ξενοφώντα. 

Μετά την επανάσταση του Κολινδρού στα 1878 ο πατέρας του φεύγει για το Άγιο Όρος όπου ντύνεται Μοναχός. Ο νεαρός Γιώργος αναλαμβάνει τα εναπομείναντα γιδοπρόβατα της οικογένειας του τα οποία όμως χάνει από αρρώστια στα επόμενα 4-5 χρόνια!

Χαλκιδική

Το 1884/1885 έρχεται ο Γιώργης στην Χαλκιδική προς αναζήτηση καλύτερης τύχης και μένει στο Παλαιοχώρι Χαλκιδικής. Ακολουθεί τα υλοτομικά μπουλούκια του χωριού του τα οποία φτάνουν στην ΒΑ Χαλκιδική για υποστηρικτικές εργασίες στα καμίνια της περιοχής. Τα άφθονα καμίνια στην περιοχή που σκοπό είχαν την τροφοδοσία κάρβουνου στην ΓαλλοΟθωμανική εταιρεία εκμετάλλευσης των μεταλλείων στον Μαδέμ Λάκκο.
Ήταν Κτηνοτρόφος αλλά εργάζεται ως Υλοτόμος, ως Καρβουνιάρης, ως Σιδηρουργός και ως Γανωματής.
Πιάνει δουλειά ως Σταβλίτης ζώων στην ΓαλλοΟθωμανική Εταιρεία εκμετάλλευσης των μεταλλείων Κασσάνδρας στην περιοχή Μαδεμ Λάκκος και σε αυτή εξελίσσεται ως Μεταλλωρύχος αφού δούλεψε στην αρχή ως Μπαζαδόρος, μετά ως Μιναδόρος και μετά Αρχιεργάτης.

Λεύκωμα 90 χρόνια Σ.Μ.Ε., Ιστορικό Αφιέρωμα

"Κλέβει" και Παντρεύεται το 1893/1894 με κουμπάρο τον Πρόεδρο του Παλαιοχωρίου την Ελένη Καλκούνη (καταγωγή από την Άνδρο, κόρη του Ιωάννη Καλκούνη, Αρχιεργάτη της Οθωμανικής Εταιρείας στον οικισμό Μαδεμ Λάκκο του Ίσβορου/Στρατονίκης). Μαζί απέκτησαν 12 παιδιά από τα οποία επέζησαν τα 7. 

Την γυναίκα του Ελένη την υπεραγαπούσε. 

Κουμπάρος τους ο Μπότης Παναγιώτης του Νικολάου / Καϊμακάμης, στην προφορική αφήγηση της εγγονής του Σοφίας Μπότη (ετών 85 όταν συνομίλησα μαζί της, η οποία είναι κόρη του Αθανάσιου Μπότη του Παναγιώτη και της Μπηγίνα Τσιανακά) το 2006 θυμάται μέχρι και το καζάνι που έκανε δώρο ο Ζορμπάς στο πατέρα της και την παρουσία του στην κηδεία του παππού της. 

Στα 1894 γεννιούνται τα πρώτα παιδιά τους, δίδυμα, ο γιος του Στρατιωτικός Ανδρέας Ζορμπάς (όπως δηλώνει ο ίδιος ως ημερομηνία γέννησης) μαζί με τον δίδυμο αδελφό του Ιωάννη (που πέθανε στην διαδρομή Παλαιοχώρι - Μαδεμ Λάκκος τον Χειμώνα του 1895 όπως μας αφηγείται ο Αναπλιώτης [2])

Οδοιπορικαί σημειώσεις Μακεδονίας, Ηπείρου Νέας Οροθετικής Γραμμής και Θεσσαλίας / Συνταχθείσαι τη εντολή του επί των στρατιωτικών υπουργού υπό Νικολάου Θ. Σχινά ταγματάρχου. 1886.

Το 1896 μεταβαίνει στον Μαδεμ Λάκκο μετά από την προτροπή της πεθεράς του Φιλιώς αφού ο πεθερός του έφυγε από την ζωή με τον δραματικό τρόπο που μας περιγράφει ο Αναπλιώτης και αναλαμβάνει το πόστο του στην Οθωμανική Εταιρεία.

Από FB οικισμός Μαδεμ Λάκκος ή Σιδηρόλακος 

Στα 1896 γεννιέται η κόρη του Ανδρονίκη (Αντρονίκη), σύζυγος Κωνσταντίνου Κεχαγιά (Κεχάεφ). Γεννήθηκε στο Ίσβορο/ Στρατονίκη στον οικισμό Μαδεμ Λάκκο Χαλκιδικής στα 1896, πέθανε το 1974 και έζησε στην Καλαμάτα. [7] [9]

Το 1898 γεννιέται ο γιός του Νικόλαος 

Στην απαγωγή του Σεβαλλιέ και την αναταραχή στην περιοχή της ΒΑ Χαλκιδικής στα 1899 και τα επακόλουθα αυτής μέχρι την σύλληψη και δίκη των απαγωγέων στα 1903 τον θέλουν να εγκαθίστατο στην περιοχή της Ορμύλιας όπου ασχολείται με τις αγροτικές εργασίες, το εμπόριο ξυλοκάρβουνου αλλά και στα μεταλλεία πάνω από τον Άγιο Δημήτριο (Ορμύλιας).

Παλιά Ορμύλια, Χοτομανίδης Μπάμπης FB Παλιές Φωτογραφίες Ορμύλιας

Εκεί γεννιέται στα 1899 η Τασία, σύζυγος Ράδου Αλεξίου.
https://www.ert.gr/ert-arxeio/nikos-kazantzakis-26-oktovrioy-1957-2/
(Αναστασία γεννημένη στην Ορμύλια, σύζυγος Ραδαμάνθη Αλεξίου (1883-1952) και γιαγιά του Παύλου Σιδηρόπουλου [11])

Η οικογένεια Σιδηρόπουλου το 1973. Όρθιοι οι Παύλος Σιδηρόπουλος (άκρη δεξιά) και ο πατέρας του Κώστας. Κάτω, από αριστερά: Αναστασία Αλεξίου, Μελίνα Σιδηροπούλου, Έλλη Αλεξίου και Τζένη Σιδηροπούλου

Στα 1901 ακολουθεί η γέννηση του γιού του Ευάγγελου.

