Περὶ τῆς δημιουργίας τῶν Ἀγγέλων

Θαυματουργή εικόνα 14- 15ος αιω. Κρητικομακεδονική τέχνη , Παλαιοχώρι Χαλκιδική

Ο Αρχάγγελος Μιχαήλ είναι ο μόνος που ονομάζεται αρχάγγελος κατά την Αγία Γραφή. (Ιούδας 9)
Επίσης ονομάζεται «ένας των πρώτων αρχόντων» και «άρχων». (Δανιήλ 10:13, 21)
Το όνομά του σημαίνει «Ποιος Είναι Όμοιος με τον Θεό;».

Ο Άρχων Μιχαήλ παρίστατο όρθιος και μετωπικός με το ξίφος σε ετοιμότητα στον ώμο.

Διακρίνουμε ένα ίσιο, δίκοπο, σταυροειδές ξίφος που ήταν το πιο χαρακτηριστικό «ιπποτικό» όπλο τoυ Μεσαίωνα. Το σπαθίον/ξίφος στην περίπτωση μας είναι ένα ημιολίου παλάμης (μισού χεριού) δηλαδή bastard sword και στην τυπολογία μεσαιωνικών σπαθιών Oaekeshott είναι Τύπος XVIΙ τα οποία ήταν σε σε χρήση γ. 1360–1420. Τα μεσαιωνικά ξίφη αυτής της εποχής είχαν συνήθως σταυροειδή λαβή, που παραπέμπει στις ιπποτικές αρχές του ιπποτισμού και στους «Στρατιώτες του Χριστού».

Στις γραπτές βυζαντινές πηγές η αναφορά στο συγκεκριμένο όπλο είναι:

ο Λέων ο Σοφός στα Τακτικά χρησιμοποιεί τους όρους σπαθία, παραμήρια, μάχαιρα,

ο Νικηφόρος Φωκάς μιλάει για μάχαιρα στο Περὶ παραδρομῆς πολέμου,

ενώ ο Κεκαυμένος στο Στρατηγικόν αναφέρει το ίδιο όπλο με τις λέξεις ῥομφαία, ξίφος και σπάθη.

Κάτω από την πανοπλία ως ένδυση διακρίνουμε ένα (/δύο;) χιτώνιο σκούρο δερμάτινο, καββάδιον / περιθεθίδιον (zoupa or peristhethidion), που εκτείνεται μέχρι τους αγκώνες.

Η πανοπλία πιθανών coat of plates. [πληρ. μετά από ανταλλαγή σχολίων με Γιώργος Γεωργάς, Τζώρτζης Μελισσάκης, FB Scholae Palatinae Byzantine Hoplomachia/ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ-ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΚΑΙ ΜΕΤΑΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ] Έχει κάποιες διαφορές με την brigantine και έγιναν κοινά από τη δεκαετία του 1320, πανταχού παρών τη δεκαετία του 1340 και σπάνια τη δεκαετία του 1370. Οι brigantine φαινόταν ότι εμφανίστηκαν τη δεκαετία του 1350 και επέζησαν μέχρι τον δέκατο έκτο αιώνα. Μερικοί ερευνητές θεωρούν ότι τα σχέδια large plate patterns Wisby/Kussnach είναι ένα φαινόμενο της Βόρειας Ευρώπης. Η brigantine πολλών μικρών πλακών μπορεί να είναι μια εξέλιξη της Νότιας Ευρώπης υπό ανατολική επιρροή.
Άρα πάνω από το καββάδιον / περιθεθίδιον απεικονίζεται τοποθετημένο ένα περίτεχνα φτιαγμένο στρώμα από δερμάτινα (επενδυμένα χαλύβδινα/μεταλλικά;) φυλλιδωτά λέπια πάνω σε καπιτονέ ύφασμα γνωστά στο Βυζάντιο ως Κλιβάνιον 

με μπλε τελειώματα επάλξεων κάστρου 🏰 

(coat of arms castle, εραλδική;) στις ραφές σε λαιμό και μανίκια.

"Εἰ δυνατὸν δὲ καὶ θώρακας ἔχειν, οἵτινες καλοῦνται νῦν κλιβάνια".
Ήταν εξοπλισμός που το φορούσαν συνήθως στο βαριά οπλισμένο ιππικό και οι απεικονίσεις των αυτοκρατόρων. 

[Ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου Βασίλειος Β' στέφεται από αγγέλους. Μικρογραφία του Βασιλείου Β' Ψαλτηρίου (Venet. Marc. Ms. gr. 17. Fol. 3r). - Φορητή εικόνα που παρουσιάζει τον Αρχάγγελο Μιχαήλ. Ιερός Ναός Αγίου Κηρύκου και Ιουλιτας, Βέροια, 2ο μισό του 14ου μΧ αιώνα. Βυζαντινό Μουσείο Βέροιας ] 

Πάνω από το Κλιβάνιον φοριέται Κόκκινο Επιλορίκειον / Επιθωρακίδιον / Περιθωρακίδιον  
(προέρχεται από τον βαρύ χιτώνα κόκκινου χρώματος των κατώτερων αξιωματικών και απλών Ρωμαίων στρατιωτών, sagum χιτώνας /sagulum ελαφρύς χιτώνας ή μπορεί να είναι αμάνικο καπιτονέ / παραγεμισμένο παλτό). Με βάση την χρωματική επιλογή υποδηλώνει υψηλά βαθμοφόρο, ΑΡΧΩΝ. Εξάλλου στα Αυτοκρατορικά χαρακτηριστικά είναι πορφυρός στρατιωτικός μανδύας

Στη βυζαντινή συμβολική των χρωμάτων, το πορφυρό χρώμα ένωνε την αιωνιότητα, το θείο, το υπερβατικό (γαλάζιο, χρώμα ουρανού) με το γήινο (ερυθρό). 

[Πορτρέτο του Βυζαντινού Αυτοκράτορα Μιχαήλ Η΄ Παλαιολόγου. Εθνική Βιβλιοθήκη της Ρωσίας, Γρ. 118, στ. 22r ( = Μικρό 575) - αντίστοιχη του Μυστράς, Η ετοιμασία του θρόνου, Μητροπολιτικό συγκρότημα: Άγιος Δημήτριος. Μία από τις ωραιότερες σκηνές του ναού, στην οποία κυριαρχούν οι άγγελοι και το κόκκινο χρώμα] .

Φέρει δε στο αριστερό χέρι σταυροφόρο σφαίρα η οποία ήταν ένα χριστιανικό σύμβολο εξουσίας από τον Μεσαίωνα. Ο σταυρός αντιπροσωπεύει την κυριαρχία του Χριστού πάνω στη σφαίρα του κόσμου και εδώ πάνω στην σφαίρα, στην προβολική πλευρά της, απεικονίζεται και ο Ιησούς Χριστός ως Εμμανουήλ-Σωτήρας σε νεαρά ηλικία να ανασηκώνει το δεξί Του χέρι και να ευλογεί. 

Το διακοσμητικό στοιχείο του Χρυσού από τις πιό μακρινές εποχές, σήμαινε πλούτο και άρα εξουσία και ήταν σε υψηλή εκτίμηση στην κοσμική και εκκλησιαστική διοίκηση του Βυζαντί­ου. 

