ΓΙΑΤΙ ΓΙΟΡΤΑΖΟΥΜΕ ΤΗΝ ΕΝΑΡΞΗ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΚΑΙ ΟΧΙ ΤΗ ΛΗΞΗ ΤΟΥ;

Με αφορμή τις σκέψεις μου για την παρέλαση, έλαβα πολλά μηνύματα από ανθρώπους που ήταν αδιάφοροι για την παρέλαση ή ακόμη και κατά της και έλεγαν -αντιγράφω αυτολεξεί- ότι “είδαν τα πράγματα κάτω από ένα άλλο πρίσμα”, “δεν το είχαν σκεφτεί έτσι, αλλά έτσι είναι”, “κάτι ξύπνησε μέσα τους”, “κάποιος έβαλε σε λόγια αυτό που ήθελαν να πουν”, “κάποιος να έβαλε σε τάξη τις δικές τους σκέψεις.”

Σε όλους ανεξαιρέτως, η απάντησή μου ήταν ότι δεν έγραψα κάτι καινούργιο, απλώς ξαναθύμισα αυτά που είχαμε όλοι μέσα μας.

Σε κάποια άλλα μηνύματα λοιπόν με ρωτούσαν για ποιο λόγο κατά τη γνώμη μου γιορτάζουμε στις δύο μεγάλες μας εθνικές επετείους την έναρξη του πολέμου και όχι τη λήξη του, ή την απελευθέρωση, όπως κάνουν όλοι οι άλλοι.

Βρε παιδιά της Ελλάδας παιδιά, εμείς δεν είμαστε σαν τους άλλους! ΘΥΜΗΘΕΙΤΕ:

Ο Έλληνας δεν αισθάνεται δούλος γιατί δεν υποδουλώθηκε ποτέ πραγματικά. Στα χρόνια της Ρωμαϊκής κατοχής ”ο κατακτημένος κατέκτησε τον κατακτητή με το πνεύμα του...”

Ακόμα και στα 400 χρόνια της Τουρκοκρατίας, δεν έχασε το μπούσουλα. Διατήρησε τη συνοχή του μέσα του. Διατήρησε το ελληνικό του στίγμα ακόμα και τη στιγμή που δεν υπήρχε σπιθαμή γης ελληνικής.

Μιλάει τη "μουσική γλώσσα των Αγγέλων" εδώ και χιλιάδες χρόνια, αυτήν που έγινε τροφός για όλες τις άλλες γλώσσες.

Ο Έλληνας είναι ο Αμάραντος και “φυτρώνει μες στα δύσβατα, στις πέτρες, στα λιθάρια”.

Είναι το “κυκλάμινο στου βράχου τη σχισμάδα που παίρνει χρώματα κι ανθεί και μίσχο και σαλεύει” από ”της Δικαιοσύνης τον ήλιο τον Νοητό.”

Ο Έλληνας δεν έχει υπάρχοντα. Η μόνη του περιουσία είναι η καρδιά του κι η ψυχή του η οποία ποτέ ανα τους αιώνες δεν κατέστη δυνατό να τιθασευτεί.

“Ολα να του τα κάψεις, πέτρα στην πέτρα να μην του αφήσεις”, δεν θα παραδοθεί.

"Ενα αμπέλι, μια ελιά κι ένα καράβι" και ξαναφτιάχνει την Ελλάδα του.

Έσκυψε, γονάτισε να μαζέψει δυνάμεις και περίμενε άλλοτε υπομονετικά άλλοτε ανυπόμονα “πότε θα κάνει ξαστεριά” για να “πεταχτεί από ξαρχής να αντρειέψει και να θεριέψει”. Κι ας είχε πάντα “το σουγιά στο κόκκαλο και το λουρί στο σβέρκο.”

Ξέρει πως ακόμα κι αν είναι μόνο “ένα το χελιδόνι” και θα την πληρώσει πανάκριβα, η Άνοιξη θα έρθει. Δεν μπορεί να κάνει αλλιώς.

Γιατί “σε τούτα εδώ τα μάρμαρα κακιά σκουριά δεν πιάνει”.

Κι ο ήλιος θα γυρίσει κι ας “θέλει δουλειά πολλή” κι ας θέλει “νεκρούς χιλιάδες να ναι στους τροχούς” κι ας “θέλει κι οι ζωντανοί να δίνουν το αίμα τους”.

Δε θα το τσιγκουνευτεί.

Δε θα χειροκροτήσει ποτέ από φόβο επί ώρες χαμογελώντας σε παράταξη, κι ούτε θα βάλει τα ψεύτικα κλάματα να στηθοδέρνεται από συγκίνηση τάχα, μόλις δει τον αρχηγό - δυνάστη που του έκατσε μπάστακας στο μπαλκόνι.

Δε θα παραδώσει τα όπλα του σε ένδειξη υποταγής στον πρώτο μοτοσυκλετιστή του εχθρού που ήρθε να τα ζητήσει. “Ελα να τα πάρεις” θα του πει.

Ο Έλληνας θα περιγελάσει τον εχθρό που τον πετσοκόβει. Δεν θα κωλώσει από το μέγεθος του αντιπάλου αλλά θα πολεμήσει “υπό σκιάν” κάτω από τα χιλιάδες εχθρικά βέλη αν χρειαστεί.

Θα ρωτήσει με αυθάδεια τον ”μπούτζον του” αν πρέπει να πολεμήσει και αυτό θα απαντήσει στον φοβερό και τρομερό πασά που του ζητάει να συνθηκολογήσει, βρίζοντάς του ό,τι έχει και δεν έχει! Κι ας είναι σε δεινή θέση!

Θα κοροϊδέψει όσο δεν παίρνει τη στολή του Ντούτσε μ όλα της τα φτερά και τα πούπουλα, που του ήρθε “μια νύχτα με φεγγάρι την Ελλάδα μας να πάρει, βρε το φουκαρά...”

Θα αναρωτηθεί γελώντας ¨τίνος είναι βρε γυναίκα τα παιδιά που το'να του φωνάζει si και τ' άλλο του φωνάζει ya“ με τόσους που του έκατσαν στο σβέρκο, μα θα ξέρει πως “το τρίτο είναι το δικό μας, γαμώ το κέρατό μας αγάπη μου γλυκειά” και για αυτά τα παιδιά του θα πολεμήσει.

Θα σηκώσει το ακόντιο όχι για την πάρτη του, αλλά “για την Ελλάδα ρε γαμώτο”.

Γιατί όταν ο Έλληνας “αισθανθεί δυνατός, τότε γίνεται αδυσώπητος τιμωρός...”

Κι η Ελληνίδα δε θα κρυφτεί ποτέ. Θα μπει μπροστά και θα παρακινήσει: “Σέρνει τουφέκια στην ποδιά, φυσέκια στο ζωνάρι και το παιδί στην αγκαλιά και πρώτη από όλους πάει...”