Στα 1902/1903 γεννιέται ο γιός του Αλέξης (πέθανε νέος, αλλά πρέπει να τον γνώρισε ο Καζαντζάκης αφού έδωσε μετά το όνομα του στον κεντρικό ήρωα του όταν το 1957 τα παιδιά του Ζορμπά ο Μανώλης Ζορμπάς και ο Ανδρέας Ζορμπάς αντιδρούν στην εικόνα που έπλασε ο Καζαντζάκης για τον πατέρα τους' θεωρώντας το περιεχόμενο του βιβλίου "ύβρης")

Στα 1904 γεννιέται ο γιός του Εμμανουήλ (Μανώλης) Ζορμπάς. 

Σαματάς στην Ορμύλια 

Το 1905/1906 βρίσκει κατοικία στις εργατικές κατοικίες στις Καλύβες Γερακινής και ασχολείται με την παραγωγή ξυλοκάρβουνου αλλά και προφανώς στα Μεταλλεία Λευκόλιθου Γερακινής.

Carte de la région d'Ormylia par M. Chrysochoos

Στα 1905/1906 γεννιέται η Φιλίτσα (Φιλιώ), σύζυγος Βασ. Παυλίδη και μετά Παλάσκα. [4]

Στα 1906/1908 γεννιέται η Αικατερίνη (Κατίνα 1906-1969), σύζυγος Νίκου Γιάντα που τον ακολούθησε και στην διαμονή του στα Σκόπια όπου και έζησε για το υπόλοιπο της ζωής της.

Ανήμερα του Αγίου Δημητρίου το 1909 πεθαίνει η γυναίκα του Ελένη από γυναικολογικά (κατά μία εκδοχή η γυναίκα του μένει ξανά έγκυος, και πολύ σύντομα όμως προσβάλλεται από γυναικολογική λοίμωξη και πεθαίνει.)

Η ενασχόληση του με τις μεταλλευτικές δραστηριότητες αλλά και η παραγωγή και εμπόριο Ξυλοκάρβουνου και Ξυλείας, τα Καμίνια και οι Υλοτομικές εργασίες, έχουν στο συνεχές ενδιαφέρον του την ΒορειοΑνατολική Χαλκιδική με τα μεταλλεία της και τα πλούσια δάση όπου είναι αυξημένη η παρουσία αντιπροσώπων των ανθρακεμπόρων της Θεσσαλονίκης και των εμποροπλοιάρχων που θέλουν άνθρακα στα πέριξ λιμάνια. Με βάση τα στοιχεία αλλά και τις προφορικές μαρτυρίες διατηρεί δεσμούς οικογενειακής φιλίας με κατοίκους του Παλαιοχωρίου Χαλκιδικής και μάλιστα σε επίπεδο κουμπαριάς όπως προαναφέραμε. Μετά τον θάνατο της γυναίκας του επιστρέφει στην ΒΑ Χαλκιδική μαζί με την οικογένεια του αφού αναγκαστικά μεγαλώνει μόνος τα παιδιά του και με την υποστήριξη της οικογένειας της κουνιάδας του. .

Με την έναρξη αλλά και την αλλαγή που φέρουν οι Βαλκανικοί Πόλεμοι (1912-1913) στην Οθωμανική Αυτοκρατορία το ιδιοκτησιακό καθεστώς των μεταλλείων στην Χαλκιδική (ΓαλλοΟθωμανικές Εταιρείες) μένει έωλο με συνέπεια την μη λειτουργία τους.
Αυτό το γεγονός σε συνάρτηση με τον θάνατο της γυναίκας του, αναγκάζει τον Ζορμπά να επιστρέψει στο χωριό του και ειδικά κοντά στον αδελφό του Γιάννη (ασκούσε το επάγγελμα του Γιατρού) στο Ελευθεροχώρι Πιερίας για να έχει και βοήθεια στα ορφανά από μητέρα ανήλικα παιδιά του.

Εργάζεται ταυτόχρονα σε διάφορες δουλειές και τριγυρνά σε όλη την Βαλκανική ψάχνοντας την ευκαιρία.

Στην ανάγκη που πλέον έχει μετά το δύσκολο χτύπημα της μοίρας με το θάνατο της γυναίκας του, τον βρίσκουμε ΚΑΙ κοντά στον πατέρα του που είναι καλόγερος στο Άγιο Όρος για λόγους παρηγορητικούς, ψυχικής ηρεμίας αλλά και βιοπορισμού ως υλοτόμος. 

Το 1912 ο Δήμαρχος Καρδαμύλης, Κώστας Πατριαρχέας δήλωσε στο υπουργείο Εθνικής Οικονομίας το ανθρακωρυχείο στην θέση Πραστοβά. Την άδεια εκμετάλλευσης ανέλαβε η εταιρία του Πειραιά «Λάγκας και Χατζόπουλος», οι Νικατσός, Φτωχούλης, Ισιδωρίδης, Κανέτσος και δυο νέοι δικηγόροι, οι Καζαντζάκης και Φαραντάτος, καθώς και ο λογιστής Βερνίκος

Το 1914 σε ηλικία περίπου 50 ετών γνωρίζεται με τον 32 χρόνο Νίκο Καζαντάκη, όταν ο Καζαντζάκης μαζί με τον Σικελιανό βρίσκονται στο Άγιο Όρος για 40 ημέρες.

Το Οκτώβριο του 1915 ο Καζαντζάκης όπως δείχνει συμβόλαιο του στην Θεσσαλονίκη με τον Ιωάννη Σκορδίλη και Αντωνάκη Παναγιώτου ξεκινά εκμετάλλευση ξυλείας [3] από το Άγιο όρος.

 
Το Γενάρη του 1916 κάτοικοι του Παλαιοχωρίου φαίνεται ότι απασχολήθηκαν στην επιχείρηση ξυλείας του «κύριος Νικολάκης Καζαντσάκης, ο κύριος Ιοάννης Σκορδίλοις και ο κύριος Αντωνάκης Παναγιότου» μια επιχειρηματική προσπάθεια που τελειώνει τον Οκτώβριο του 1916 αφού διαλύεται το εταιρικό σχήμα. 