✒ Μακεδονική σχολή Τεχνοτροπία της βυζαντινής ζωγραφικής. Διαμορφώθηκε τον 13o αι., άκμασε τον 14o αι. και άρχισε να παρακμάζει τον 15o αι., οπότε κυριάρχησε η Κρητική σχολή. Ο όρος Μακεδονική είναι συμβατικός. Ονομάστηκε έτσι επειδή τα σπουδαιότερα έργα αυτής της τεχνοτροπίας βρίσκονται στη Μακεδονία. Η Μ.σ. χαρακτηρίζει τη βυζαντινή ζωγραφική κυρίως κατά τους χρόνους της αναγέννησης της τέχνης επί Παλαιολόγων. Τα σπουδαιότερα από τα ελάχιστα δείγματα της Μ.σ. που διασώζονται στη βυζαντινή πρωτεύουσα είναι τα ψηφιδωτά και οι τοιχογραφίες της μονής της χώρας (Καχριέ-ζαμί).  Άλλα κέντρα της Μ.σ. βρίσκονται σε ολόκληρη τη Μακεδονία, στο Άγιον Όρος, στη Σερβία και στον Μιστρά. https://greek_greek.en-academic.com/224465/%CE%9C%CE%B1%CE%BA%CE%B5%CE%B4%CE%BF%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CF%83%CF%87%CE%BF%CE%BB%CE%AE

📌 Διαθήκη της Μοναχής Αγάθης στις 20 Σεπτεμβρίου του 1441 ( FAUX TESTAMENT DE LA NONNE AGATHE - Actes de Xeropotamou, Archives de L'Athos III, ed. J. Bompaire.-Paris:1964 )

«[...]αφιερώτικον έτει 1441 της Αναστασιας Κομνηνής, σίζηγος του δεσπότου μακαρίτου Αστερίου μοναχού και κτίτορος, περί τον Γήσβορον και Παλεοχόρη του Παλεολώγου[...] https://www.palaiochori.gr/2018/04/20-1441.html

✅ Στις 8 Νοεμβρίου γιορτή των Παμμεγίστων Ταξιαρχών Μιχαήλ και Γαβριήλ πραγματοποιείτε μεγάλο παραδοσιακό πανηγύρι και λιτάνευση της θαυματουργής εικόνας του Αρχαγγέλου Μιχαήλ με την μεταφορά της από τον Ιερό Ναό Αρχαγγέλου Μιχαήλ στον Κεντρικό Ιερό Ναό των Παμμέγιστων Ταξιαρχών.

 

 φωτο: Τράκα Άννα, 8/11/2018

----------------------------------------------------------------------------------------------------

Στις 8 Νοεμβρίου η Εκκλησία μας τιμά και εορτάζει την Σύναξη των Αρχαγγέλων Μιχαήλ και Γαβριήλ και όλων των Αγγελικών τάξεων.
Οι Αγγελοι είναι ασώματοι καί Αυλοι. Υμνούν τον Θεό ακατάπαυστα. Περικυκλώνουν τον Θρόνο του Θεού στον Ουρανό, αλλά στέκονται με δέος και φόβο και σεβασμό, μη δυνάμενοι να ατενίσουν τον Θεό κατά πρόσωπο. Γι' αυτο και καλύπτουν με τις πτέρυγες τους το πρόσωπό τους.

Η εορτή αυτή έχει ιδιαίτερη θέση και σημασία για τους πιστούς, που θα την εξηγήσουμε στην συνέχεια :

Ο Θεός και Δημιουργός του σύμπαντος κόσμου, εκτος απ τον ορατο και υλικο κοσμο, δημιουργησε και τον αυλο και αορατο Αγγελικο κοσμο, ως Ποιητης «ορατον τε παντων και αορατων», καθως ομολογουμε στο Σύμβολο της Πίστεως μας.

Συγκεκριμένα δημιούργησε δέκα Τάγματα Αγγέλων, τα εννέα από τα οποία έχουν τις εξής ονομασίες : Σεραφείμ, Χερουβείμ, Θρόνοι - Κυριότητες, Δυνάμεις, Εξουσίες - Αρχές, Αρχάγγελοι, Άγγελοι. Ο επικεφαλήςς όμως του δεκατου ταγματος, ο Εωσφόρος, επειδή υπερηφανεύθηκε κατά του Θεού και τόλμησε να πει ότι θα βάλη τον θρόνο του επάνω στις νεφέλες και ότι θα γίνει όμοιος με τον Ύψιστο Θεό, γι' αυτό και εξέπεσε από τον Ουρανό στα καταχθόνια - σαν αστραπή - από την πολλή αλαζονεία και την έπαρσή του και έγινε ο διάβολος, ο αντίπαλος και πολέμιος της σωτηρίας των ανθρώπων. Τότε ο Θεός έταξε τον Μιχαήλ να είναι ο πρώτος ανάμεσα στα Αγγελικά Τάγματα, για την πολλή του κηδεμονία που επέδειξε προς το γένος των ανθρώπων και γιά την πολλή πιστότητα προς τις βουλές και τα προστάγματα Του, διοτι εκείνος ήταν που συγκέντρωσε τους χορούς των Αγγέλων και φώναξε το «Πρόσχωμεν» που σημαίνει «ας προσέξωμε» να μη πέσωμε από το φως στο σκοτάδι, όπως έπεσε πριν λίγο ο σατανάς για την πολλή του υπερηφάνεια.

Έκτοτε όσοι δεν παρασύρθηκαν στην πτώση, αλλά «εν ομονοία, ενώσει και φόβω Θεού» έμειναν σταθεροί, παρέμειναν συγχρόνως και άτρεπτοι πλέον στο αγαθό και στην υπακοή προς τον Κτίστη και Δημιουργό τους.

Γι' αυτή την μοναδική του συμβολή ο Μιχαήλ κατέχει την πρώτη και κυρίαρχη θέση ανάμεσα στους Αρχαγγέλους, που ξεχωρίζει και στην Παλαιά και στην Καινή Διαθήκη. Έδειξε πολλές ευεργεσίες και χάριτες στο γένος των ανθρώπων, όπως γνωρίζουμε και όπως διαπιστώνουμε καθημερινά στην ζωή της Εκκλησίας.

ΣΠΟΥΔΗ ΣΤΗΝ ΕΙΚΟΝΑ
ΤΟΥ ΑΡΧΑΓΓΕΛΟΥ ΜΙΧΑΗΛ

Ο Άρχων Μιχαήλ, πάμπολλες φορές παρουσιάζεται να πολεμάει με τον εχθρό μας τον διάβολο, υπερασπιζόμενος την δική μας σωτηρία. Γι' αυτό και σε πολλές εικόνες παρουσιάζεται με στρατιωτική πανοπλία και κρατεί στο χέρι του γυμνό ξίφος.

Η πιο συνηθισμένη θέση που εικονίζεται στους Ναούς είναι στο αριστερό παραπόρτι του Ιερού Βήματος, ενώ στο δεξιά εικονίζεται ο Αρχάγγελος Γαβριήλ. Είναι οι δύο ακοίμητοι φρουροί που φυλάττουν τον άβατο χώρο του Ιερού Βήματος, όπου τελείται το Μυστήριο της φρικτής Ιερουργίας.