Για μας τους Έλληνες, η στιγμή που μπαίνουμε στο μυστηριακό εκείνο ταξίδι κι αποφασίζουμε να πούμε ΟΧΙ, είναι και η στιγμή που καθορίζει το τέλος.

“Μην καταδέχεσαι να ρωτήσεις:
Νικήσαμε; Νικηθήκαμε; Πολέμα!”

Και πολεμάει.
Ενάντια σε όσα τον πνίγουν γιαυτό και φωνάζει ΑΕΡΑΑΑΑΑΑ

Ο πόλεμος και η έκβασή του δεν τον νοιάζουν πραγματικά γιατί μέσα του είναι ήδη νικητής. Είναι ελεύθερος.

Του το λένε οι αρχαίοι θεοί του οι Δώδεκα, του το λέει κι ο Ενας, ο Μοναδικός. Είσαι ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ! “πάντας ελευθέρους αφήκε θεός, ουδένα δούλον η φύσις πεποίηκε.”

Είναι εκείνη η μαγική στιγμή που ορθώνεις το ανάστημά σου και δε σε νοιάζει αν ο εχθρός είναι χίλιες φορές μεγαλύτερος από σένα, αν τα βέλη του μπορούν να σκεπάσουν τον ήλιο, αλλά παίρνεις την απόφαση ότι ή θα είσαι ελεύθερος ή “θα δειπνήσεις στον Αδη” παρέα με τους συμπολεμιστές σου.

“Για δε μ' αφήνετε ήσυχο; Αστε με ήσυχο όλοι.
Θέλω να ζήσω ελεύθερος δίχως ταυτότητα πια”

Κι ο φόβος φεύγει. Και κοιτάει τον άλλον ευθεία στα μάτια. Αυτό το βλέμμα που παγώνει τον εχθρό:

“Αλίμονο Μαρδόνιε, με ποιους μας έφερες να πολεμήσουμε;”

Ε, αυτωνών τα παιδιά και τα εγγόνια είμαστε. Ας το θυμηθούμε. Και μη μου πείτε δεν τους μοιάζουμε σε τίποτα, από κοντά περάσαμε και τέτοια. Δεν το πιστεύω.

“Ω! τριακόσιοι! Σηκωθήτε
και ξανάλθετε σ' εμάς
τα παιδιά σας θελ' ιδήτε
πόσο μοιάζουνε με σας...”

Επειδή με συνεπήρε ο οίστρος ως συνήθως, δεν ξέρω αν καταλάβατε τι γίνεται τελικά εδώ:

Οι άλλοι λαοί γιορτάζουν τη λήξη του πολέμου ή την απελευθέρωσή τους. Εμείς γιορτάζουμε τη στιγμή που υψώνουμε το ανάστημά μας.

Από αυτή τη στιγμή, είμαστε ήδη ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ.

Στο κείμενο με βοήθησαν λίγο, κάτι αρματωλοί, κάτι κλέφτες, μια Σπαρτιάτισσα μάνα, κάτι αντιστασιακοί παλιοί και καινούργιοι, ο Βρεττάκος, ο Οράτιος, ο Αισχύλος, ο αρχαίος ποιητής Αλκιδάμας, ο Ελύτης, ο Ρίτσος, ο Καζαντζάκης, ο Σολωμός, ο Κάλβος, η Μπουμπουλίνα, ο Κολοκοτρώνης, ο γιος της καλογριάς ο Καραϊσκάκης, η Τζαβέλαινα, η Πατουλίδου, η Τσανακλίδου, ο Λεωνίδας, ο Διηνέκης, ο Ηρόδοτος, ο Μίκης (κι ο Ζέζας κι ο Θεοδωράκης) κι άλλοι πολλοί.

Μα πιο πολύ με βοήθησαν τα παιδιά μας, τα πιτσιρικάκια μας εδώ στο εξωτερικό που όταν ακούνε μουσική στο ρεφρέν ξαφνικά φωνάζουν πιο δυνατά:

“...Δε σε φοβάμαι, δε σε φοβάμαι,
με την Ελλάδα εγώ ξυπνάω και κοιμάμαι...”

Το ΄χω και σε βίντεο, άμα δεν με πιστεύεις...

Αννυ Λιγνού 26/10/2018
https://m.facebook.com/story.php?story_fbid=10217960622426773&id=1221334216 

Έτσι σταμάτησε σαν σήμερα το 1907 ο εποικισμός της Χαλκιδικής από τους Βούλγαρους ...

ΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ ΣΤΙΣ 23 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ ΤΟΥ 1907 ΚΑΙ ΠΕΝΤΕ ΧΡΟΝΙΑ ΠΡΙΝ Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ ΛΥΤΡΩΣΕΙ ΤΑ ΕΔΑΦΗ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΜΑΣ: Το ανταρτικό σώμα του Ανθυπολοχαγού Δ. Κοσμοπούλου προσβάλλει, κοντά στην Ασπροβάλτα της περιοχής του Λαγκαδά, συνοδεία Τούρκων χωροφυλάκων που προστατεύει Βουλγάρους αποίκους, οι οποίοι κατευθύνονται προς το Άγιο Όρος. Σκοτώνονται 27 Βούλγαροι, ενώ οι υπόλοιποι υποχρεώνονται να επαναπατριστούν. Εξαιτίας αυτού του γεγονότος κανένας άποικος δεν τολμά να κατέλθει προς τη Χαλκιδική.

Κατά τη διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα ο στρατηγός Δημήτρης Κοσμόπουλος (Κουρμπέσης), νέος ανθυπολοχαγός τότε, ως διοικητής σώματος στρατού, επέδειξε ηρωισμό εναντίον των Τούρκων και Βουλγάρων και με τις νίκες του συνέβαλε στην απελευθέρωση της Μακεδονίας.
«Εις την περιοχήν Λαγκαδά-Χαλκιδικής η Ελληνική επικράτησις υπήρξε πληρεστάτη. Εις αυτήν από του Φεβρουαρίου 1906 εγκατεστάθη ως αρχηγός ο Ανθυπολαχογός του Πεζικού Κοσμόπουλος Δημήτριος (Κουρμπέσης), εις αντικατάστασιν του Επιλοχίου Μηχανικού Παπαγεωργίου Ανδρέα (Βελίτσα). Ολόκληρος η Χαλκιδική και άι γειτονικαί πρός αυτήν περιοχαί Νιγρίτης και Λαγκαδά είχον πλήρως εκκαθαρισθή από τους πράκτορας των βουλγαρικών κομιτάτων και είχον οργανωθή αποδοτικώς διά τον Ελληνικόν αγώνα…