Τον Ιούλιο του 1916 προσπαθούν μαζί με τον Καζαντζάκη να εκμεταλλευτούν ΚΑΙ το ορυχείο στην Πραβίτα Χαλκιδικής όπως δείχνει συμβολαιογραφική πράξη της εποχής εκείνης .

Αλλά στην Χαλκιδική η προσπάθεια στο ορυχείο Πραβίτας ναυαγεί  όπως και το εμπόριο ξυλείας από το Αγιο Όρος.

ΜΕΣΗΝΙΑ

Το Φθινόπωρο του 1916 έως και το 1917 βρίσκονται στην Μάνη στην Πραστοβά κοντά στην Καλογριά/Στούπα Μεσσηνίας για εκμετάλλευση ορυχείου Λιγνίτη. Συνδέεται ο Γιώργης Ζορμπάς στην περιοχή και με κουμπαριές και τα παιδιά του σπουδάζουν στο σχολείο στο Νεοχώρι.

Μετά την αποτυχία της εκμετάλλευσης Λιγνίτη στην Πραστοβά (Σεπτέμβριος 1917) και την φυγή του Καζαντζάκη λόγω αρρώστιας στο Παρίσι  ο Ζορμπάς βρίσκει δουλεία σε ορυχείο στον οικισμό  Καινουργιοχώρι (Κοινότητα Δάρα Μεσσηνίας).
Φεύγοντας το 1917 η Γαλάτεια Καζαντζάκη πήρε μαζί της τη θυγατέρα του Ζορμπά, Αναστασία, η οποία κατόπιν παντρεύτηκε τον αδελφό της Ραδάμανθυ.
Στο Καινουργιοχώρι ο Ζορμπάς μεταφέρει και όλη την υπόλοιπη φαμίλια του δηλαδή τα 5 από τα 8 εν ζωή παιδιά του μαζί και την οικογένεια της κουνιάδας του και στο εκεί ορυχείο δουλεέυι ως το Φθινόπωρο του 1918. Αφού παίρνει μήνυμα από τον Καζαντζάκη για να πάνε Ρωσία μεταφέρει την οικογένεια του στην Μεσσήνη στον φίλο του και συνεργάτη Κοντογιαννάκο.

«1917. Το 1917 έχουμε τον Ζορμπά. Τον Ζορμπά και το μεταλλείο του λιγνίτη, που βρισκόταν όχι στην Κρήτη παρά στην Πραστοβά της Μάνης. Σ’ ένα χαριτωμένο λιμανάκι, όπου ανάβλυζαν πηγές δροσερό νερό μέσα στη θάλασσα. Ο Νίκος μου μιλούσε συχνά για τα κοπάδια, τις κατσίκες και τα πρόβατα που χτυπούσαν με τη χηλή τους την άμμο κι ανάβλυζε γλυκό δροσερό νερό να πιουν να ξεδιψάσουν γέροντες στη Μάνη θυμούνται ακόμα τον Ζορμπά και τον Καζαντζάκη και μου έδειξαν το ερειπωμένο τώρα καλύβι τους. Μου έδειξαν και τη σπηλιά, όπου ο Νίκος έβρισκε καταφύγιο, για να διαβάσει και να γράψει. Θυμούνται ακόμα πολύ καλά τον Άγγελο Σικελιανό, τη βαριά μελωδική φωνή του, όταν απάγγελλε στίχους του, και πώς κοιμόταν σε μιαν εξέδρα, που είχαν ξεπίτηδες φτιάξει πάνω από τα κύματα.Όπως μου την είχε περιγράψει ο Νίκος τη μικρή του την ακρογιαλιά της Πραστοβάς, έτσι τη βρήκα. Μονάχα – και νιώθω μεγάλη ντροπή να το ομολογήσω – η Στούπα, το χωριουδάκι δίπλα στην ακρογιαλιά, δεν είχε μήτε μια φέτα ψωμί να μας φιλέψει. Ελιές και ντομάτες και μερικά σύκα. Ξεχασμένοι από την πολιτεία οι Μανιάτες, έχουν δίκιο να παραπονιούνται πως ζουν «πίσω από τον ήλιο» … Το μεταλλείο πάει κατά διαβόλου. Ζορμπάς και Καζαντζάκης το παρατούν, ο ένας φεύγει στη Χαλκιδική κι ύστερα στη Σερβία, ο άλλος στην Ελβετία…».  Από το βιβλίο της Ελένης Καζαντζάκη «Νίκος Καζαντζάκης – ο ασυμβίβαστος», (1983)

Tον Σεπτέμβριο 2017 ο Νίκος Καζαντζάκης πηγαίνει στην Eλβετία, όπου φιλοξενείται από το Γιάννη Σταυριδάκη, πρόξενο της Eλλάδας στη Zυρίχη.

Για τον Καζαντζάκη όλο το 1918 είναι περιηγήσεις σε Ελβετία ως "προσκύνημα στα λημέρια του Nίτσε"! [14]

ΡΩΣΙΑ - ΚΑΥΚΑΣΟΣ

Το 1919 ο Καζαντζάκης ορίζεται ως Ξενικός Διευθυντής Πρόνοιας και στις 8 Μαϊού πάει μαζί του Καύκασο για επαναπατρισμό των εκεί Ελλήνων έως τον Νοέμβριο του 1920 και την παραίτηση Βενιζέλου από την Πρωθυπουργία της Χώρας. [6] [15]

Το 1920 ο Ζορμπάς έχει παντρέψει την κόρη του Ανδρονίκη με τον Κωνσταντίνο Κεχαγιά (Κεχάεφ) έναν φωτογράφο που έφερε μαζί του από τον Καύκασο οι οποίοι θα διαμείνουν τελικά για το υπόλοιπο της ζωής τους στην Καλαμάτα. Υπάρχουν σαφείς ενδείξεις ότι η αρχική εγκατάσταση τους (Κεχάεφ) έγινε στο Παλαιοχώρι Χαλκιδικής (1920) πριν την νέα μετακίνηση τους στην Μεσσηνία και δη στην Καλαμάτα.