Αλλά και όλο τον κόσμο φρουρούν από την μανία του εχθρού διαβόλου. Όπως σωστά ψάλλει ο υμνογράφος της εορτής καί λέγει : «όπου επισκιάζει η χάρις σου Αρχάγγελε, απο εκεί διώκεται η δύναμη του διαβόλου. Διότι δεν μπορεί να μείνει κοντά στο Φώς σου ο εωσφόρος που έπεσε στο σκοτάδι και παραμένει σ’ αυτό. Γι' αυτό Μιχαήλ Αρχάγγελε, σε παρακαλούμε να σβύνεις τα βέλη του που είναι γεμάτα πυρ και κινούνται εναντίον μας».

Ο Αρχάγγελος Μιχαήλ στην Ορθόδοξη εικονογραφία στέκεται επιβλητικός και αυστηρός και κοιτάζει προς τον θεατή, δηλαδή προς όλους εμάς που τον βλέπουμε. Οι πλατείς ώμοι και οι φτερούγες του δηλώνουν την μεγάλη και φοβερή δύναμή του.

Φορεί κόκκινο χιτώνα και σκούρο ιμάτιο. Στον δεξιό του βραχίονα έχει την συνηθισμένη ταινία και στο χέρι του αυτό κρατεί ράβδο, που είναι σύμβολο της εξουσίας του και του ρόλου του, σαν αγγελιαφόρος προς τους ανθρώπους προσταγμάτων του Θεού. Η ίδια ράβδος χρησιμεύει και σαν όπλο του προασπισμού μας απο την κακία του εχθρού διαβόλου. Στο αριστερό του χέρι κρατεί την σφαίρα του κόσμου όπου επάνω της είναι χαραγμένα τα γράμματα Χ(ριστός), Δ(ίκαιος), Κ(ριτής).

Τα πλούσια μαλλιά του συγκρατεί ταινία της οποίας τα άκρα ανεμίζουν. Αυτό φανερώνει την κίνηση, επειδή όλοι οι Άγιοι Άγγελοι είναι «Πνεύματα λειτουργικά εις διακονίαν αποστελλόμενα δια την σωτηρίαν των ανθρώπων». Η ταιναα δηλώνει επίσης την καθαρότητα και αγνότητά τους, δηλαδή αποτελεί κατά κάποιο τρόπο το στεφάνι της δόξας τους. Και όπως χαρακτηριστικά ερμηνεύει ο Άγιος Συμεών Θεσσαλονίκης, το δέσιμο αυτό των τριχών της κεφαλής των, φανερώνει ότι δεν κινούνται προς τα περιττά και ποικίλα, αλλά ασχολούνται μόνο με τα θεία και τα επουράνια και έχουν συγκεντρωμένο το νου τους άνω εις τον Θεό, τον Δεσπότη του Ουρανού και Ποιητή του παντός.

Από τους Αγιους Αγγέλους διδασκόμεθα και εμείς το «άνω σχώμεν τας καρδίας» δηλαδή να μη μένωμε προσκολλημένοι με εμπάθεια στα μάταια και γήϊνα και υλικά, αλλά να στρέφωμε το νου και την καρδιά μας στον Θεό που μας έπλασε και μας κυβερνά με σοφία και αγάπη.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΩΝ ΑΓΓΕΛΩΝ
Αποστολική Διακονία της Εκκληξσίας της Ελλάδος  , Αρχιμανδρίτου Ιωάννου Καραμούζη

Η Αγία Γραφή και η Ιερά Παράδοση φιλοξενούν πολυάριθμες μαρτυρίες σχετικά με την ύπαρξη και τη δράση των αγγέλων. Μετά από τη πτώση των πρωτοπλάστων άγγελοι φυλάσσουν το Παράδεισο, άγγελοι διδάσκουν στον Αδάμ τον τρόπο καλλιέργειας της γης, ενώ άγγελοι εμφανίζονται στον Αβραάμ, το Λωτ, κατά την έξοδο των Ισραηλιτών από την Αίγυπτο και σε πολλούς από τους προφήτες. Στο κείμενο της Καινής Διαθήκης οι άγγελοι μνημονεύονται σε πολλά χωρία, εκ των οποίων τα ενδεικτικότερα είναι κατά τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου και καθ΄ όλη τη πορεία του Ιησού από τη Γέννηση μέχρι και την Ανάληψή του.

Δημιουργία και σκοπός ύπαρξης των αγγέλων

Οι άγγελοι δημιουργήθηκαν πριν από τον υλικό κόσμο, αφού στο βιβλίο της Π.Δ. «Ιώβ» παρουσιάζεται ο Θεός να μιλά και να ομολογεί ότι μόλις δημιούργησε τα άστρα, όλοι οι άγγελοι τον ύμνησαν με δοξολογίες.

Ενώ και ο Μ. Βασίλειος αναφέρει ότι πριν τη δημιουργία του υλικού κόσμου υπήρχε υπέρχρονη και πρεσβύτερη κατάσταση, που είναι ο κόσμος των αγγέλων.

Ο τρόπος με τον οποίο δημιουργήθηκαν από το Θεό δεν μας είναι γνωστός. Ωστόσο μπορούμε να λάβουμε μία εικόνα γι΄ αυτόν μέσα από την διδασκαλία του αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου, ο οποίος λέγει ότι οι αγγελικές δυνάμεις δημιουργήθηκαν μόλις ο Θεός συνέλαβε την ιδέα της δημιουργίας τους. Δηλ. η απόφαση του Θεού να δημιουργήσει τον αγγελικό κόσμο, σήμανε ταυτόχρονα και τη δημιουργία του.

Ο σκοπός της δημιουργίας των αγγέλων δεν έχει να κάνει με κάποια ανάγκη του Θεού. Δεν είναι δυνατό ο υλικός ή ακόμη και αυτός ο πνευματικός κόσμος να μπορεί να προσφέρει κάτι επιπλέον στη δόξα του Θεού. Ο σκοπός της δημιουργίας των αγγέλων φανερώνεται από τον άγιο Ιωάννη τον Χρυσόστομο, ο οποίος λέγει ότι ο Θεός τους έδωσε ύπαρξη και ζωή γι΄ αυτούς τους ίδιους, με κίνητρο την «εκστατική» του αγάπη και αγαθότητα και με σκοπό να συμμεριστούν ως λογικά όντα τη μακαριότητά του. Μετέχουν στη Θεία μακαριότητα και τρέφονται με τη διαρκή θέα του προσώπου του Θεού. Ωστόσο αυτή η συμμετοχή στη θεία μακαριότητα ωθεί τις αγγελικές δυνάμεις σε μία συνεχή ανοδική πορεία, σε μία πορεία προς τη πνευματική τελειότητα.

Φύση και Χαρακτηριστικά των αγγέλων

Ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός προσπαθώντας να δώσει έναν ορισμό περί των αγγέλων λέγει ότι είναι φύσεις νοερές, αεικίνητες, αυτεξούσιες, ασώματες. Υπηρετούν το θεό και είναι κατά χάριν αθάνατες. Η φύση των αγγέλων είναι πνευματική. Επειδή όμως απολύτως άϋλος και ασώματος νοείται μόνο ο θεός, γι΄ αυτό το αγγελικό σώμα νοείται ως αιθέριο, πυροειδές, ταχύτατο και πολύ λεπτότερο από τη γνωστή μας ύλη.

