Η εκτροφή μεταξοσκώληκα σαν βοηθητικό εισόδημα

Η Ελλάδα υπήρξε μια χώρα με πλούσια σηροτροφική παράδοση  και στο παρελθόν το επάγγελμα γνώρισε μεγάλη ακμή. Ωστόσο, σήμερα η καλλιέργεια του μεταξοσκώληκα χαρακτηρίζεται ερασιτεχνική,και  ο κλάδος βρίσκεται σε κρίση. Η συνολική παραγωγή  ανέρχεται σε 70 τόνους περίπου (στοιχεία 2005), έναντι των 30 τόνων/έτος τα προηγούµενα 15 χρόνια, 72 τόνους το 1983 και 500 τόνους περίπου το 1973. Οι περιοχές εκτροφής είναι οι Νοµοί Έβρου, Χανίων, Βοιωτίας, Σερρών και Λέσβου, µε κυριότερη περιοχή παραγωγής, όµως, τον Έβρο και ειδικότερα τους ∆ήµους Σουφλίου και Ορεστιάδας.
Θα μπορούσε η καλλιέργεια του μεταξιού.να  προσφέρει ένα καλό  ή συμπληρωματικό- εισόδημα στις παρούσες συνθήκες;
Ο κλάδος αυτός εμφανίζεται και πάλι ως μια υποσχόμενη και ανταγωνιστική δραστηριότητα, σημειώνει ο καθηγητής στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών κ. Πασχάλης Χαριζάνης, στο
«Εγχειρίδιο Σηροτροφίας- η εκτροφή μεταξοσκώληκα, η καλλιέργεια της μουριάς».
 Με τέσσερις μήνες δουλειάς τον χρόνο τα εισοδήματα ενός εκτροφέα μεταξοσκωλήκων κυμαίνονται από 8.000 έως 30.000 ευρώ, ανάλογα και με τα διαθέσιμα τετραγωνικά μέτρα και τα κουτιά σπόρου που θα καλλιεργήσει.
Η επένδυση, σύμφωνα με το Εθνος, εφόσον ο ενδιαφερόμενος διαθέτει μια αποθήκη ή ένα χωράφι για να φυτέψει μουριές, δεν κοστίζει πολύ. Το σημαντικότερο είναι ότι η Ελλάδα κλιματολογικά ενδείκνυται για την εκτροφή μεταξοσκώληκα.
Η Κίνα -που ελέγχει το 98% της ευρωπαϊκής αγοράς- διαθέτει το κουκούλι προς 12 δολάρια το κιλό.
Σύμφωνα με τους επιχειρηματίες που ασχολούνται χρόνια με την παραγωγή μεταξιού, οι Ελληνες καλλιεργητές έχουν τη δυνατότητα να διεισδύσουν στην αγορά με προϊόντα χαμηλότερου κόστους και να «κερδίσουν» σημαντικό μερίδιο στην αγορά της ΕΕ, πουλώντας σε πιο χαμηλές τιμές το
κουκούλι. Βασικές προϋποθέσεις εκτροφής μεταξοσκώληκα είναι να υπάρχουν ο κατάλληλος χώρος, η αναγκαία ποσότητα και η κατάλληλη ποιότητα μορεοφύλλων.
Μπορεί να γίνουν και 3 εκτροφές τον χρόνο (μία την άνοιξη, μία αρχές του θέρους και μία νωρίς το φθινόπωρο) ανάλογα με την περιοχή, τις επικρατούσες καιρικές συνθήκες και τον τρόπο
διαχείρισης του μορεώνα.
Η σηροτροφία σαν επιχειρηματική δραστηριότητα λόγω των κλιματολογικών της απαιτήσεων, είναι κατάλληλη για τα νότια τμήματα των μεσογειακών χωρών της Ευρωπαϊκής Ενωσης και
από αυτή την άποψη η Ελλάδα μπορεί να θεωρηθεί ως μια από τις πιο κατάλληλες για τη δραστηριότητα αυτή ευρωπαϊκές περιοχές.
Συγκεκριμένα: Η σηροτροφία ως παραγωγικός τομέας μπορεί, υπό προϋποθέσεις, να δώσει διέξοδο στον αγροτικό πληθυσμό για τη στήριξη του οικογενειακού εισοδήματος.
Αποτελεί γεωργική απασχόληση που δεν απαιτεί υψηλό κόστος εγκατάστασης, γιατί ο ενδιαφερόμενος μπορεί να αξιοποιήσει τις ήδη υπάρχουσες υποδομές (αποθήκες, στάβλους κ.ά.) ή μικρού κόστους ελαφρές κατασκευές τύπου τολ, καθώς και το εργατικό δυναμικό της αγροτικής οικογένειας. Ουσιαστικά, δηλαδή, μπορεί να αποτελέσει ενδιαφέρουσα και συγχρόνως ελπιδοφόρα εναλλακτική επαγγελματική διέξοδο.
Βασικές προϋποθέσεις για την εκτροφή μεταξοσκωλήκων είναι να υπάρχει ο κατάλληλος χώρος για την εκτροφή, η αναγκαία  ποσότητα και κατάλληλη ποιότητα μορεόφυλλων και καλής ποιότητας και υψηλής αποδοτικότητας μεταξόσπορος.
Ο αγρότης επιχειρηματίας που θα αποφασίσει σηροτροφική δραστηριότητα θα πρέπει να εξασφαλίσει τους αναγκαίους χώρους εκτροφής των μεταξοσκώληκων, καθώς και δικιά του παραγωγή μορεόφυλλων, που αποτελούν την αποκλειστική τροφή των μεταξοσκώληκων, με την εγκατάσταση σύγχρονου μορεολίβαδου. Να σημειωθεί ότι ένα στρέμμα μορεολίβαδου παράγει περίπου 2 με 3 τόνους μορεόφυλλων.
Για κάθε «κουτί»εκτροφής απαιτούνται συνολικά περίπου 500 κιλά μορεόφυλλα.
Κάθε σφραγισμένο κουτί που παίρνει ο παραγωγός είναι βάρους 16 γραμμαρίων, από το οποίο θα εκκολαφθούν σχεδόν 20.000 ματαξοσκώληκες.