Ο Ν. Καζαντζάκης λέει για τον χωρισμό του με τον Ζορμπά «Αυτός πήγε κατά Βορρά και καταστάλαξε στη Σερβία, σ' ένα βουνό δίπλα στα Σκόπια, όπου ξεπάτωσε, λέει, πλούσια φλέβα λευκόλιθο, τύλιξε μερικούς παραλήδες, αγόρασε σύνεργα, στρατολόγησε εργάτες κι άρχισε πάλι να ανοίγει μέσα στη γης γαλαρίες. Τίναξε βράχους, έφτιαξε δρόμους, έφερε νερό, έχτισε σπίτι, παντρεύτηκε, γέρος κοτσανάτος, μια όμορφη γλεντοχήρα, τη Λιούμπα και έκανε παιδί μαζί της».

ΣΕΡΒΙΑ - ΣΚΟΠΙΑ

Στις αρχές της δεκαετίας του 1920 (επιστολές Καζαντζάκη προς Γαλάτεια) έχοντας ως παρέα την μικρότερη και ανήλικη κόρη του Κατίνα ψάχνει την τύχη του σε μεταλλεία στην τότε Σερβία. Στην αρχή στο Λεσκοβατς κοντά στην πόλη Νις όπου διαχειρίζεται ένα ορυχείο Λιγνίτη και από το 1926 τον βρίσκουμε να διαμένει στα Σκόπια και να εκμεταλλεύεται και ένα ορυχείο Λευκόλιθου [7] [9] [12]

Σε όλο αυτό το διάστημα, ο Καζαντζάκης δεν έπαψε να ενδιαφέρεται και να ανησυχεί για τον Ζορμπά, όπως δείχνουν καθαρά πολλές από τις επιστολές που στέλνει στη Γαλάτεια από το Βερολίνο, το 1922-23, και από την Ιταλία, το 1924, όπου επανειλημμένα ζητάει να μάθει νέα του, όταν εκείνος αργεί να επικοινωνήσει μαζί του: «Ο Ζορμπάς μου ’γραψε προχτές πως παν καλά οι δουλειές του˙ να δούμε» (1922). «Ο Ζορμπάς μου γράφει να πάω αμέσως στη Σερβία όπου μου έχει ετοιμάσει σπίτι κλπ. και δε θα χωρίσουμε πια. Φαίνεται ή πως οι δουλειές του παν καλά ή πως είναι άρρωστο το μυαλό του. Μάλλον το πρώτο. Του ’γραψα. Να δούμε» (1923). «Ο Ζορμπάς δεν απάντησε. Φαίνεται, ως λες, πως αλητεύει κι έτσι διαλύεται το όνειρο του Σέρβικου βουνού» (1923). «Ο Ζορμπάς δεν απαντά –σημείο πως αλητεύει» (τέλος 1923). «Γράψε μου για το Ζορμπά, τι γίνεται. Γιατί δε γράφει;»… «Περιμένω γράμμα σου και γράψε μου για το Ζορμπά» (1924). [10]

Στην Αναφορά στο Γκρέκο του Ν. Καζαντζάκη, σ. 444,  αναφέρεται η επιστολή του Ζορμπά όπου του ανακοινώνει τα του γάμου του με τη Λιούμπα με την οποία αποκτούν ένα “Ζορμπαδάκι” τον καθολικό Στέφαν Ζορμπά που βρίσκουμε στο αρχείο των νεκροταφείων στα Σκόπια. [5]

Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, η κατάσχεση των ορυχείων από τους Γερμανούς κατακτητές και η πείνα τον έστειλαν στον τάφο (1941).

Ο οικογενειακός τάφος της ελληνοβλαχικής οικογένειας Γιάντα στα Σκόπια. Είναι ο τάφος της κόρης του Ζορμπά, της Κατίνας Γιάντα και του άντρα της, Γιοβάν Γιάντα, καθώς και των γονιών του Βαγγέλη και Ασπασίας Γιάντα, γραμμένος στα σλαβικά. Στα λατινικά τελευταίο αναφέρεται το όνομα του Γιώργου Ζορμπά. (Φωτο από το βιβλίο του Χρίστου Ζαφείρη ''Βαλκάνιος Πραματευτής'') Η οικογένεια Γιάντα προέρχεται από τη Νικολίτσα Κορυτσάς (βλ. , σελ. 324). Οι πρώτες οικογένειες που ίδρυσαν το Κρούσοβο προέρχονταν από την Νικολίτσα.

Αναφορά στον Γκρέκο: «Στο σπίτι με περίμενε ένα γράμμα με πένθιμο φάκελο˙ γραμματόσημο σέρβικο, κατάλαβα˙ το κρατούσα και το χέρι μου έτρεμε. Γιατί να το ανοίξω; Μάντεψα ευτύς το πικρό μαντάτο˙ ‘πέθανε, πέθανε’, μουρμούρισα, κι ο κόσμος σκοτείνιασε. […] Έκλεισα τα μάτια κι ένιωθα αργά, ζεστά, να κυλούν στα μάγουλά μου τα δάκρυα. ‘Πέθανε, πέθανε, πέθανε…’ μουρμούριζα ‘ο Ζορμπάς, ποτέ πια! Πέθανε το γέλιο, κόπηκε το τραγούδι’. […] Όχι λύπη, θυμός με συνεπήρε. ‘Άδικο! Άδικο!’ φώναξα ‘τέτοιες ψυχές δεν πρέπει να πεθαίνουν. Πότε πια θα μπορέσει το χώμα, το νερό, η φωτιά, η τύχη, να πλάσουν ένα Ζορμπά;’ […] ΄Ολη τη νύχτα δεν μπόρεσα να κλείσω μάτι. […] Τι να κάμω, συλλογίζουμουν όλη τη νύχτα, τι να κάμω για να ξορκίσω το θάνατό του; Άνοιξε η καταπαχτή του σπλάχνου μου, πετιούνται απάνω οι θύμησες, σπρώχνουν η μια την άλλη, βιάζουνται και ζώνουν αγριεμένες την καρδιά μου˙ ανοιγοκλειούν το Ζορμπά και να τον αναστήσω. Αυτό δεν είναι το χρέος της καρδιάς; Γι’ αυτό δεν την έπλασε ο Θεός; ν’ ανασταίνει τους αγαπημένους; Ανάστησέ τον!»
έτσι ο Καζαντζάκης τον Αύγουστο του 1941 αρχίζει να γράφει το Συναξάρι του Γιώργη Ζορμπά το οποίο και ολοκλήρωσε το 1943. 