Οι άγγελοι ως προς τη προαίρεση είναι ελεύθεροι και τρεπτοί, έχοντας δυνατότητα να προκόπτουν στο αγαθό, αλλά και να τρέπονται στο κακό. Οι νοερές δυνάμεις διαθέτουν σύμφωνα με τον άγιο Γρηγόριο Παλαμά νου και λόγο, δίχως όμως «πνεύμα ζωοποιό» επειδή δεν έχουν σώμα. Γι΄ αυτό δεν συνάγουν τη θεία γνώση μέσα από τις αισθήσεις ή από αναλύσεις λογισμών, αλλά μένοντας καθαροί από κάθε υλικό στοιχείο συλλαμβάνουν τα νοητά νοερώς και αϋλως. Παρ΄ όλη τη καθαρότητα και απλότητα της αγγελικής φύσης, οι άγγελοι είναι δεκτικοί της κακίας. Έτσι μπορούν να επιλέξουν τη συνεχή προαγωγή στην άνωθεν Γνώση και τη κοινωνία της Αγάπης ή την άρνηση αυτής της Αγαθότητας. Αποτέλεσμα της ελευθερίας τους είναι και η πτώση του τάγματος του Εωσφόρου. Αυτό το αγγελικό τάγμα δεν αρκέστηκε στη θαυμαστή λαμπρότητά του, αρνήθηκε την ιεραρχημένη πρόοδο της θείας γνώσης και θέλησε τη πλήρη και άμεση εξομοίωσή του με το Θεό. Γι΄ αυτό το λόγο ηθελημένα δόθηκε στη κακία, στερήθηκε την αληθινή ζωή, την οποία μόνο του (το τάγμα των δαιμόνων) αρνήθηκε. Κατ΄ αυτό τον τρόπο έγιναν πνεύματα νεκρά αφού απέβαλαν την αληθινή ζωή και δεν αισθάνονται κόρο από την ορμή τους προς τη κακία προσθέτοντας με άθλιο τρόπο διαρκώς κακία επάνω στην ήδη υπάρχουσα.

Οι άγγελοι όμως που δεν ακολούθησαν τον Εωσφόρο στην αποστασία του, απέκτησαν το χάρισμα της τέλειας ατρεψίας και ακινησίας προς το κακό. Αυτό συνέβη με την ενανθρώπηση, τη σταυρική θυσία και την ανάσταση του Χριστού, αφού έμαθαν ότι ο δρόμος που οδηγεί στην ομοίωση με το Θεό δεν είναι η έπαρση, αλλά η ταπείνωση.

Η ακινησία των αγγέλων προς το κακό δεν σημαίνει ότι εξαφανίζεται το αυτεξούσιό τους, αλλά ότι εξαγιάζεται με τη χάρη του Αγίου Πνεύματος.

Οι άγγελοι έχουν μεγαλύτερες και ανώτερες γνωστικές ικανότητες από τους ανθρώπους. Βέβαια δεν είναι ούτε παντογνώστες, ούτε παντοδύναμοι όπως ο Θεός.

Δεν προγνωρίζουν τα μέλλοντα, παρά μόνο αν τους τα αποκαλύψει ο Θεός, ούτε γνωρίζουν τι ακριβώς κρύβεται στη καρδιά κάθε ανθρώπου. Δεν γνωρίζουν πότε θα γίνει η συντέλεια του κόσμου και η Δευτέρα παρουσία του Χριστού. Η μετακίνησή τους γίνεται ταχύτατα, αλλά δεν είναι πανταχού παρόντες. Κάθε φορά βρίσκονται σε συγκεκριμένο τόπο, δίχως να γνωρίζουν το τι συμβαίνει αλλού.

Δεν έχουν φύλο, γιατί η φύση τους είναι πνευματική, ενώ δεν χρειάζονται τροφή για να ζήσουν, ή ανάπαυση για να ξεκουραστούν, αλλά ούτε πεθαίνουν και ούτε πολλαπλασιάζονται. Η αθανασία τους δεν πηγάζει από τη φύση τους, αλλά επειδή μετέχουν «κατά χάριν» στην αγιότητα του Θεού.

Διάταξη των αγγέλων

Ο αριθμός των αγγελικών όντων είναι ανυπολόγιστος και απροσμέτρητος. Ο ίδιος ο Ιησούς ομιλεί στη Γεσθημανή για περισσότερες από δώδεκα λεγεώνες αγγέλων, ενώ ο Ευαγγελιστής Ιωάννης μαρτυρεί ότι είδε και άκουσε γύρω από το Θεϊκό θρόνο χορωδία από μυριάδες μυριάδων και χιλιάδες χιλιάδων αγγέλων.

Όλοι αυτοί οι αναρίθμητοι άγγελοι είναι οργανωμένοι σε τάγματα ή αλλιώς σε τάξεις. Συγκεντρώνοντας τις αναφορές σε αυτό το θέμα του Προφήτη Ησαϊα, του προφήτη Ιεζεκιήλ, του αποστόλου Παύλου, του αγίου Διονυσίου του αρεοπαγίτη και του Οσίου Νικήτα Στηθάτου, μπορούμε να καταλήξουμε στα εξής:

Τα τάγματα των αγγέλων είναι εννέα, τα οποία ταξινομούνται σε τρεις τρίχορες ιεραρχίες ή ταξιαρχίες, κατά τον ακόλουθο τρόπο: Σεραφείμ, Χερουβείμ, Θρόνοι - Κυριότητες, Δυνάμεις, Εξουσίες - Αρχές, Αρχάγγελοι, ʼγγελοι.

Ιδίωμα της πρώτης ιεραρχίας είναι η πύρινη σοφία και η γνώση των ουρανίων, ενώ έργο τους ο θεοπρεπής ύμνος του «γελ». Η δεύτερη ιεραρχία έχει ως ιδίωμα τη διευθέτηση των μεγάλων πραγμάτων και την διενέργεια των θαυμάτων, ενώ έργο τους είναι ο τρισάγιος ύμνος «ʼγιος, ʼγιος, ʼγιος». Τέλος ιδίωμα της τρίτης ιεραρχίας είναι να εκτελούν θείες υπηρεσίες και έργο τους αποτελεί ο ύμνος «Αλληλούϊα».

Πέρα από τα ονόματα των εννέα τάξεων, η Αγία Γραφή μας φανερώνει και τα προσωπικά ονόματα ορισμένων αγγέλων. Γνωρίζουμε το Γαβριήλ, που σημαίνει «ήρωας του Θεού», από την εμφάνισή του στο προφήτη Δανιήλ, στο προφήτη Ζαχαρία και στη Θεοτόκο. Γνωρίζουμε το Μιχαήλ, που σημαίνει «τις ως ο Θεός ημών», ενώ εμφανίζεται πολλές φορές στη Παλαιά Διαθήκη. Ο Ραφαήλ είναι ο τρίτος άγγελος που γνωρίζουμε, το όνομά του σημαίνει «ο Κύριος θεραπεύει» και εμφανίζεται στον Τωβίτ μεταφέροντας τις ανθρώπινες προσευχές στο θρόνο του Θεού. Τέλος γνωστός από την εβραϊκή παράδοση είναι και ο Ουριήλ.