Περιοχή Χαλκιδικής (Το Σώμα Κοσμοπούλου)»169. Εις την περιοχήν Χαλκιδικής εξηκολούθησε να δρά το σώμα του Ανθυπολοχαγού Κοσμοπούλου (Κουρμπέση) με οπλαρχηγούς τους Λοχίας του Πεζικού Παπακώσταν Βασίλειον και Γαλανόπουλον Γεώργιον. Κυρία αποστολή του σώματος τούτου ήτο η αποκοπή της οδού προς Αγιον Ορος, όπου υπό το πρόσχημα προσκυνητών, εργατών, υλοτόμων και ξυλανθρακοποιών μετέβαινον κατά εκατοντάδας οι Βούλγαροι. Πολλοί εξ αυτών διεσκορπίζοντο εις τα χωριά της Χαλκιδικής και προσεπάθουν να εγκατασταθούν μονιμώτερον, δημιουργούντες βουλγαρικήν κοινότητα. Την διείσδυσιν αυτήν προς Χαλκιδικήν και Αγιον Ορος εσυνέχισαν οι Βούλγαροι και κατά το έτος 1907 υπό την προστασίαν των Τουρκικών Αρχών.»Την 23ην Οκτωβρίου ο Ανθυπολοχαγός Κοσμόπουλος επληροφορήθη εκ Νιγρίτης ότι εκ του ευρισκομένου βορείως αυτής χωρίου Φυτόκι διήλθον 100 Βούλγαροι, οι οποίοι συνωδεύοντο υπό Σοβαρήδων (έφιππους Τούρκους χωροφύλακες) και κατηυθύνοντο πρός Αγιον Ορος.
Ο Κοσμόπουλος ευθύς ως έλαβε την πληροφορίαν, εκίνησε αμέσως το σώμα του και τους ενόπλους πολιτοφύλακες της περιοχής με κατεύθυνσιν το δρομολόγιον της συνοδείας, την οποίαν κατέφθασε παρά το χωριόν Ασπροβάλταν. Αφού δε εφώπλισε και εξουδετέρωσε τους Τούρκους σοβαρήδες, εφόνευσεν είκοσι επτά εκ των σημαντικωτέρων Βουλγάρων, τους υπολοίπους δε εξηνάγκασε να επανέλθουν εις τας πατρίδας των.
Το γεγονός τούτο κατετάραξε τα βουλγαρικά κομιτάτα και έκτοτε ουδείς Βούλγαρος απετόλμησε να κατέλθη πρός Χαλκιδικήν. »195. Την περιοχή Χαλκιδικής εξηκολούθησε να διευθύνη μέχρι του Φαβρουαρίου 1908 ο Ανθυπολοχαγός, οπότε αντικαταστάθη από τον Λοχίαν του Πυροβολικού Παπατζανετέαν Παναγιώτην».

* «Ο Μακεδονικός Αγώνας και τα εις Θράκην γεγονότα», έκδοση του Γενικού Επιτελείου Στρατού, 1979 (σελ. 229, 269, 297).

https://lefteria.blogspot.com/2016/10/1907.html

https://www.stoxos.gr/2013/10/blog-post_4241.html

https://www.stoxos.gr/2018/10/1907.html

Ελληνική Ορθόδοξη Χριστιανική Παράδοση

Όπως γνωρίζουμε, ο ευρύτερος ιστορικός χώρος μέσα στον οποίο επέλεξε ο Θεός να πραγματοποιηθεί η ενανθρώπιση Του, ήταν έντονα σημαδεμένος από την ελληνική γλώσσα και το ελληνικό πνεύμα. Η πρώτη Εκκλησία, λοιπόν, γεννιέται και αναπτύσσεται μέσα στα όρια της εξελληνισμένης ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Είναι χαρακτηριστικό το ότι από τα 27 κείμενα της Καινής Διαθήκης, μόνο το πρώτο, το Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο, γράφτηκε πρωτοτύπως στην αραμαϊκή γλώσσα. Όλα τα άλλα κείμενα, γράφτηκαν όλα πρωτοτύπως στην ελληνική.

Γιατί όμως η Εκκλησία, όχι μόνο με τα Ευαγγέλια αλλά και με το έργο των μετέπειτα μεγάλων Πατέρων της, επέλεξε αυτή την γλώσσα για να διατυπώσει την αλήθειά της; Καταρχήν επειδή ήταν γλώσσα οικουμενική, την οποία μιλούσαν οι περισσότεροι λαοί παράλληλα με τη μητρική τους γλώσσα. Αλλά κυρίως γιατί ήταν μια γλώσσα ακριβείας, μια γλώσσα με την οποία μπορούσε να διατυπωθεί η των πραγμάτων αλήθεια κατά τρόπο που να μην αφήνει περιθώρια παρερμηνειών. Και δε είναι τυχαίο που στην διάρκεια της ιστορίας οι λαοί που αποκόπηκαν από την ορθόδοξη πίστη ήταν εκείνοι που πρώτα είχαν αποκοπεί από τη ελληνική γλώσσα. Και χάνοντας τη γλώσσα, δεν είχαν πλέον τρόπο να κατανοήσουν και να εκφράσουν την ακρίβεια των ορθοδόξων δογμάτων, με αποτέλεσμα να πέφτουν στις αιρέσεις.

Ήδη από τον Απόστολο Παύλο, είναι φανερό ότι ο Ελληνισμός στην επαφή του με τον Χριστό, πεθαίνει για να αναστηθεί «εν ετέρα μορφή». Ο Ελληνισμός αποκτά μια καινούργια ταυτότητα με την οποία πολιτογραφείται ξανά μέσα στην ιστορία. Είναι πια ένας Χριστιανικός Ελληνισμός. Και ο άμεσος φορέας και θεματοφύλακας αυτής της ταυτότητας είναι η Εκκλησία.

Αυτή η ταυτότητα εκφράζεται, δια μέσου των αιώνων, μέσα από την πατερική παράδοση της Εκκλησίας. Έξω από το πνεύμα αυτής της παραδόσεως καραδοκεί όχι μόνο η αίρεση, αλλά και οι ιστορικές περιπέτειες. Και δεν είναι τυχαίο που πολλές από τις συγκρούσεις που γνώρισε το γένος μας στην ιστορική του διαδρομή οφείλονταν ακριβώς στην διατάραξη αυτής της φωτισμένης ισορροπίας και στη διεκδίκηση μιας αλλοτριωμένης ελληνικότητας. Όπως για παράδειγμα η παλινδρόμηση του Ιουλιανού τον 4ο αιώνα προς τον παγανισμό, η αντίθεση Πλήθωνα Γεμιστού και Γεννάδιου Σχολάριου, ή ακόμα η αντιπαράθεση Κοραή - Κολλυβάδων το 19ο αιώνα. Ή ακόμα και τα, κάπως γραφικά για την ώρα, κρούσματα νεοπαγανισμού που παρατηρούνται στη σημερινή Ελλάδα.