Η πρώτη έκδοση του βιβλίου στα ελληνικά από τις εκδόσεις Δημητράκου.

Ο Ζορμπάς αρχικά θάφτηκε στο παλιό νεκροταφείο των Σκοπίων και τα οστά του μεταφέρθηκαν αργότερα από συγγενείς του στον οικογενειακό τάφο της οικογένειας Γιάντα από τη Σερβία που υπάρχει στο νεκροταφείο "Μπουτέλ" των Σκοπίων.[5] [6]

Ιδιωτική επίσκεψη στον τάφο του Ζορμπά πραγματοποίησε η Μπέττυ Μπαζιάνα, 2/4/2019 

Σημειώσεις:

[1]  Ο γιος του Μανώλης σε αφήγησή του το 1967 στον Βαγγέλη Καραγιάννη, που δημοσιεύθηκε το 1978, αναφέρει: ”Ο πατέρας μας, ο Γιώργης Ζορμπάς, γεννήθηκε στο Καταφύγι του Ολύμπου. Πέθανε στα Σκόπια το 1941 όταν ήταν 72 χρονών. Κάνω λογαριασμό πως γεννήθηκε γύρω στα 1870. Τον πατέρα του τον λέγαν Αντρέα κ’ ήτανε με τους αρματολούς και τους κλέφτες. Τί ξέρεις πόσους μακέλεψε, αφού στο τέλος για να σώσει την ψυχή του πήγε κ’ έγινε καλόγερος; Δεν ήξερε γράμματα ο δικός μου, μα ήταν πανέξυπνος. Κείνα τα χρόνια δεν υπήρχανε σχολειά στα χωριά. Και την αλφαβήτα τη μαθαίνανε τα παιδιά γράφοντάς την με το δάχτυλο μέσα σ’ ένα κασόνι γεμάτο άμμο”. "Ο ΑΛΗΘΙΝΟΣ ΒΙΟΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΤΟΥ ΖΟΡΜΠΑ" Βασίλ Τραούδα https://kolindrinamaslatia.blogspot.com/2013/12/blog-post_7067.html?m=1

[2] Γιάννης Αναπλιώτης "Ο αληθινός Ζορμπάς κι ο Νίκος Καζαντζάκης" -- Αθήνα : Δίφρος, 1960

[3] Η εξόρυξη / παραγωγή κάρβουνου, ακόμη και χαμηλής ποιότητας, ήταν αναγκαία κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, ενώ η ενασχόληση για την παραγωγή του παρείχε τότε απαλλαγή από τη στράτευση.

[4] η κόρη του Φιλιώ Μπαλάσκα, σύζυγος Βασιλείου σε συνέντευξή της στην εφημερίδα «ΑΚΡΟΠΟΛΗ» στις 30-10-1983 δηλώνει ότι: ”Το πραγματικό όνομα του πατέρα μου ήταν Γιώργης Ζορμπάς. Δεν ήταν το επώνυμό μας αυτό. Κάπως αλλιώς μας έλεγαν. Το όνομα το «πήραμε» όταν η οικογένεια του παππού μου και μερικών άλλων, κυνηγημένοι από τους Τούρκους, κατέφυγαν κάτω στον Όλυμπο και έκαναν κονάκια. Το χωριό αυτό που το ονόμασαν Καταφύγι, το φτιάξανε με το «ζορμπαλίκι τους» δηλαδή με το «έτσι θέλω». Από τότε, από τον παππού μου δηλαδή, λεγόμαστε Ζορμπάδες. Εκεί γεννήθηκε ο πατέρας μου”.

Ζήνων Παπαζάχος, Ζορμπάς ο Έλληνας https://autochthonesellhnes.blogspot.com/2015/10/6_13.html

Ο Κολινδρός γενέτειρα του Αλέξη Ζορμπάς. Ο ήρωας του ομώνυμου έργου του Ν. Καζαντζάκη και η σκιαγράφησή του., ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣΕ, ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ https://dim-kolindr.pie.sch.gr/index.php/teachersblog/130-%CE%BF-%CE%BA%CE%BF%CE%BB%CE%B9%CE%BD%CE%B4%CF%81%CF%8C%CF%82-%CE%B3%CE%B5%CE%BD%CE%AD%CF%84%CE%B5%CE%B9%CF%81%CE%B1-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CE%B1%CE%BB%CE%AD%CE%BE%CE%B7-%CE%B6%CE%BF%CF%81%CE%BC%CF%80%CE%AC

[5] Η συνέχιση της προσπάθειας μας έφερε σε έναν οικογενειακό τάφο της οικογένειας Γιάντα από τη Σερβία. Ηταν ο τάφος της κόρης του Ζορμπά, της Κατίνας Γιάντα (1906-1969) και του άντρα της Γιοβάν Γιάντα, γραμμένες στα σλαβικά. Στα λατινικά τελευταίο υπήρχε το όνομα του Γιώργου Ζορμπά με ημερομηνία γέννησης το 1869 και θανάτου το 1943. Η τελευταία ήταν λάθος, αφού ο Ζορμπάς πέθανε και διορθώθηκε τα επόμενα χρόνια. Στο  http://www.mikistheodorakisorchestra.gr/el/%CE%BD%CE%AD%CE%B1/946-zorba

[6] »Τέσσερις φίλοι που τον βοήθησαν να πραγματοποιήσει το δύσκολο χρέος, βρίσκουνται κιόλας μαζί του στον πέρα όχτο: Ο Ηρακλής Πολεμαρχάκης κι ο Γιάννης Κωνστανταράκης, αγαπημένοι συμμαθητές του, ο Γιάννης Αγγελάκης, δικηγόρος από τη Μικράν Ασία, κι ο περίφημος πια Γιώργης Ζορμπάς. Αγγελάκης και Κωνστανταράκης με βεβαίωσαν πως η αποστολή στον Καύκασο είχε εκτελεσεί σύμφωνα με τα σχέδια του Νίκου. Κράτησε κάπου 15 μήνες κι έσωσε πολλές χιλιάδες Έλληνες, 150.000 περίπου. Οργάνωσαν νοσοκομεία, ο Βενιζέλος έστειλε πλοία, που μετάφεραν στην Ελλάδα όλους όσοι ήθελα να μεταναστέψουν μαζί με τα ζώα και τα σύνεργά τους. Κι αντί να τους ρίξουν στην Αττική, όπως έγινε αργότερα με τους πρόσφυγες της Μικράς Ασίας, ο Καζαντζάκης, πολύ ορθά, φρόντισε να τους εγκαταστήσουν στα πλούσια χώματα της Θεσσαλίας και της Δυτικής Μακεδονίας. Ο Βενιζέλος, όμως, αναγκάστηκε να παραιτηθεί και οι πρόσφυγες του Καυκάσου υπόφεραν πολύ, αβοήθητοι ως έμειναν από τις κατοπινές κυβερνήσεις.» στο https://blog.dioptra.gr/2022/05/19/kazantzakis-pontos/