Έργο των αγγέλων

Οι άγγελοι πραγματοποιούν τριπλό έργο. Πρώτα απ΄ όλα δοξολογούν ακατάπαυστα το Θεό. Αυτή η δοξολογία δεν τους έχει επιβληθεί ως εντολή, αλλά είναι τελείως αυθόρμητη, που ξεπηγάζει από τους ίδιους, όταν αντικρύζουν το κάλλος του Θεϊκού προσώπου και τα μεγαλεία της δημιουργίας του. Τη νύχτα των Χριστουγέννων π.χ. εμφανίσθηκε πλήθος στρατιάς ουρανίου που αινούσε το Θεό για το γεγονός της θείας ενσαρκώσεως.

Το δεύτερο έργο τους είναι η διακονία στη Θεία Οικονομία. Νιώθουν τόση αγάπη και ευγνωμοσύνη προς το Πλάστη τους και σφοδρή επιθυμία για τη δική τους πρόοδο, ώστε να διακονούν τα μυστήρια της Θείας Οικονομίας. Τα αγγελικά τάγματα μεταδίδουν ιεραρχικά το φωτισμό και τη γνώση το ένα στο άλλο. Τις αποκαλύψεις του Θεού τις διδάσκουν οι ανώτερες τάξεις στις κατώτερες και όταν επιτρέψει ο Θεός να αποκαλυφθεί κάποιο μυστήριο σε νου αγίου ανθρώπου, αυτό θα γίνει ιεραρχικά.

Το τρίτο έργο των αγγελικών δυνάμεων αφορά τη σωτηρία των ανθρώπων. Με αυτό επιφορτίσθηκαν μετά την δημιουργία του ανθρώπου και το επιτελούν με ιδιαίτερη προθυμία και χαρά, αφού κάθε φορά που μετανοεί ένας άνθρωπος για τις αμαρτίες του, πανηγυρίζουν και χαίρονται στον ουρανό.

Στο αρχαιότατο έργο «ποιμήν» του Ερμά, γίνεται λόγος για τον προσωπικό φύλακα άγγελο κάθε ανθρώπου. Αυτός μάλιστα είναι τρυφερός, σεμνός, πράος, διδάσκει στην ανθρώπινη καρδιά τη δικαιοσύνη και το δρόμο προς το αγαθό. Και άλλοι πατέρες της εκκλησίας μας διδάσκουν ότι απαραίτητη προϋπόθεση παραμονής του φύλακα αγγέλου δίπλα στον άνθρωπο, είναι ο άγιος βίος, διαφορετικά απομακρύνεται εξ΄ αιτίας των πονηρών και αμαρτωλών έργων. Ο άγγελος αυτός παρηγορεί στις θλίψεις, βοηθά στους πόνους, συμπάσχει με τον άνθρωπο, τον οδηγεί στη μετάνοια και τον προστατεύει από ορατούς και αόρατους εχθρούς.

Εκτός όμως από το φύλακα άγγελο του κάθε ανθρώπου, υπάρχουν και οι φύλακες άγγελοι των εθνών, των πόλεων και των κατά τόπους εκκλησιών. Στη Παλαιά Διαθήκη στο βιβλίο του Δευτερονομίου ο Θεός διαμοιράζει τα έθνη και τοποθετεί τα όρια των εθνών σύμφωνα με τον αριθμό των αγγέλων του. Έπειτα ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος παρατηρεί ότι ο Θεός έχει εγκαταστήσει σε κάθε πόλη στρατόπεδα αγγέλων που αναχαιτίζουν τις επιθέσεις των δαιμόνων. Ενώ τέλος ο άγιος Ιππόλυτος είναι ιδιαίτερα σαφής, όταν παρομοιάζει την εκκλησία με πλοίο που έχει ναύτες τους αγγέλους.

Τιμή των αγγέλων

Η ορθόδοξη εκκλησία τιμούσε πάντοτε τους αγγέλους. Η δε τιμητική τους προσκύνηση διακηρύχθηκε επίσημα από τη Ζ΄ οικουμενική σύνοδο σε αντιδιαστολή προς τη λατρεία που αφορά μόνο το πρόσωπο του Θεού.

Στον εβδομαδιαίο λειτουργικό κύκλο των ακολουθιών, η Δευτέρα αφιερώνεται στις αγγελικές δυνάμεις. Δύο παρακλητικοί κανόνες αφορούν το φύλακα άγγελο και τις επουράνιες Δυνάμεις.

Ο ετήσιος λειτουργικός κύκλος σηματοδοτείται από έξι εορτές αφιερωμένες στον αγγελικό κόσμο, με κυρίαρχη εκείνη της 8ης Νοεμβρίου, κατά την οποία εορτάζεται η σύναξη των αγγέλων υπό τον αρχάγγελο Μιχαήλ ως αντίσταση κατά της αποστασίας του Εωσφόρου.

Αλλά η κατεξοχήν τιμή των αγγέλων γίνεται στη Θεία Λειτουργία. Εκεί, ο λαός του Θεού στη γη και οι στρατιές του ουρανού με ένα στόμα, σε μία κοινή λειτουργική σύναξη προσφέρουν στο Θεό δοξολογία. Μαζί με τους ιερείς συνέρχονται στο θυσιαστήριο και συλλειτουργούν τη θεϊκή αγαθότητα. Μαζί κυκλώνουν την αγία Τράπεζα και τα τίμια δώρα, διά χειρός αγγέλου αναφέρονται εις οσμήν ευωδίας πνευματικής στο υπερουράνιο και νοερό θυσιαστήριο.

Ωστόσο, εκείνοι που τιμούν ιδιαίτερα τους αγγέλους είναι οι μοναχοί. Μέσα από την διαρκή προσευχή τους, την υπεράνθρωπη άσκησή τους, αγωνίζονται να ομοιάσουν στους αγγέλους και να αναπληρώσουν το εκπεσόν τάγμα των δαιμόνων. Γι΄ αυτό και η ακολουθία της μοναχικής κουράς φέρει το όνομα: «Ακολουθία του μεγάλου και αγγελικού Σχήματος».

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Περὶ τῆς δημιουργίας τῶν Ἀγγέλων

1. Ἐκτὸς ἀπὸ τὴ δημιουργία τοῦ αἰσθητοῦ κόσμου καὶ τὴ δημιουργία τοῦ ἀνθρώπου, δημιούργησε ὁ Θεὸς καὶ ἄλλα λογικὰ ὄντα; Μάλιστα. Ὁ Θεὸς δημιούργησε καὶ ἕναν ἄλλο κόσμο, πνευματικό, ποὺ ὑπερβαίνει τὸν αἰσθητό, καὶ ἄλλα ὄντα, νοερά, λογικὰ καὶ αὐτεξούσια.

2. Ἀπὸ ποῦ γνωρίζουμε γιὰ τὸν....

ὑπεραισθητὸ κόσμο;

Μαθαίνουμε γιὰ αὐτὸν καὶ τὴν ὕπαρξη τῶν ἀγγέλων ἀπὸ τὶς Ἅγιες Γραφὲς τῆς Παλαιᾶς καὶ τῆς Καινῆς Διαθήκης.

3. Ποῦ ἀναφέρεται στὴν Παλαιὰ Διαθήκη ἡ ὕπαρξη τῶν ἀγγέλων;

α) Στὴ Γένεση, καὶ συγκεκριμένα στὸ ἐδάφιο 16:78 κτλ., ἀναφέρεται ὅτι φανερώθηκε ἄγγελος στὴν Ἄγαρ. Αὐτὴ εἶναι ἡ πρώτη ἀναφορὰ σὲ ἀγγέλους, ἀκολουθοῦν, ὅμως, καὶ διάφορες ἄλλες ἀναφορὲς σὲ ἀγγέλους στὸ βιβλίο τῆς Γένεσης.