Στο κλάδωμα

Χρήσεις και προϊόντα
Πρώτη ύλη και στη βιομηχανία καλλυντικών
Το κουκούλι του μεταξοσκώληκα πλέον στη σημερινή εποχή δεν γίνεται μονάχα κλωστή, αλλά συμβάλλει και στην παραγωγή καλλυντικών. Στην αγορά υπάρχουν μάσκες ομορφιάς με
πρωτεΐνες μεταξιού, καθώς και ειδικά γάντια φτιαγμένα από κουκούλι, καθώς και ρούχα από κουκούλι. Οι μεγαλύτερες πολυεθνικές εταιρείες καλλυντικών παγκοσμίως έχουν το μετάξι
ως το βασικότερο συστατικό για τα καλλυντικά τους. Διότι ο μεταξοσκώληκας εκκρίνει μια πρωτεΐνη που ονομάζεται σερικίνη, η οποία ευθύνεται για την αναζωογόνηση και τη διατήρηση της νιότης στο ανθρώπινο δέρμα. Το συστατικό αυτό χρησιμοποιείται σε μερικά από τα πιο ακριβά καλλυντικά.
Μάλιστα η ευεργετική ιδιότητα της σερικίνης ανακαλύφθηκε κατά λάθος, διότι παρατηρήθηκε ότι οι εργάτριες που δούλευαν στα αναπηνιστήρια είχαν πολύ νεανικά πρόσωπα και αυτό οφειλόταν
στη σερικίνη, που περιεχόταν στον ατμό από το ζεστό νερό.
Οι ανάγκες του μεταξοσκώληκα σε μορεόφυλλα
Για την εκτροφή των μεταξοσκωλήκων ενός κουτιού των 20.000 αβγών πολυυβριδίων χρειάζονται 500 κιλά περίπου μορεόφυλλα.
Οι ανάγκες για κάθε ηλικία σε μορεόφυλλα κατανέμονται ως εξής:
1η ηλικία 2 kg
2η ηλικία 8 kg
3η ηλικία 20 kg
4η ηλικία 80 kg
5η ηλικία 390 kg
(σύνολο 500 kg)
Από τα πιο πάνω στοιχεία φαίνεται ότι οι ανάγκες των μεταξοσκωλήκων σε μορεόφυλλα αυξάνονται πολύ όσο οι μεταξοσκώληκες μεγαλώνουν. Ετσι, στην τελευταία ηλικία χορηγείται το 70% περίπου της συνολικής ποσότητας μορεοφύλλων που χρειάζεται για την εκτροφή τους.
Και εύλογα τις ημέρες εκείνες απαιτούνται και τα περισσότερα εργατικά χέρια (δηλαδή όλη η οικογένεια ασχολείται με το τάισμα του μεταξοσκώληκα).
Οι μεταξοσκώληκες διατρέφονται συνεχώς και μόνο στη διάρκεια του ύπνου δεν λαμβάνουν τροφή.
Γι' αυτό θα πρέπει να έχουν στη διάθεσή τους συνέχεια φρέσκα φύλλα για να μη καθυστερήσει η ανάπτυξή τους.
Τα φύλλα στις πρώτες ηλικίες (μέχρι την 3η) χορηγούνται κομμένα σε μικρά κομμάτια, από 1 μέχρι 5 εκατοστά. Ο κύριος λόγος του τεμαχισμού των φύλλων είναι η διευκόλυνση διατροφής του μεταξοσκώληκα. Στην 4η ηλικία χορηγούνται ολόκληρα φύλλα και στην 5η ηλικία η τροφοδότηση μπορεί να γίνει και με ολόκληρους βλαστούς.
Τρία ταΐσματα την ημέρα είναι αρκετά, αν χορηγείται η σωστή ποσότητα μορεοφύλλων και αν στους χώρους που γίνονται οι εκτροφές υπάρχουν κατάλληλες συνθήκες θερμοκρασίας και υγρασίας.
 Η κάλυψη των εκτροφών με φύλλα πλαστικού (πολυαιθυλενίου) βοηθά ώστε να μη στεγνώνουν γρήγορα τα φύλλα κυρίως στις πρώτες ηλικίες που χορηγούνται τεμαχισμένα.
Στην 4η και 5η ηλικία η κάλυψη με πλαστικό δεν είναι απαραίτητη γιατί τα μορεόφυλλα χορηγούνται ολόκληρα και δεν στεγνώνουν γρήγορα.
Οπως σημειώνει ο κ. Χαριζάνης στο Εγχειρίδιο Σηροτροφίας: Στη χώρα μας χρησιμοποιούνται για τις εκτροφές μεταξοσκώληκα αβγά λευκών υβριδίων κατάλληλων για εαρινή, θερινή και
φθινοπωρινή εκτροφή πρόσφατων και αποδοτικών διασταυρώσεων. Τα αβγά αυτά (μεταξόσποροι) είναι υψηλών αποδόσεων σε βάρος κουκουλιού και ιδιαίτερα σε μετάξι.