Η χριστιανική ταυτότητα του Ελληνισμού, την οποίαν θεμελίωσαν οι πατέρες της Εκκλησίας κατά τους πρώτους αιώνες, προσλαμβάνει οικουμενικές διαστάσεις μέσα από ένα πολιτισμικό μέγεθος που οι ιστορικοί της Δύσης αποκαλούν βυζαντινό πολιτισμό και που ο ίδιος αυτοαποκαλείτο Ρωμανία.

Το κράτος της Ρωμανίας αποτελείται από μια πανσπερμία φυλών και εθνοτήτων. Παρ' όλ' αυτά φτάνει σε μια αξιοθαύμαστη ενότητα όπου όλοι είναι απλώς Ρωμηοί, χάρη στο «ομόδοξον», δηλαδή χάρη στην κοινότητα της πίστης. Ανεξαρτήτως τόπου καταγωγής, φυλής, ή ακόμα και γλώσσας. Γιατί, παρ' όλο που η χριστιανική αυτή αυτοκρατορία μιλά Ελληνικά, συνεχίζουν να υπάρχουν και τοπικές γλώσσες.

Είναι ενδεικτικό ότι τόσο οι Πατριάρχες όσο και οι Αυτοκράτορες της βυζαντινής περιόδου, προέρχονταν από διάφορες φυλές και τόπους καταγωγής, χωρίς αυτό να δημιουργεί οποιοδήποτε πρόβλημα, αφού ο βαπτισμένος ήταν και Ρωμαίος πολίτης. Η συναίσθηση του ανήκειν στην Εκκλησία, εκμηδένιζε τις φυλετικές διαφορές και δημιουργούσε συνείδηση ισότητας και κοινής καταγωγής.

Η ταυτότητα για την οποία μιλούμε, λοιπόν, δεν έχει να κάνει με τα γονίδια της φυλής, όπως λέει μια σημερινή άποψη. Είναι ένας τρόπος ζωής κι ένα σύνολο βιωμάτων. Κρατώντας αυτή την ταυτότητα, το λεγόμενο Βυζάντιο διανύει μια θαυμαστή ιστορική διαδρομή ολόκληρης χιλιετηρίδας. Και σ' όλη αυτή τη διαδρομή, συνεχίζει να εκλεπτύνει και να καλλιεργεί την ελληνική γλώσσα, δίνοντας απαράμιλλα κείμενα.

Κι όπως έδειξε η ιστορία, η ταυτότητα αυτή αποδείχτηκε ισχυρότερη και από αυτή την αυτοκρατορία. Μετά την άλωση, το υπόδουλο γένος συνεχίζει να προχωρά στον ίδιο άξονα ζωής μέσα στην Τουρκοκρατία. Η Εκκλησία απομένει πια ο μοναδικός θεσμός στον οποίο έχει πρόσβαση. Το οθωμανικό σύστημα διοίκησης, το οποίο βασίζεται στην αρχή του «μιλλέτ», δηλαδή στην αναγνώριση ταυτότητας βάσει της θρησκευτικής πίστης, ευνοεί έναν πιο ενισχυμένο ρόλο της Εκκλησίας. Στο ρωμαίικο μιλλέτι περιλαμβάνονται Έλληνες, Βλάχοι, Μολδαβοί, Σλάβοι, Αλβανοί Άραβες και άλλοι.

Έτσι, μετά την άλωση, ο Πατριάρχης ανακηρύσσεται «μιλλέτ-μπασής», δηλαδή Εθνάρχης των Ρωμηών. Και η Εκκλησία, από φορέας της ταυτότητας και της γλώσσας, αναλαμβάνει ρόλο κοινωνικό και πολιτικό, υποκαθιστώντας, κατά κάποιο τρόπο, το απωλεσθέν κράτος. Όταν όλα έχουν καταρρεύσει, όταν οι κοσμικοί άρχοντες και διανοούμενοι της εποχής αφήνουν το λαό τους και φεύγουν για τις μεγάλες δυτικές πρωτεύουσες, η Εκκλησία παραμένει αυτό που ήταν πάντα για το λαό της: μια μεγάλη αγκαλιά.

Στην Τουρκοκρατία, λοιπόν, μέσα από την Εκκλησία, η ελληνική ταυτότητα και γλώσσα, συνεχίζουν την ιστορική τους πορεία, παρά τις δυσκολίες και τα σκαμπανεβάσματα. Μια ταυτότητα που ανιχνεύεται στη λαϊκή ποίηση, στο λαϊκό ήθος, στην ορθόδοξη εικονογραφία και τη ναοδομία. Αλλά και στον καθημερινό τρόπο ζωής, στη μουσική, στις λαϊκές φορεσιές, στην κοινοτική οργάνωση, τους συνεταιρισμούς. Στους αιώνες της μεγάλης δοκιμασίας, φάνηκε καθαρά πως η ταυτότητα είναι κυρίως στάση ζωής και βίωμα, και όχι ιδεολογικά η φυλετικά κριτήρια. Με την εκκλησιαστική πίστη ξεχώριζε ο Έλληνας από τον Τούρκο ή τον «Φράγκο»: Με τη νηστεία, τη γιορτή, τον αγιασμό κάθε μήνα, με το καντήλι και το εικονοστάσι σε κάθε σπίτι, το ζύμωμα του πρόσφορου. Αλλά και με το χορό στο πανηγύρι του Αγίου, με την εφαρμογή του εκκλησιαστικού ήθους στο εμπόριο και τις συναλλαγές, εντέλει με την εναπόθεση κάθε χαράς και κάθε λύπης στην Εκκλησία.

Μεταξύ των άλλων λειτουργημάτων που αναλαμβάνει η εθναρχούσα Εκκλησία στην τουρκοκρατία, είναι και αυτό της παιδείας. Εκτός από την Πατριαρχική Σχολή που συνέχισε χωρίς διακοπή τη λειτουργία της και μετά την άλωση, η Εκκλησία ιδρύει σχολεία σε διάφορες περιοχές και ιδρύει το πρώτο τυπογραφείο στο Πατριαρχείο.

Τα ίδια ίσχυαν σε γενικές γραμμές και στην Κύπρο, όπου η περίοδος της οδύνης άρχισε με τη Λατινοκρατία τον 12ο αιώνα και συνεχίστηκε με την Τουρκοκρατία και την Αγγλοκρατία. Στο πλαίσιο της γενικής προσπάθειας της Εκκλησίας να διατηρήσει ζωντανά τα ελληνικά γράμματα πρέπει να θεωρήσουμε και την ίδρυση των πρώτων σχολείων στην Κύπρο, με πρώτο το περίφημο Παγκύπριο Γυμνάσιο στα 1812. Η προσπάθεια αυτή συνεχίζεται και κατά τη διάρκεια της Αγγλοκρατίας, όπου η Εκκλησία αναλαμβάνει πλήρως την παιδεία του σκλαβωμένου νησιού. Είναι δε χαρακτηριστικό ότι ακόμα και μέχρι σήμερα τα πλείστα σχολεία της Κύπρου είναι κτισμένα σε εκκλησιαστική γη ή με δαπάνες της Εκκλησίας.