β) Στὸ Δευτερονόμιο, ἐκεῖ ποὺ μιλάει ὁ Μωϋσῆς γιὰ ἀγγέλους, διαβάζουμε, ὅτι «ὅταν ξεχώριζε ὁ Κύριος τὰ ἔθνη, διασπείροντας τὰ παιδιὰ τοῦ Ἀδάμ, καθόρισε ὅρια γιὰ τὰ ἔθνη ποὺ ἀντιστοιχοῦσαν σὲ ἀριθμὸ μὲ τοὺς ἀγγέλους τοῦ Θεοῦ» (Δευτ. 32:8-9).

γ) Ἐπίσης σὲ ὅλα τὰ βιβλία τῆς Ἁγίας Γραφῆς ὑπάρχουν ἀναφορὲς σὲ ἀγγέλους. Στὸ βιβλίο τοῦ Ἰὼβ λέγονται τὰ ἑξῆς ἀξιοσημείωτα: «Ἰδοὺ ἦλθαν οἱ ἄγγελοι τοῦ Θεοῦ καὶ παρουσιάστηκαν ἐνώπιον τοῦ Κυρίου, καὶ ἦλθε μαζί τους καὶ ὁ Διάβολος» (Ἰὼβ 1:6), καὶ πιὸ κάτω, «ὅταν ἔγιναν τὰ ἄστρα, τότε οἱ ἄγγελοί μου μὲ δοξολόγησαν μὲ μεγάλη φωνὴ» (38:7, παράβαλε καὶ 40:14). Ἐπίσης ὑπάρχουν ἀναφορὲς στὸ βιβλίο τῶν Βασιλειῶν, τῶν Ἀριθμῶν, κτλ.

4. Ποῦ ἀναφέρεται στὴν Καινὴ Διαθήκη ἡ δημιουργία τοῦ ὑπεραισθητοῦ κόσμου;

Ὑπάρχουν πολλὰ σημεῖα στὴν Καινὴ Διαθήκη ποὺ ἀναφέρουν ἀγγέλους ἢ ἀγαθὰ πνεύματα, ὅπως ἐπίσης καὶ διαβόλους καὶ πονηρὰ πνεύματα. Ἰδιαίτερα γιὰ τὴ δημιουργία τῶν ἀγγέλων μᾶς ἀναφέρει ὁ ἀπόστολος Παῦλος τὰ ἑξῆς: ὅτι «Στὸν Υἱὸ βασίστηκε ἡ κτίση ὅλων τῶν κτισμάτων ποὺ βρίσκονται στὸν οὐρανὸ καὶ στὴ γῆ, τῶν ὁρατῶν καὶ τῶν ἀοράτων, δηλ. οἱ θρόνοι, οἱ κυριότητες, οἱ ἀρχές, οἱ ἐξουσίες, ὅλα ἔγινα γιὰ Ἐκεῖνον καὶ μὲ ἀναφορὰ σὲ Ἐκεῖνον» (Κολ. 1:16).

5. Γιατί οἱ ἄγγελοι ὀνομάζονται πνεύματα;

Ὀνομάζονται πνεύματα ἐπειδὴ ἡ φύση τοὺς εἶναι πνευματικὴ καὶ ἐπειδὴ εἶναι ἄϋλοι καὶ ἀσώματοι.

6. Ποῦ ἀναφέρεται στὴν Ἁγία Γραφὴ ὅτι οἱ ἄγγελοι εἶναι ἀσώματοι;

Στὸν Εὐαγγελιστὴ Λουκᾶ ἀναφέρονται τὰ ἑξῆς: «Ψηλαφίστε με καὶ δεῖτε ὅτι τὸ πνεῦμα δὲν ἔχει σάρκα καὶ ὀστᾶ ὅπως μὲ βλέπετε νὰ ἔχω ἐγὼ» (Λουκ. 24:39). Ἐπίσης, ὁ ἀπόστολος Παῦλος, ὅταν παραινεῖ τοὺς Ἐφεσίους νὰ ἐνδυθοῦν ὁλόκληρη τὴν πανοπλία τοῦ Θεοῦ γιὰ νὰ μπορέσουν νὰ ἀντισταθοῦν στὶς μεθοδίες τοῦ διαβόλου, λέει τὰ ἑξῆς: «ὅτι ἡ πάλη αὐτὴ δὲν εἶναι ἐνάντια σὲ αἷμα καὶ σάρκα, ἀλλὰ στὶς ἀρχὲς καὶ ἐξουσίες, στοὺς κοσμοκράτορες τοῦ σκότους τοῦ αἰῶνος τούτου, δηλ. στὰ πνευματικὰ (ὄντα) τῆς πονηρίας ποὺ βρίσκονται στὰ ἐπουράνια» (Ἐφ. 6:12-13).

7. Τί λένε οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας γιὰ τὴν πνευματικὴ φύση τῶν ἀγγέλων;

Οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας λένε, ὅτι οἱ ἄγγελοι δὲν μετέχουν στὴν παχυλὴ γήινη ὕλη. Ἡ γνώμη αὐτὴ τῶν Πατέρων διατυπώθηκε στὴν 7η Οἰκουμενικὴ Σύνοδο (787) ποὺ συνῆλθε στὴ Νίκαια τῆς Βιθυνίας καὶ ἔχει ὡς ἑξῆς: «Αὐτὲς λοιπὸν τὶς πολύτιμες καὶ σεπτὲς εἰκόνες, ὅπως προελέχθη, τὶς τιμοῦμε, τὶς ἀσπαζόμαστε καὶ τὶς προσκυνοῦμε τιμητικά, δηλ. τὶς εἰκόνες τῶν ... καὶ τῶν ἁγίων καὶ ἀσωμάτων ἀγγέλων» (Βλ. Ἱεροὺς Κανόνες). Ὁ Μέγας Βασίλειος ἀποδίδει στοὺς ἀγγέλους ἕνα σῶμα ποὺ εἶναι ἀέρινο καὶ πύρινο. Στὸ 16ο κεφάλαιο τοῦ συγγράμματός του Περὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἀναφέρει τὰ ἑξῆς: «Οἱ Ἄγγελοι ἔχουν ἕνα πάρα πολὺ λεπτὸ σῶμα, διότι δὲν εἶναι ἐντελῶς ἀσώματοι ὅπως εἶναι ὁ Θεός. Γιὰ αὐτὸ τὸ λόγο βρίσκονται σὲ κάποιο τόπο, καὶ γίνονται ὁρατοὶ μὲ τὸ εἶδος τοῦ δικοῦ τους σώματος ὅταν φανερώνονται στοὺς ἁγίους». Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος καὶ ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνὸς θεωροῦν τοὺς ἀγγέλους ἀσώματους σὲ σύγκριση μὲ τὸν ἄνθρωπο. «Λέγονται ἀσώματοι καὶ ἄυλοι σὲ σύγκριση μὲ ἐμᾶς, γιατί κάθε τι τὸ κτιστὸ ποὺ συγκρίνεται μὲ τὸν Θεό, ὁ ὁποῖος εἶναι ὁ μόνος ἀσύγκριτος, βρίσκεται νὰ εἶναι κάπως παχὺ καὶ ὑλικό, ἀφοῦ μόνο τὸ Θεῖο εἶναι πραγματικὰ ἄυλο καὶ ἀσώματο».Ὁ ἅγιος Ἰλάριος λέει, ὅτι «κάθε τι τὸ κτιστὸ εἶναι κατ’ ἀνάγκη καὶ σωματικό». Ὁ Ὠριγένης θεωρεῖ τοὺς ἀγγέλους λεπτοσώματους καὶ τὸ ἴδιο ἰσχύει καὶ μὲ πολλοὺς ἄλλους Πατέρες.