Κουκούλια

Πλεονεκτήματα
Με τα πολυυβρίδια εκτρέφονται μεταξοσκώληκες που εμφανίζουν αξιόλογα προσόντα, όπως:
α) μεγάλη παραγωγή σε χλωρά κουκούλια (άνω των 30 κιλών από ένα κουτί των 20.000 αβγών),
β) μεγάλη απόδοση σε μετάξι (από 5,5 - 6 κιλά χλωρά κουκούλια παίρνουμε ένα 1 κιλό μετάξι),
γ) οι κάμπιες τους εμφανίζουν μεγάλη αντοχή στις ασθένειες, η δε εκτροφή τελειώνει μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα (26 - 30ημέρες), πράγμα που μειώνει σημαντικά το κόστος της παραγωγής.
Με την εκτροφή των μεταξοσκωλήκων, μέσα σε 30 περίπου ημέρες, εξασφαλίζεται ένα πολύ καλό εισόδημα για τον παραγωγό και μάλιστα σε μια εποχή που στις περισσότερες περιπτώσεις δεν
υπάρχει άλλο εισόδημα από άλλα γεωργικά προϊόντα.
Οι ανάγκες σε επιφάνεια και όγκο για την εκτροφή των μεταξοσκωλήκων, για ένα κουτί των 20.000 αβγών κατανέμονται ανάλογα με την ηλικία των προνυμφών όπως φαίνονται.
Ο άνετος χώρος παραμονής και ανάπτυξης των μεταξοσκωλήκων, έχει μεγάλη σημασία για την ομαλή πορεία και απόδοση της εκτροφής. Είναι προφανές ότι στις μικρές ηλικίες μεταξοσκωλήκων, οι ανάγκες σε χώρο και όγκο είναι μικρές.
Μόνο για λίγες ημέρες χρειάζεται μεγάλη επιφάνεια και όγκο, όσο δηλαδή διαρκεί η 5η ηλικία της προνύμφης (8-10 μέρες).
Η διαδικασία εκτροφής
Ο μικρός μεταξοσκώληκας από την ώρα που θα εκκολαφθεί μέχρι τη στιγμή που θα πλέξει το κουκούλι (φούσκα) θα περάσει από 5 στάδια που αποκαλούνται ηλικίες και διαχωρίζονται μεταξύ τους από ένα ενδιάμεσο στάδιο που ονομάζεται ύπνος. Συνολικά, επομένως, ο μεταξοσκώληκας μέχρι να πλέξει το κουκούλι χρειάζεται να βιώσει 5 ηλικίες και 4 ύπνους. Ο μεταξοσκώληκας
χρειάζεται συνολικά περίπου 30 ημέρες για να τραφεί πλήρως.
Κατά τη διάρκεια της πρώτης ηλικίας, ο μεταξοσκώληκας είναι πολύ μικρός και μαύρος. Τρώει συνέχεια μονάχα λεπτοκομμένα μορεόφυλλα και κάθε μέρα αυξάνει σε μέγεθος αρκετά.
Το δέρμα του δεν αναπτύσσεται αναλογικά με το υπόλοιπο σώμα.
Ετσι, έπειτα από περίπου 4 με 5 ημέρες, το δέρμα του έχει αναπτυχθεί πλήρως, ενώ το σώμα του ακόμα μπορεί και αναπτύσσεται. Ως συνέπεια, σταματάει να τρώει, βγάζει μερικά