[7] Στις 2 Απριλίου 1916 η Καλαματιανή εφημερίδα δημοσιεύει την είδηση: «Ευχαρίστως πληροφορούμεθα ότι η εκμετάλλευσις του ανθρακωρυχείου Πραστοβάς-Καρδαμύλης-Λεύκτρου ήρξατο…». Το κάρβουνο δεν ήταν καλής ποιότητας και οι εργασίες σταμάτησαν μετά από 48 ¨δεκαπενθημερίες¨ όπως αναφέρεται στα αρχεία της εταιρείας

Ο Καζαντζάκης έφτασε στην παραλία της Καλόγριας το Φθινόπωρο του 1916 και έφυγε το Καλοκαίρι του 1918 με πνευματική υπερκόπωση και πήγε στην Ελβετία για θεραπεία.
Νοίκιασε για να μείνει, το μικρό σπιτάκι του Ανδρέα Εξαρχουλέα που βρίσκεται ακόμα δίπλα στην πηγή του Πρίγκιπα στην παραλία της Καλόγριας. Αργότερα, έβαλε εργάτες να φτιάξουν μια μικρή παράγκα από ξύλα δίπλα στο κύμα τα παράθυρα της οποίας τα θέλησε τοξωτά, να σχηματίζουν ορθή γωνία στο πάνω μέρος, σύμφωνα με τον αγαπημένο του γοτθικό ρυθμό που συμβόλιζε την τάση του ανθρώπου να ανέβει ψηλά, να φτάσει στον ουρανό και να δει το πρόσωπο του Θεού. Μέσα έβαλε μόνο ένα ράντζο εκστρατείας, μια καρέκλα με ένα τραπέζι και ένα τρίγλωσσο λυχνάρι για να γράφει και να διαβάζει. Με τον μεγάλο σεισμό του 1927 ένας βράχος καταπλάκωσε ότι είχε απομείνει από την περίφημη παράγκα του Καζαντζάκη. Μόνο την πρωτοκόρη του Ζορμπά, Ανδρονίκη άφηνε να του συγυρίζει το χώρο και να του πηγαίνει τρόφιμα.
Ο Ζορμπάς είχε χηρέψει όταν ήρθε στην Στούπα και έφερε μαζί του τα 5 από τα 8 παιδιά του καθώς και την οικογένεια της κουνιάδας του. Όλοι μαζί έμεναν στο σπίτι του Ανδρέα Εξαρχουλέα. Έφυγε από την περιοχή το καλοκαίρι του 1918 και δεν ξαναγύρισε ποτέ. Η κόρη του Ανδρονίκη κράτησε μέχρι τέλους ισχυρό δεσμό με την οικογένεια Εξαρχουλέα και επισκεπτόταν συχνά την περιοχή. Έκανε κουμπάρο και φίλο τον Μανιάτη Γιάννη Γουδέλη στα χέρια του οποίου βρέθηκε όλο το αρχείο Ζορμπά. Τα γραφεία της εταιρίας και η αποθήκη στεγάζονταν στο σπίτι του Ελπιδοφόρου Χιουρέα που ήταν στη θέση του ορυχείου στην Πραστοβά, ένα χιλιόμετρο από την παραλία της Καλόγριας. Πολλοί από τους εργάτες έμεναν στις γύρω σπηλιές.
Γεγονότα που έμειναν ανεξίτηλα στη μνήμη όσων τα έζησαν, ήταν τα γλέντια που έγιναν στο σπίτι του Ανδρέα και της Κατερίνας Εξαρχουλέα όταν έφτασε στην Στούπα ο Άγγελος Σικελιανός και όταν ο Ζορμπάς βάφτισε τον τριτότοκο γιο της οικογένειας Εξαρχουλέα δίνοντας του το όνομα του, Γεώργιος.
http://wikimapia.org/34720144/el/%CE%91%CE%BD%CE%B8%CF%81%CE%B1%CE%BA%CE%BF%CF%81%CF%85%CF%87%CE%B5%CE%AF%CE%BF-%CE%B8%CE%AD%CF%83%CE%B7-%CE%A0%CF%81%CE%B1%CF%83%CF%84%CE%BF%CE%B2%CE%AC

Οι ανωτέρω πληροφορίες προέρχονται από την κόρη του Ζορμπά, Ανδρονίκη, που ήταν τότε έφηβη, από τα αδέλφια της που τότε πήγαιναν στο σχολείο του Νεοχωρίου, από τον Ελπιδοφόρο Χιουρέα, ιδιοκτήτη της κτηματικής περιφέρειας μέσα στην οποία βρισκόταν το ορυχείο και από το γιο του, Παναγιώτη, στα χέρια του οποίου βρέθηκε το αρχείο του πατέρα του που περιλαμβάνει και το αρχείο του μεταλλείου. Επίσης, από τον Γιώργο Εξαρχουλέα τον αναδεξιμιό του Ζορμπά, τον Θανάση Κωστουλέα, την Ευτυχία Θεοδωρακέα που έφηβη τότε έκανε παρέα με τις κόρες του Ζορμπά και μερικούς ακόμα Μανιάτες που έζησαν εκείνη την εποχή. Στα χέρια του Μανιάτη Γιάννη Γουδέλη κουμπάρου και φίλου του βρέθηκε όλο το αρχείο Ζορμπά