8. Ὑπόκειντο οἱ ἄγγελοι στὴν ἁμαρτία;

Μάλιστα, ὑπόκειντο, ἐπειδὴ κάθε λογικὸ καὶ ἠθικὰ ἐλεύθερο δημιούργημα, ποὺ ἔχει τὴ δυνατότητα νὰ ἀποφασίζει ἐλεύθερα, ὑπόκειται στὴν ἁμαρτία. Κατὰ συνέπεια αὐτὸ ἰσχύει καὶ γιὰ τοὺς ἀγγέλους. Ὁ Δαμασκηνὸς ἀναφέρει τὰ ἑξῆς: «εἶναι λοιπὸν ἡ φύση τῶν ἀγγέλων λογική, νοερὰ καὶ αὐτεξούσια, τρεπτὴ κατὰ τὴ γνώμη, δηλαδὴ ἐθελότρεπτη, ἀφοῦ κάθε τι τὸ κτιστὸ εἶναι καὶ τρεπτό».

9. Τί λέει ἡ Ἁγία Γραφὴ γι’ αὐτό;

Ἡ Ἁγία Γραφὴ λέει, ὅτι μερικὰ ἀπὸ τὰ ἀγγελικὰ τάγματα ἔπεσαν σὲ ἁμαρτία. Ὁ ἀπόστολος Ἰούδας λέει «ὅτι τοὺς ἀγγέλους ποὺ δὲν τήρησαν τὴν ἀρχή τους, ἀλλὰ ἐγκατέλειψαν τὸ κατοικητήριό τους, τοὺς ἐπιφυλάσσει αἰώνια δεσμὰ σὲ ζοφερὸ σκοτάδι τὴν ἡμέρα τῆς μεγάλης κρίσης» (Ἰούδας 6). Ὁ Κύριός μας Ἰησοῦς Χριστὸς λέει, ὅτι «ἔβλεπε τὸ Σατανᾶ[20] νὰ πέφτει ἀπὸ τὸν οὐρανὸ σὰν ἀστραπὴ» (Λουκᾶς 4:18).

10. Πῶς ὀνομάζονται οἱ ἄγγελοι ποὺ τήρησαν τὴν ἀρχή τους;

Οἱ ἄγγελοι αὐτοὶ ὀνομάζονται ἀγαθὰ πνεύματα, ἀντίθετα μ’ ἐκείνους ποὺ δὲν τήρησαν τὴν ἀρχή τους καὶ ὀνομάζονται πονηρὰ πνεύματα καὶ διάβολοι.

11. Ὑπόκεινται τώρα πλέον οἱ ἀγαθοὶ ἄγγελοι στὴν ἁμαρτία;

Ὄχι δὲν ὑπόκεινται, διότι ἡ ἐμμονή τους στὴν ἀγάπη καὶ κοινωνία πρὸς τὸ Θεό, καὶ ἡ ἐλεύθερη ροπή τους πρὸς τὸ ἀγαθό, ἀλλὰ καὶ ἡ (ἀγαθὴ) ἐκλογὴ τους ἀπέβη γιὰ αὐτοὺς κατὰ κάποιο τρόπο φυσικὴ καὶ ἠθικὴ ἀναγκαιότητα. Ἔτσι ἡ ἐκλογὴ τους εἶναι πάντα τὸ ἀγαθό, ποὺ δὲν εἶναι τίποτε ἄλλο παρὰ ὁ ἴδιος ὁ Θεός, ὁ ὁποῖος τοὺς ἁγιάζει καὶ τοὺς διατηρεῖ πάντοτε ἀγαθούς. Συνεπῶς οἱ ἄγγελοι αὐτοὶ ἔχουν ἀποβεῖ ἄτρεπτοι. Ὁ Διονύσιος ὁ Ἀρεοπαγίτης λέει: ὅτι «Οἱ ἄγγελοι εἶναι δυσκίνητοι πρὸς τὸ κακό, ὄχι ὅμως ἀκίνητοι. Μετὰ τὴν Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ ἔγιναν ὁλοκληρωτικὰ ἀκίνητοι, ὄχι κατὰ φύση ἀλλὰ κατὰ χάρη. Γιὰ αὐτοὺς σωτηρία εἶναι ἡ ἀτρεψία, ποὺ τοὺς κάνει νὰ μὴ φοβοῦνται τὴν μεταβολὴ πρὸς τὸ χειρότερο καὶ τὴν ἀπώλεια ποὺ ἐπακολουθεῖ μὲ αὐτήν. Ἔτσι λοιπὸν ἔλαβαν οἱ ἄγγελοι τὴν ἀτρεψία, δηλ. ἀπὸ αὐτὸ ποὺ πῆραν ἀπὸ τὸ Δεσπότη ἔμπρακτα, δηλ. τὴ γνώση τῆς ὁδοῦ πρὸς τὴν σωτηρία, τὴν ἐξύψωση καὶ τὴν ὁμοίωση μὲ Αὐτόν, δηλ. τὴν ταπείνωση ποὺ εἶναι ἀντίθετη ἀπὸ τὴν ἔπαρση».

12. Ὑπάρχει τώρα πλέον στὰ πονηρὰ πνεύματα ἡ δυνατότητα ἐπιστροφῆς τους στὸ Θεό;

Ὄχι δὲν ὑπάρχει ἡ δυνατότητα αὐτή, καὶ πρῶτα-πρῶτα γιατί ἡ βούλησή τους ταυτίστηκε μὲ τὸ κακό, γιὰ αὐτὸ καὶ πάντοτε σκέπτονται καὶ ἐκλέγουν τὸ κακό. Ἔπειτα, γιατί ἔγιναν καὶ παραμένουν ἐχθροί τοῦ Θεοῦ. Καὶ τρίτον, γιατί ἀποχωρίστηκαν ἀπὸ τὸ Θεό, καὶ ὁ χωρισμὸς τους αὐτὸς σημαίνει αἰώνιος θάνατος. Αὐτὸ ποὺ εἶναι θάνατος γιὰ τὸν ἁμαρτωλὸ εἶναι ἡ πτώση ἀπὸ τὴν ἀρχή τους γιὰ τοὺς πονηροὺς ἀγγέλους.

13. Πόσα εἶναι τὰ ἀγγελικὰ τάγματα, δηλ. τὰ τάγματα τῆς οὐράνιας ἱεραρχίας;

Τὰ ἀγγελικὰ τάγματα εἶναι ἐννέα, καὶ ὑποδιαιροῦνται σὲ τρεῖς τριαδικὲς διακοσμήσεις. Ἡ πρώτη τριάδα εἶναι: τὰ Σεραφείμ, τὰ Χερουβὶμ καὶ οἱ Θρόνοι. Ἡ δεύτερη τριάδα εἶναι: οἱ Κυριότητες, οἱ Δυνάμεις καὶ οἱ Ἐξουσίες. Ἡ Τρίτη τριάδα εἶναι: οἱ Ἀρχές, οἱ Ἀρχάγγελοι καὶ οἱ Ἄγγελοι.