Το πρώτο Σύνταγμα του νεοελληνικού κράτους το οποίο ψηφίστηκε στην Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου, έρχεται να επιβεβαιώσει αυτή την ταυτότητα. Λέει λοιπόν το Σύνταγμα της Επιδαύρου: «Όσοι αυτόχθονες κάτοικοι της Επικράτειας της Ελλάδος πιστεύουσιν εις Χριστόν, εισίν Έλληνες»! Τα σχόλια περιττεύουν. Και η σαφήνεια αυτής της διατύπωσης, που έγινε στα 1822, είναι πολύ πιο προχωρημένη ακόμα και από τον ορισμό έδωσε ο Ισοκράτης για τους Έλληνες ως τους «της ελληνικής παιδείας μετέχοντες». Κριτήριο λοιπόν της ταυτότητας μας -σε τελευταία ανάλυση- είναι μια προσωπική σχέση. Η σχέση με το πρόσωπο του Χριστού.

Όμως, το συμπαγές αυτής της ταυτότητας, έμελλε να κλονιστεί σοβαρά μετά το 18ο αιώνα. Η γαλλική επανάσταση, η άνοδος της αστικής τάξης, οι γενικότερες κοινωνικές και οικονομικές ανακατατάξεις στον ευρωπαϊκό χώρο, δεν αφήνουν ανεπηρέαστη την ταυτότητα της ρωμηοσύνης. Η αναζητούμενη από τις βαλκανικές εθνότητες πολιτική ανεξαρτησία στρέφεται ενάντια στην εθναρχική δικαιοδοσία της Εκκλησίας. Παράλληλα, μέσα από την έντονη δραστηριοποίηση των Φαναριωτών στην παιδεία καθώς και με την εξάπλωση της τυπογραφίας, εισάγονται σταδιακά δυτικές επιρροές στην παιδεία και το παραδοσιακό ήθος. Σε όλα τα αστικά κέντρα και τη διασπορά, η ιδεολογία του διαφωτισμού κερδίζει σταδιακά έδαφος εις βάρος της παράδοσης.

Ο Διαφωτισμός, ως ανανεωτική ιδεολογία που κατέκλυζε την Ευρώπη εκείνη την εποχή, διεισδύει και στον ελληνικό χώρο. Ήδη τη στιγμή της ελληνικής επανάστασης, στον χώρο της άλλοτε συμπαγούς ρωμηοσύνης υπάρχουν δύο αντικρουόμενα ρεύματα. Με τον Κοραή και άλλους λογίους που σπούδασαν στην Ευρώπη, ο διαφωτισμός μεταφυτεύεται στον ελληνικό χώρο και αρχίζει να επηρεάζει τα ελληνικά πράγματα. Ορισμένα από τα συστατικά του στοιχεία -όπως η θρησκευτική αδιαφορία ή ακόμα και ο αθεϊσμός, η απολυτοποίηση της επιστήμης και της θετικής γνώσης, ο ατομισμός- είναι αναιρετικά της παραδοσιακής ελληνορθόδοξης ταυτότητας. Εκτός από τη νοοτροπία της μειονεξίας απέναντι στη Δύση, με το Διαφωτισμό εισάγεται μια μόνιμη αντίφαση στο σώμα του Ελληνισμού, η οποία μας συνοδεύει μέχρι σήμερα.

Στο δεύτερο μισό του 18ου αιώνα, ως απάντηση στο κίνημα του διαφωτισμού εκδηλώθηκε το κίνημα των Κολλυβάδων. Φυσικά το όνομα «Κολλυβάδες» τους το έδωσαν σαρκαστικά οι αντίπαλοί τους. Επρόκειτο στην ουσία για μια σειρά από λόγιους μοναχούς του Αγίου Όρους, (όπως οι Άγιοι Νικόδημος ο Αγιορείτης, Μακάριος Νοταράς και Αθανάσιος Πάριος) που με την πλούσια συγγραφική τους δραστηριότητα να επαναδιατύπωσαν το 18ο αιώνα τη γνήσια ορθόδοξη παράδοση και επεχείρησαν έναν ορθόδοξο διαφωτισμό του γένους.

Η ρήξη, όμως, είχε ήδη διχάσει το γένος. Στη συλλογική ταυτότητα των Ελλήνων εισάγεται ένα είδος σχιζοφρένειας. Το οποίο όχι μόνο δεν υποχωρεί αλλά και ενισχύεται με την ίδρυση ενός νεοελληνικού κράτους που αποκόπτει την πλειοψηφία των Ρωμηών έξω από την νεοϊδρυθείσα Ελλάδα και στη συνέχεια με τη Βαυαροκρατία. Μέσα σ' αυτό το κλίμα, σχηματίζεται από το 19ο αιώνα και στη συνέχεια στερεώνεται η ιδέα του ελληνικού εθνικισμού, με βάση τη γνωστή ευρωπαϊκή συνταγή «ένα έθνος=ένα κράτος».

Η Μικρασιατική Καταστροφή, το 1922, που σύμφωνα με ορισμένους υπήρξε η πραγματική άλωση της Ρωμανίας, ήρθε να ενισχύσει ακόμα παραπάνω τη στενή ιδέα του έθνους-κράτους και τον στενόμυαλο φυλετικό εθνικισμό. Στο πλαίσιο αυτού του τυφλού εθνικισμού, οι κάτοικοι της Αθήνας, των οποίων οι πρόγονοι μιλούν ακόμα Αλβανικά, αποκαλούσαν τους πρόσφυγες από τη Μικρασία «Τούρκους». Φαινόμενο που δοκιμάζουν μέχρι σήμερα οι Κωνσταντινουπολίτες, ή ακόμα κι εμείς οι Κύπριοι όταν πάμε στην Αθήνα.

Ο κλειστός ορίζοντας του νεοελληνικού κράτους και η αδυναμία να δούμε την ελληνική ταυτότητα πέρα από φυλετικά ή κρατικά κριτήρια, οδήγησε τον Ελληνισμό στις μεγαλύτερες τραγωδίες. Ο εθνικισμός, που βασίζεται στην καθαρότητα της φυλής και τη φυλετική συνέχεια, είναι ένα φαινόμενο ασύμβατο με τη σύνολη ιστορία του γένους μας. Άνκαι επεκράτησε ως ιδεολογία πρόσφατα, ωστόσο στάθηκε η αιτία των μεγαλύτερων καταστροφών που υπέστη ο Ελληνισμός. Και η εμπειρία της Κύπρου, την οποία ζήσαμε από πρώτο χέρι, δεν χρειάζεται νομίζω άλλες επεξηγήσεις.