[8] Αυγέρης Μάρκος, 1965 , «O Ζορμπάς της ζωής και ο Ζορμπάς της τέχνης», εφ. Αυγή (21.3.1965),συνέντευξη με τον Μάρκο Αυγέρη

[9] Στην Αξιούπολη θεωρούν ότι είχε εμπλοκή και στα εκεί ορυχεία "Μεταλλειου Πηγής" τα οποία ως προς εκμετάλλευση τους αρκετά χρόνια αργότερα (1935-1941) έχουν βασικό μέτοχο τον πρώτο του ξάδελφο και πολιτικό του Γιώργη Ζορμπά τον Αστέριο Ζορμπά.
http://maxitis.gr/alexis-zormpas-metalleio-axioupolis/

[10]  http://boraeinai.blogspot.com/2013/11/blog-post_3676.html

[11] Βιογραφία Παύλος Σιδηρόπουλος
https://pavlos-sidiropoulos.gr/%CE%92%CE%B9%CE%BF%CE%B3%CF%81%CE%B1%CF%86%CE%B9%CE%B1 

και https://greekarchivesinventory.gak.gr/index.php/38te-69ec-ey3m

και Ο Παύλος έλεγε «είμαι διανοούμενος και αλήτης», εννοώντας πως είχε το κληρονομικό χάρισμα της οικογένειας διανοούμενων Αλεξίου και του προπάππου του, «αλήτη» Αλέξη Ζορμπά. Ειδικά για τον Ζορμπά, ήταν πολύ περήφανος, και για αυτό άλλωστε κυκλοφόρησε δίσκο με τίτλο «Zorba the Freak» (1993). https://www.iefimerida.gr/politismos/71-hronia-apo-ti-gennisi-toy-payloy-sidiropoyloy

[12] Α. συνιδιοκτήτης Μεταλλείου στο  Leskovac κοντά στη Niš της Σερβίας.
Β. στο Μεταλλείο KrivaPalanka στα Σκόπια (EXTRACO Α.Ε., newsletter Σεπτέμβριος 2016, του Νικόλαου Μαντζαρέα, ∆ιευθύνοντα Συµβούλου EXTRACO A.E)

[13] http://media.ems.gr/ekdoseis/ektos_seiras/ekd_eksi_popovic.pdf 

http://vlahofonoi.blogspot.com/2014/04/blog-post_14.html

[14] Η δε Ελλη Λαμπρίδη στη νουβέλα «Καπνός ήταν…» (εκδόσεις Καστανιώτη) περιέγραφε πώς γνωρίστηκε το 1918 με τον Καζαντζάκη στην Ζυρίχη και μαζί τους έχασε την «παρθενία» της. Χώρια πόσα αμέτρητα άλλα βιβλία γράφτηκαν για κείνον… https://www.protagon.gr/themata/to-erwtiko-ainigma-tou-nikou-kazantzaki-44342496852

[15] Νίκος Καζαντζάκης 

1919. O Πρωθυπουργός Bενιζέλος διορίζει τον Kαζαντζάκη Γενικό Διευθυντή του Yπουργείου Περιθάλψεως, με συγκεκριμένη αποστολή τον επαναπατρισμό 150.000 Eλλήνων που υφίστανται διωγμό από τους Mπολσεβίκους στον Kαύκασο. Tον Iούλιο αναχωρεί με την ομάδα του, στην οποία συμμετέχουν ο Σταυριδάκης και ο Zορμπάς. Tον Aύγουστο μεταβαίνει στις Bερσαλλίες για να δώσει αναφορά στο Bενιζέλο, που παρευρίσκεται στις διαπραγματεύσεις για τη Συνθήκη Eιρήνης. Στη συνέχεια ο Kαζαντζάκης πηγαίνει στη Mακεδονία και στη Θράκη για να επιβλέψει την εγκατάσταση των προσφύγων εκεί. Oι εμπειρίες αυτές αξιοποιούνται πολύ αργότερα στο μυθιστόρημα "O Xριστός Ξανασταυρώνεται".

1920. O Kαζαντζάκης καταπτοείται από την δολοφονία του Ίωνα Δραγούμη στις 31 Iουλίου (παλαιό ημερολόγιο). Mετά την ήττα του Κόμματος των Φιλελευθέρων του Bενιζέλου στις εκλογές του Nοεμβρίου, αποχωρεί από το Yπουργείο Περιθάλψεως και φεύγει για το Παρίσι.

https://www.historical-museum.gr/webapps/kazantzakis-pages/gr/life/chronology-det.php

ΠΗΓΕΣ :

* Λογοτέχνης Γιάννης Αναπλιώτης "{Ο} αληθινός Ζορμπάς κι ο Νίκος Καζαντζάκης" -- Αθήνα : Δίφρος, 1960

* Γιάννης Γουδέλης, “Ο Καζαντζάκης ξανασταυρώνεται”, Δίφρος, 01/01/1987

* δημοσίευμα στο εβδομαδιαίο φιλολογικό – εγκυκλοπαιδικό – επιστημονικό περιοδικό «ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ» το 1965 https://www.palaiochori.gr/2023/11/blog-post_18.html

" Ο πρώτος γιός του, ο Ανδρέας Ζορμπάς, είπε στον ερευνητή και συγγραφέα Γιάννη Γουδέλη και καταγράφηκαν στην εισαγωγή του βιβλίου «Ο ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ ΞΑΝΑΣΤΑΥΡΩΝΕΤΑΙ»:

«ο Γιώργης Ζορμπάς, ο γιος του Ξενοφώντα ή Φώντα, γεννήθηκε στο Ελευθεροχώρι (Πιερίας), στα 1857. Πέθανε στα Σκόπια στις 16 Σεπτεμβρίου 1941, σε ηλικία δηλαδή 84 χρονών. Απόχτησε τα παρακάτω εφτά παιδιά:
1) Ανδρέας Ζορμπάς. Γεννήθηκε στα 1894 στο Καταφύγι της Κοζάνης (Λάθος, σωστό στο Παλαιοχώρι Χαλκιδκής δίδυμος μαζί με τον Ιωάννη που χάθηκε στην αφήγηση του Αναπλιώτη).
2) Αντρονίκη, σύζυγος Κωνσταντίνου Κεχαγιά (Κεχάεφ). Γεννήθηκε στο Ίσβορο Χαλκιδικής στα 1896, πέθανε το 1974.
3) Τασία, σύζυγος Ράδου Αλεξίου. Γεννήθηκε στα 1899.
Αναστασία γεννημένη στην Ορμύλια, σύζυγος Ραδαμάνθη Αλεξίου (1883-1952) και γιαγια του Παύλου Σιδηρόπουλου
4) Ευάγγελος Ζορμπάς. Γεννήθηκε στα 1901.
5) Εμμανουήλ Ζορμπάς. Γεννήθηκε στα 1904.
Τούτα τα παιδιά γεννήθηκαν στην Ορμύλια της Χαλκιδικής.
6) Φιλίτσα, σύζυγος Βασ. Παυλίδη και μετά Παλάσκα. Γεννήθηκε στη Γερακινή Χαλκιδικής στα 1906
7) Κατίνα, σύζυγος Νίκου Γιάντα, γεννήθηκε στο ίδιο χωριό στα 1908"