μεταξονήματα από το στόμα του με τα οποία στερεώνει τα πόδια του πάνω σε μερικά σταθερά σημεία και, αφού σηκώσει το κεφάλι προς τα πάνω, μένει στη θέση αυτή χωρίς να κουνηθεί για 1-2
μέρες περίπου. Το στάδιο αυτό ονομάζεται πρώτος ύπνος.
Μόλις τελειώσει αυτή η φάση, ο μεταξοσκώληκας πάει στο στάδιο της δεύτερης ηλικίας που κρατάει 4 μέρες και όπου το μόνο που συμβαίνει μέχρι να αρχίσει το στάδιο της τρίτης ηλικίας, που
διαρκεί 4 με 5 μέρες, είναι ο δεύτερος ύπνος. Με τον ίδιο τρόπο ολοκληρώνονται και οι πέντε ηλικίες, δηλαδή η φάση της εκτροφής, που διαρκεί μέχρι 30 μέρες.

ΚΟΥΚΟΥΛΙΑ-ΒΡΑΣΜΕΝΑ-«ΜΠΙΤΖΕΚΙΑ»

Στάδιο κλαδώματος
Μετά όμως από την εκτροφή αρχίζει το στάδιο του κλαδώματος. Οι μεταξοσκώληκες αναρριχώνται στα κλαδιά του πουρναριού που έχουν τοποθετηθεί πάνω στα κρεβάτια για να πλέξουν το
κουκούλι τους. Ο μεταξοσκώληκας εκκρίνει από τους δύο μεταξογόνους αδένες του το μετάξι και με κινήσεις ακριβείας του σώματός του πλέκει το κουκούλι. Το πλέξιμο γίνεται από έξω
προς τα μέσα, με συνέπεια ο μεταξοσκώληκας να παγιδεύεται μέσα στη φούσκα, ενώ προοδευτικά αλλάζει μορφή σε χρυσαλίδα.
Το πλέξιμο του κουκουλιού επιτυγχάνεται σε 12 μέρες στο απόλυτο σκοτάδι και χωρίς κανέναν εξωτερικό ερεθισμό. Την επόμενη μέρα μετά τις 12 μέρες ξεκινάει το μάζεμα των κουκουλιών από τα κλαδιά. Το ξεκλάδωμα κρατάει 2-3 μέρες περίπου. Τα κουκούλια ψήνονται σε ειδικό φούρνο για 2 ώρες στους 180 βαθμούς Κελσίου. Μετέπειτα πρέπει να αεριστούν για να στεγνώσουν και κατόπιν μεταφέρονται στο απινηστήριο, όπου θα βγει από το κουκούλι η κλωστή.
Που θα απευθυνθώ
Εργαστήριο Σηροτροφίας Μελισσοκομίας του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών.
Διευθυντής είναι ο καθηγητής κ.Πασχάλης Χαριζάνης. Τηλέφωνο: 210- 5294561 fax: 210- 3466692
e-mail: melissa@aua.gr Διεύθυνση: Ιερά Οδός 75, Τ.Κ. 11855, Αθήνα
Πηγή:ΗΜΕΡΗΣΙΑ
Εικόνες
www.artofsilkmuseum.gr

http://amazonsday.blogspot.gr/2013/08/blog-post_3752.html