Η ενίσχυση των αρχών του διαφωτισμού, ο εκδυτικισμός της ελληνικής κοινωνίας και η επικράτηση του εθνικισμού τον εικοστό αιώνα, είχαν ως αποτέλεσμα να αδρανήσουν τα ρωμαίικα κριτήρια. Έτσι η Ορθοδοξία, που κάποτε ήταν η πεμπτουσία της ταυτότητας του Ελληνισμού, αρχίζει να εκλαμβάνεται ως ένα πλαίσιο ηθών και εθίμων, χρήσιμων μεν, αλλά μόνο για τη διάσωση του εθνικού φρονήματος. Οι τεράστιοι ξεριζωμοί που γνώρισε ο Ελληνισμός τον 20ο αιώνα, αλλά και η τραγική μοίρα της Κύπρου, συνδέονται με αυτή την νοοτροπία.

Έτσι, διαπιστώνουμε ένα μεγάλο παράδοξο. Η διάλυση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και η δουλεία στους Τούρκους, δεν μπόρεσαν να νεκρώσουν τον Ελληνισμό. Αντίθετα, η απελευθέρωση απέδειξε ότι η ελευθερία μπορεί να γίνει καταστροφική αν η ψυχή χάσει την αυτοσυνειδησία της.

Σήμερα, στον 21ο αιώνα, που με τη λεγόμενη «παγκοσμιοποίηση» τα σύνορα αδυνατίζουν και οι παλιοί περιορισμοί καταρρέουν, βρισκόμαστε και πάλι μπροστά σε μια νέα πραγματικότητα. Μια «παγκοσμιότητα» που δεν έχει ως κέντρο της την Εκκλησία, όπως η ρωμαίικη οικουμένη, ούτε το «μιλέτ», όπως η οθωμανική. Αλλά το χρήμα, την κατανάλωση και τη θεοποίηση της ύλης. Σ' αυτές τις συνθήκες, λοιπόν ποια είναι η ταυτότητα μας;

Ήδη τα κριτήρια που μας κληροδότησε ο προηγούμενος αιώνας αποδεικνύονται τραγικά ανεπαρκή. Αν επιμείνουμε στον εθνοφυλετισμό, διαπιστώνουμε ότι ο μέσος Έλληνας καταναλωτής δεν διαφέρει σε τίποτα από τον αντίστοιχο Αμερικάνο ή Σουηδό. Έχουν τον ίδιο πολιτισμό. Όσο για τη γλώσσα, όλοι λίγο πολύ μιλούν την Αγγλική. Αν θεωρήσουμε ως κριτήριο ταυτότητας το κράτος, θα εκπλαγούμε και πάλι. Διότι η Κύπρος και η Ελλάδα δεν είναι πια οι ομοιογενείς κοινωνίες που ήσαν άλλοτε. Ο γείτονάς μας σήμερα μπορεί να είναι άθεος, ή μπορεί να μη μιλά καν Ελληνικά, αφού πολλοί συμπατριώτες μας προτιμούν αγγλόφωνα σχολεία. Ποιος λοιπόν είναι ο συνεκτικός μας δεσμός πέρα από την κατανάλωση.

Μ' αυτό τον τρόπο ξαναγυρίζουμε στο κριτήριο της κοινής πίστης. Και όπως αδυνατίζουν τα σύνορα και οι περιορισμοί, ειδικά στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αναδύεται ξανά η αντίληψη του γένους των Ορθοδόξων που δεν περιορίζεται από διαβατήρια και φυλετική καταγωγή. Αυτή πιστεύω είναι και η πρόκληση που έχει να αντιμετωπίσει σήμερα η Εκκλησία μας. Ως κιβωτός της ταυτότητας και της γλώσσας μας, πρέπει να κατατείνει στον ανα-προσανατολισμό της σύγχρονης πραγματικότητας.

Χωρίς, εννοείται, να νοσταλγεί την εθναρχία ή το βυζάντιο, ή το όποιο άλλο παρελθόν. Ο σύγχρονος κόσμος δεν περιμένει από την Εκκλησία να λειτουργεί ως κράτος εν κράτη. Αλλά ως άλας της σύγχρονης πραγματικότητας. Από εθναρχούσα που ήταν κάποτε να συνεχίσει ως Εκκλησία παιδαγωγούσα. Ξεκινώντας δηλαδή από τα δεδομένα που έχει μπροστά της, να επιδιώκει έναν προσανατολισμό του κόσμου προς την εξ ύψους Ανατολήν, που είναι ο Χριστός. Η παγκοσμιοποίηση, πέρα από τις γνωστές αρνητικές πλευρές της, έχει το πλεονέκτημα ότι καθιστά ανεδαφικές πολλές από τις ψευδαισθήσεις μας. Και από αυτή την άποψη είναι μια γόνιμη περίοδος. Σ' έναν κόσμο όπου όλα πωλούνται και αγοράζονται, η Εκκλησία έχει να δώσει αυτό που δεν αποκτάται με χρήματα, το «εν ου εστί χρεία». Και μ' αυτό τον τρόπο, διακονεί και διαφυλάσσει την ταυτότητα του Ελληνισμού.

Θα ήθελα να κλείσω μ' ένα απόσπασμα από ένα ανέκδοτο ποίημα του Αλεξανδρινού Κωνσταντίνου Καβάφη. Ο οποίος βιώνοντας αυτή την οικουμενική ευρύτητα του Ελληνισμού, (ενός Ελληνισμού που είναι πρωτίστως πολιτισμός και γλώσσα, κι όχι κράτος και σύνορα), την εκφράζει σ' ένα καλοστημένο ποίημα με τον τίτλο: «Επάνοδος από την Ελλάδα »

Ώστε κοντεύουμε να φθάσουμ` Έρμιππε.
Μεθαύριο, θαρρώ. Έτσ` είπε ο πλοίαρχος.
Τουλάχιστον στην θάλασσά μας πλέουμε.
Νερό της Κύπρου, της Συρίας, και της Αιγύπτου,
αγαπημένα των πατρίδων μας νερά.
Γιατί έτσι σιωπηλός: Ρώτησε την καρδιά σου
όσο που απ` την Ελλάδα μακρυνόμεθαν
δεν χαιρόσουν και συ: Αξίζει να γελοιούμαστε: -
αυτό δεν θάταν βέβαια ελληνοπρεπές.

Ας την παραδεχθούμε την αλήθεια πια.
Είμεθα Έλληνες κ` εμείς - τι άλλο είμεθα: -
αλλά με αγάπες και με συγκινήσεις της Ασίας,
αλλά με αγάπες και με συγκινήσεις
που κάποτε ξενίζουν τον ελληνισμό.