Το 7 επιβεβαιώνει και η Έλλη Αλεξίου το 1979 https://www.palaiochori.gr/2018/04/blog-post_6.html

* δημοσίευμα στην εφημερίδα ΕΘΝΟΣ τον Μάρτιο του 1997 από Χρίστο Τελλιδη, Μαρία Ριτζαλέου, Εύρη Τσούμη με αφορμή την συναυλία στα Σκόπια του Μίκη Θεοδωράκη. https://www.palaiochori.gr/2018/04/blog-post_80.html

* ΑΠΕ ΜΠΕ 31 Μαρτίου 1997 με θέμα: Ο ΖΟΡΜΠΑΣ ΣΥΜΒΟΛΟ ΚΑΙ ΓΕΦΥΡΑ ΦΙΛΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ-ΣΚΟΠΙΩΝ-ΣΕΡΒΙΑΣ

https://www.palaiochori.gr/2018/03/macedonian-press-agency-news-in-greek.html

* Αφηγήσεις της κόρης του Ζορμπά, Ανδρονίκης Κεχάεφ (Σκόπια)

* Δοκίμιο του Λαογράφου από το Καταφύγι Κολινδρού Πιερίας (το χωριό που γεννήθηκε ο Ζορμπάς) κ. Σόρμα "ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟΙ ΑΠΟΗΧΟΙ ΤΟΥ ΚΑΤΑΦΥΓΙΟΥ ΠΙΕΡΙΩΝ ΚΟΖΑΝΗΣ" , Ματι, 2007

* Το 2008 Έντυπο : Καζαντζάκης - Ζορμπάς, Δύο Ελεύθεροι άνθρωποι της Διεθνούς Εταιρείας Φίλων Νίκου Καζαντζάκη/Περιφερειακής Ενότητας Χαλκιδικής, με υλικό ΚΑΙ του προέδρου της Γιώργου Στασινάκη, το οποίο τυπώθηκε με έξοδα από την Περιφερειακή ενότητα Χαλκιδικής το έτος 2008 https://www.palaiochori.gr/2018/03/blog-post_14.html

* Η επιστολή των Παλαιοχωρινών Γαλάνη, Σιώκου (δύο αδελφοί), Κάσσανδρου, Κατσιρμά, Μπουγά, Βούζιου και Μοσχόπουλου συντάχθηκε τον Ιανουάριο του 1916 και απευθύνεται στον ηγούμενο και τους προϊσταμένους της μονής Αγίου Παύλου με σκοπό να μεσολαβήσουν, ώστε να πληρωθούν οι πρώτοι από την εταιρεία τους η οποία δημοσιεύτηκε στα Παλαιοχωρινά Νέα» (Παλαιοχωρίου Χαλκιδικής), φ. 20 (Ιανουάριος – Μάρτιος 2012 από τον κ. Κωνσταντίνο Χιούτη. https://www.palaiochori.gr/2018/05/1916.html?m=0

* ΣΤΑΣΙΝΑΚΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ Εισ: Θανάσης Αγάθος, “ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ ΖΟΡΜΠΑΣ ΜΙΑ ΑΛΗΘΙΝΗ ΦΙΛΙΑ”, ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ , 2017 https://www.amna.gr/mobile/article/155921/Ti-schesi-tou-N-Kazantzaki-me-ton-pragmatiko-Zormpa-apotuponei-to-biblio-Kazantzakis-Zormpas-mia-alithini-filia

✅ ανέκδοτη εργασία, προϊόν του ερεθίσματος που είχα με βάση το δημοσίευμα στην εφημερίδα ΕΘΝΟΣ (1997).

ένα αντιπροσωπευτικό μέρος της εκφωνήθηκε στην 1η εκδήλωση στις 24 Νοεμβρίου 2007 για να αναδειχθεί η παρουσία Ζορμπά στο Παλαιοχώρι. Μπορείτε να διαβάσετε την ομιλία αναρτημένη στο ηλεκτρονικό βιβλίο - blog Παλαιοχώρι Χαλκιδικής

link https://www.palaiochori.gr/2018/03/blog-post_52.html?m=1

🎯 Μετά από 30 και πλέον χρόνια επίπονης έρευνας τολμώ να παρουσιάσω το χρονολόγιο της ζωής του πραγματικού Ζορμπά. (Σε όλο αυτό το χρονικό διάστημα έχω προχωρήσει σε δημοσιεύσεις με σπαράγματα του πονήματος).

Του Ζορμπά που γνώρισε εν ζωή ο Καζαντζάκης.

ΥΓ τέτοια εποχή (Μεσοχείμωνο) με τσουχτερό κρύο ο Γέρο Καλκούνης ο πεθερός του Ζορμπά κάνει την διαδρομή Παλαιοχώρι - Λίσμπορο (Στρατονίκη) - Μάδεμ Λάκκος που σημάδεψε με τραγικό τρόπο την οικογένεια του. Δύσκολες συνθήκες με ακραίο κρύο και στην αφετηρία δηλαδή το Παλαιοχώρι αλλά και διερχόμενος την Πιάβιτσα!

Παλαιοχώρι Χαλκιδικής, ξημερώματα 18 Νοεμβρίου 2023

Ρίμπας Αθ. Αστέριος
Μέλος της ΔΕΦΝΚ
Κάτοικος Παλαιοχώρι Χαλκιδική

Read More