Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Νικόλαος Α' ο Μυστικός

Ο τσάρος Συμεών Α΄ ο Μέγας της Βουλγαρίας προ των πυλών της Κωνσταντινουπόλεως και ο Πατριάρχης Νικόλαος Α΄ ο Μυστικός. Tsar Simeon the Great before the gates of Constantinople, «Bulgarien vom Beginn seines staatlichen Bestandes bis auf unsere Tage», 1917, Nikolai Pavlovic (1835-1894)

Ο πατριάρχης Νικόλαος Α' ο Μυστικός καταγόταν από αριστοκρατική οικογένεια της Κάτω Ιταλίας.
Γεννήθηκε στη Κωνσταντινούπολη το έτος 852. Μαθήτευσε δίπλα στον Φώτιο, του οποίου ήταν και συγγενής.
Ήταν συμμαθητής με τον αυτοκράτορα Λέοντα τον Σοφό και διετέλεσε προσωπικός σύμβουλος του.

Το 901 έγινε Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως.
Κατά τη διάρκεια της Πατριαρχίας του αναδιοργανώθηκαν τα «Θέματα» και το Οικουμενικό Πατριαρχείο περιελάμβανε 624 Μητροπόλεις και επισκοπές.
Σύντομα ο Νικόλαος ήρθε σε σύγκρουση με τον Αυτοκράτορα Λέοντα, καθώς αρνήθηκε να αναγνωρίσει τον τέταρτο γάμο του με την ερωμένη του Ζωή Καρβονωφίνα, φθάνοντας στο σημείο να τον αφορίσει, καθαιρώντας και τον ιερέα που είχε τελέσει το μυστήριο.

Κατόπιν αυτών, το 907 εξαναγκάστηκε σε παραίτηση και περιορίσθηκε στη Μονή των Γαλακρηνών.
Ο Αυτοκράτορας όμως πριν τον θάνατό του συμφιλιώθηκε με τον Νικόλαο, τον οποίο και επανέφερε στον πατριαρχικό θρόνο το 912.

Μετά το θάνατο του διαδόχου του Λέοντα, Αλεξάνδρου, διορίστηκε επίτροπος, μαζί με άλλους τέσσερις, του ανήλικου Αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Ζ΄ του Πορφυρογέννητου.

Απεβίωσε στις 11 Μαΐου 925 και ετάφη στη Μονή Γαλακρηνών.
Η Ορθόδοξη Εκκλησία τον ανακήρυξε άγιο και τιμά τη μνήμη του στις 16 Μαΐου.