Δεν μας ταιριάζει, Έρμιππε, εμάς τους φιλοσόφους
να μοιάζουμε σαν κάτι μικροβασιλείς μας
(θυμάσαι που γελούσαμε με δαύτους
σαν, επισκέπτονταν τα σπουδαστάριά μας)
που κάτω απ` το εξωτερικό τους το επιδεικτικά
ελληνοποιημένο, και (τι λόγος) μακεδονικό
καμιά Αραβία ξεμυτίζει κάθε τόσο
καμιά Μηδία που δεν περιμαζεύεται,
και με τι κωμικά τεχνάσματα οι καυμένοι
πασχίζουν να μη παρατηρηθεί.

Ά όχι δεν ταιριάζουνε σ` εμάς αυτά.
Σ` Έλληνας σαν κ` εμάς δεν κάνουν τέτοιες μικροπρέπειες.
Το αίμα της Συρίας και της Αιγύπτου
που ρέει μες στες φλέβες μας να μη ντραπούμε,
να το τιμήσουμε και να το καυχηθούμε.

Η Ορθόδοξη εκκλησιαστική παράδοση ως φορέας της ελληνικής γλώσσας και ταυτότητας.

Μητροπολίτου Μόρφου Νεοφύτου

Ομιλία σε εκδήλωση του Παγκυπρίου Πολιτιστικού Συλλόγου στη Λεμεσό την 6ηΦεβρουαρίου 2004, επ' ευκαιρία της εορτής των Τριών Ιεραρχών.

http://www.immorfou.org.cy/metropolitan/speeches/21-greek-language-and-identity.html

Discover Palaiochori - Halkidiki Greece | Filmed with a drone

Το Παλαιοχωρι από ψηλά μέσα από ένα εκπληκτικό drone βίντεο

    

Λήψη - Επεξεργασία βίντεο: Στέλιος Ρήγας.

Πλάνα από drone  DJI Mavic Air.

Μουσική από το κανάλι στο Youtube ¨Мудрость TV - Super Music¨

https://youtu.be/Yo2arN9zlv8

Chronological History of Chalcidice's in the Vth and IVth centuries BC

492 First expedition of the Persians against Greece, under the leadership of Mardonius. Moving by sea along the coasts of Thracia, the Persian fleet is destroyed by a tempest while trying to round Mount Athos, at the tip of one of Chalcidice's peninsulæ. This puts an end to this first attempt. Approximate date of Empedocles' birth in the Sicilian town of Acragas. 432 The Athenians, involved in power struggles in Macedon, where they have taken side for a rival of king Perdiccas, and in bad terms with Corinth, owing to the affair of Corcyra, worry about the possible defection of Potidæa, a colony of Corinth in the peninsula of Chalcidice that had become a member of the Delian League, and is being pushed to rebellion by Perdiccas. They send troops there that first fight the Macedonians and manage to sign a truce with Perdiccas before turning against Potidæa, which has in the meantime signed an alliance with Sparta. A battle takes place in front of the city and a siege ensues, that will last till 429 (Thucydides, I, 56-66). According to Symposium, 219e-220e, Socrates (aged about 38) took part in this campaign and saved Alcibiades' life during the battle. The Lysis is supposed to take place shortly after this battle (see Lysis, 153a) Approximate date of Empedocles' death at age about sixty. A legend has it that he jumped into the crater of the Etna 429 Pericles is reinstated and elected once again commander in chief, but dies soon after from the plague  Capitulation of Potidæa  423 One year truce in the war. Cleon is named commander in chief of an expedition in Chalcidice. Darius II becomes king of Persia after palace struggles with his elder brothers. First performance of Aristophanes' Clouds, a play in which he makes fun of Socrates. 421 Following the battle of Amphipolis, negociations between the Athenian general Nicias and Pleistoanax, the Spartan king, lead to a treaty known as the Peace of Nicias, supposed to put an end to a war that had already lasted ten years. Under its terms, a truce of fifty years is decided, prisonners and captured cities should be returned, and future quarrels should be settled by negociation rather than arms. Yet, several cities, including Corinth, the cities of Boeotia, Megara and Elis, refuse to sign the treaty. A separate treaty of mutual assistance between Athens and Sparta alone includes provisions for the former to help the later in case of a revolt of Helots (Thucydides' Histories, V, 17-24). But from the start, things go wrong : Sparta doesn't return Amphipolis and Athens refuses to evacuate Pylos. Besides, some of the frustrated allies of Sparta will soon seek alliances with Athens. If Athens and Sparta will be spared war on their own territory for six years to come, the war will never really stop in the rest of Peloponnese (Thucydides, V, 25-26). Indeed, hardly have they left the peace conference in Sparta that the Corinthians turn toward Argos, which, as hereditary rival of Sparta for hegemony in Peloponnese, had mostly stayed out of the war so far, to induce it to take the lead of the Peloponnesian cities worried by Sparta's imperialistic stance (Thucydides, V, 27-28). Mantinea first, followed by Elis, Corinth and the cities of Chalcidice, conclude alliances with Argos (Thucydides, V, 29-31). First performance of Aristophanes' Peace, written while the Peace of Nicias was been negociated and played a few days before the signature.                                                 385 Birth of Aristotle in Stagira, in Chalcidice. His father is a physician at the court of the kings  of Macedon.  349 Philip of Macedon attacks Olynthus in Chalcidice, who calls upon Athens for help. Demosthenes pleads unsuccessfully in favor of help in the three Olynthiac speeches (1st Olynthiac, 2nd Olynthias, 3rd Olynthiac). Philip takes over Olynthus and the whole of Chalcidice. 322 Death of Aristotle in Chalcis, in the island of Euboea, where he had fled in exile "to spare Athens another trial of a philosopher" Suicide of Demosthenes after the defeat of the Greek against the Macedonians at Crannon, so he will not be taken alive by his ennemies

http://plato-dialogues.org/tools/chrono.htm

Οθωμανικη Αυτοκρατορία 1481 μ.Χ.

Historical Atlas  William R. Shepherd, 1923.

https://legacy.lib.utexas.edu/maps/historical/shepherd/ottoman_empire_1481-1683.jpg

Βυζαντινή Αυτοκρατορία 1265 μ.Χ.

Historical Atlas by William R. Shepherd, 1911.

https://legacy.lib.utexas.edu/maps/historical/shepherd/byzantine_empire_1265.jpg

Βυζάντιο και Οθωμανικη Αυτοκρατορία στα 1355 μ.Χ.