14. Τί λένε οἱ Γραφὲς γιὰ τὸν ἀριθμὸ τῶν ἀγγέλων;

Οἱ Γραφὲς λένε ὅτι ὁ ἀριθμὸς τῶν ἀγγέλων εἶναι πολὺ μεγάλος: «χιλιάδες χιλιάδων καὶ μυριάδες μυριάδων» (Δανιὴλ 7:10). Ὅτι ὑπάρχουν «περισσότερες ἀπὸ δέκα λεγεῶνες ἀγγέλων» (Ματθ. 6:33). Ὅτι ἀποτελοῦν «πλῆθος οὐρανίου στρατιᾶς» (Λουκᾶς 2:13). Ὅτι ὑπάρχουν «μυριάδες ἀγγέλων» (Πρὸς Ἑβραίους 12:22).

15. Τί λένε οἱ Γραφὲς γιὰ τὴ δύναμη τῶν ἀγγέλων;

Οἱ Γραφὲς λένε ὅτι ἡ δύναμη τῶν ἀγγέλων εἶναι πολὺ μεγάλη καὶ ἐνεργεῖ καὶ στὸν πνευματικὸ καὶ στὸν ὑλικὸ κόσμο. Μέσα στὴ Γραφὴ ἀναφέρονται ὡς «ἄγγελοι ἰσχυροὶ» καὶ ὡς «ἐξέχοντες σὲ δύναμη» (Β΄ Πρὸς Θεσσαλονικεῖς 1:7, Ψαλμὸς 103:20, Βασιλειῶν 19:35).

16. Ποῖες εἶναι οἱ ἐνασχολήσεις τῶν ἀγγέλων;

Οἱ ἄγγελοι βλέπουν τὸ πρόσωπο τοῦ Θεοῦ καὶ Τὸν λατρεύουν, ἀλλὰ καὶ διακονοῦν τὶς βουλὲς τῆς Θείας Πρόνοιας (Ματθ. 18:10, Ἀποκ. 5:11, Α΄ Πετρ. 1:12, Γέν. 28:12, Πράξεις 12:7,23, Ψαλμὸς 91:10-12, Βασιλειῶν Β 19:35, Χρονικῶν Β 16, Ματθ. 13:30-39 καὶ 25:17).

17. Εἶναι οἱ ἄγγελοι ἀθάνατοι κατὰ φύση;

Ὄχι, δὲν εἶναι. Οἱ ἄγγελοι εἶναι ἀθάνατοι κατὰ χάρη, ἀφοῦ εἶναι δημιουργήματα τοῦ Θεοῦ. Ὁ Δαμασκηνὸς λέει ρητά: «ἄγγελος εἶναι οὐσία νοερὰ … ἀθάνατη, ὄχι κατὰ φύση ἀλλὰ κατὰ χάρη, γιατί κάθε τι ποὺ ἔχει ἀρχὴ ἔχει κατὰ φύση καὶ τέλος. Μόνον ὁ Θεὸς ποὺ ὑπάρχει πάντοτε καὶ ποὺ ὑπερβαίνει καὶ τὸ ‘πάντοτε’ κτλ., εἶναι κυριολεκτικὰ ἀθάνατος».

18. Ποιὲς εἶναι οἱ διάφορες σημασίες ποὺ ἔχει ἡ λέξη ἄγγελος στὴν Ἁγία Γραφή;

Σημαίνει ἁπλοῦς ἀπεσταλμένους (Ἰὼβ 1:14, Λουκᾶς 7:24, 9:52), Προφῆτες (Ἡσ. 42:19, Μαλαχ. 3:1), Ἱερεῖς (Μαλαχ. 2:7), ἱεροκήρυκες τῆς Νέας Διαθήκης (Ἀποκάλ. 1:20), ἀπρόσωπους πράκτορες, ὅπως π.χ. ἕνας στύλος νεφέλης (Ἐξ. 14:9), μιὰ πανώλη (Β Σαμ. 24:16,17), ἀνέμους (Ψαλμ. 104:4), Λοιμοὺς – ἕνα ὄνομα ποὺ προσδίδεται στοὺς κακοποιοὺς ἀγγέλους (Ψαλμ. 78:49), σκόλοπα εἰς τὴν σάρκα τοῦ Παύλου, δηλ. σκόλοπα ‘ἄγγελο σατάν’ (Β΄ Κορ. 12:7), τὸ δεύτερο πρόσωπο τῆς Ἁγίας Τριάδος: “Ἄγγελον τοῦ προσώπου αὐτοῦ” καὶ “Ἄγγελον τῆς Διαθήκης” (Ἡσ. 63:9, Μαλαχ. 3:1). Ἡ λέξη ὅμως ἄγγελος κυρίως ἐφαρμόζεται στὰ λογικὰ καὶ οὐράνια ὄντα (Ματθ. 25: 31).

19. Τί ἦσαν τὰ Χερουβίμ;

Τὰ Χερουβὶμ ἦσαν ἰδανικὰ πλάσματα ποὺ συνίσταντο ἀπὸ τέσσερα μέρη, δηλ. ἀπὸ ἄνθρωπο, βοῦ, λέοντα καὶ ἀετό. «Ἡ ὑπερέχουσα ὄψη ἦταν ἡ ὄψη τοῦ ἀνθρώπου, ἀλλὰ ὁ ἀριθμὸς τῶν προσώπων, ποδῶν καὶ χειρῶν διέφερε ἀνάλογα μὲ τὶς περιστάσεις. (Ἰεζεκ. 1:6, πρβλ. καὶ Ἰεζεκ. 41:18, 19, καὶ Ἐξοδ. 25:20).

20. Ποιὰ εἶναι ἡ ἐτυμολογία τῆς λέξης Σεραφείμ, καὶ τί λένε οἱ Γραφὲς περὶ αὐτῶν;

Ἡ λέξη σημαίνει κάτι ποὺ καίει, λάμπει, θαμπώνει καὶ ἀναφέρεται στὴν Γραφὴ μόνο μία φορὰ (Ἡσ. 6:2,6).

21. Ὑπάρχει ἀπόδειξη ὅτι οἱ ἄγγελοι ἀνήκουν σὲ διάφορες τάξεις;

Μάλιστα ὑπάρχει· 1ον) ἀπὸ τὴ διατύπωση τῆς Γραφῆς: ὁ Γαβριὴλ διακρίνεται ἀπὸ τὸ ὅτι στέκεται ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ (Λουκ. 1:9) μὲ τὴν ἔννοια ὅτι κατέχει κάποια ὑψηλὴ θέση. Ὁ Μιχαὴλ διακρίνεται ὡς ἕνας ἀπὸ τοὺς ἄρχοντες (Δανιὴλ 10:13). Ἐπίσης τὰ ἐπίθετα ἀρχάγγελοι, θρόνοι, ἀρχαί, κυριότητες, δυνάμεις (Ἰουδ. 9, Ἐφ. 1:21) μαρτυροῦν τὴν ὕπαρξη τάξεων.

Ἅγιος Νεκτάριος (Ἐπίσκοπος Πενταπόλεως)