Historical Atlas by William R. Shepherd, 1911
https://legacy.lib.utexas.edu/maps/historical/shepherd/byzantine_empire_1355.jpg

Ελλάδα κατά τον Πελοπονησιακού Πόλεμο 431 π.Χ

Historical Atlas  William R. Shepherd, 1923.

https://legacy.lib.utexas.edu/maps/historical/shepherd/greece_pelop_war_431.jpg

Βόρεια Ελλαδα 1926

Historical Atlas  William R. Shepherd, 1923.

https://legacy.lib.utexas.edu/maps/historical/shepherd/greece_ancient_n_ref_1926.jpg

Alexander the Great's Empire at it's hight from the Shepherd historical atlas, 1923

http://www.columbia.edu/itc/mealac/pritchett/00maplinks/early/alexander/shepherd1923max.jpg

Ανακαλύψτε παλιούς χάρτες του κόσμου, με το Old Maps Online

Δημιουργία του Πανεπιστημίου του Πόρτσμουθ, το Old Maps Online είναι μια υπηρεσία που κάνει ακριβώς αυτό που περιγράφει το όνομά της: περιλαμβάνει παλιούς χάρτες από διάφορες γωνιές του

διαδικτύου και σας επιτρέπει να τους εντοπίσετε εύκολα, μέσα από ένα εύχρηστο περιβάλλον. Πρακτικά, το Old Maps Online δεν είναι τίποτα άλλο από μια συλλογή από links, τοποθεσίες και μεταδεδομένα για πάνω από 60.000 ιστορικούς χάρτες.

Το ενδιαφέρον στοιχείο της υπηρεσίας, όμως, είναι ότι έχει δημιουργηθεί με το εργαλείο MapRank Search, που πατώντας πάνω στο API του Google Mapsσας επιτρέπει να πραγματοποιήσετε αναζητήσεις βάσει τοποθεσίας και χρονικής περιόδου. Έχετε, έτσι, πολλές διαφορετικές εναλλακτικές για την πλοήγησή σας, αφού μπορείτε είτε να πληκτρολογήσετε στην αναζήτηση το όνομα της περιοχής που σας ενδιαφέρει, να μεταφερθείτε με τον κέρσορά σας σε αυτή, εάν γνωρίζετε ήδη πού βρίσκεται, αλλά και να περιορίσετε το χρονικό διάστημα για το οποίο θέλετε να εμφανίσετε αποτελέσματα.

Μάλιστα, η υπηρεσία περιλαμβάνει λειτουργία άμεσης προβολής των αποτελεσμάτων, που σημαίνει πως ανάλογα με την περιοχή στην οποία βρίσκεστε κάθε φορά, βλέπετε απευθείας στα δεξιά σας τους χάρτες που της αντιστοιχούν. Επιλέγοντας κάποιον από τους χάρτες, μεταφέρεστε στον ιστοχώρο που τον φιλοξενεί.

https://www.freeweird.com/old-maps-online/

Χαλκιδική

Περί του ονόματος της Χαλκιδικής

«Αρχή σοφίας ονομάτων επίσκεψις», είπεν ο σοφός Χαλκιδικιώτης Αριστοτέλης, χρησιμοποιώντας τον όρον «επίσκεψις» με την αρχική έννοια: «εξέτασις, παρατήρησις, ζήτησις, έρευνα, εξιχνίασις».

«Αρχή σοφίας» λοιπόν, «η εξιχνίαση της εννοίας των ονομάτων».

Αφού βρισκόμαστε στο πρώτο τεύχος του «Παγχαλκιδικού Λόγου», θεωρώ σκόπιμο να αρχίσουμε από την «επίσκεψιν» του ονόματος της Χαλκιδικής.

Τί σημαίνει «Χαλκιδική»; Δύο είναι οι σημαντικότερες ερμηνείες του ονόματος:

– Η περιοχή στην οποία κατοικεί λαός προερχόμενος από τη Χαλκίδα, η περιοχή που ανήκει στη Χαλκίδα, είναι η επικρατέστερη άποψη.

– Περιοχή με μεταλλεία χαλκού, είναι η δεύτερη και ασθενής άποψη.

Ας δουμε, εν συντομία, τι μας λένε τα ιστορικά δεδομένα:

Είμαστε στον 13o αιώνα π.Χ. και δεν υπάρχουν ακόμα οι όροι, Χαλκιδική και Μακεδονία. Όλη η περιοχή της σημερινής Μακεδονίας και Θράκης, μέχρι τον Δούναβη, είναι τόπος Θρακών, γενικώς και αορίστως. Να μην λησμονούμε οτι ο πολύς Ορφεύς, ο κατ’ εξοχήν θραξ ήρως, απέθανε στην περιοχή του Ολύμπου.

Κατά τον ίδιο αιώνα άρχισε ο λεγόμενος πρώτος ελληνικός αποικισμός. Φυσικό επακόλουθο ήταν να υπάρξει έντονη αποικιστική δραστηριότητα και στη σημερινή χερσόνησο της Χαλκιδικής, η οποία αποτελεί την πλησιέστερη περιοχή της Μακεδονίας προς τη νότιο Ελλάδα. Πόσες ώρες απέχει, με τα πανιά και ούριο άνεμο, η Κύμη από το Πόρτο Κουφό και το Καναστραίο;

Τα ανασκαφικά δεδομένα πιστοποιούν στενές επαφές της Εύβοιας με πολλούς προϊστορικούς οικισμούς της χερσονήσου μας, κατά την εποχή εκείνη.

Ο 8ος και 7ος αιώνας είναι η εποχή του μεγάλου ελληνικού αποικισμού. Η Χαλκίδα και η Ερέτρια ίδρυσαν πλήθος αποικιών, κυρίως στις χερσονήσους της Σιθωνίας και της Κασσάνδρας, και διάσπαρτες στην υπόλοιπη Χαλκιδική. Οι κάτοικοι των αποικιών της Χαλκίδος αυτοπροσδιορίζονταν ως Χαλκιδείς και η γή τους ήταν «χώρα των Χαλκιδέων». Όπως γίνεται αντιληπτό, γινόταν μία σύγχυση στη διαδικασία της διακρατικής ενημερώσεως, διότι και οι κάτοικοι της Χαλκίδος αυτοπροσδιορίζονταν ως Χαλκιδείς και η χώρα τους ήταν των «Χαλκιδέων». Οι αποικίες είχαν μέν συναισθηματικό δεσμό με τη μητρόπολή τους, αλλά οι πρακτικές της αυτοδιοικήσεως ήσαν πολύ δυνατές. Πολύ σύντομα λοιπόν η ανάγκη του προσδιορισμοί τους επέβαλε σύνθετη ονομασία και η περιοχή των εκ Χαλκίδος αποίκων αναφέρεται στις ιστορικές πηγές ως «Χαλκιδική η επί Θράκης».

Η «Χαλκιδική η επί Θράκης» δεν ονοματοδοτούσε όλη τη σημερινή Χαλκιδική Χερσόνησο, αλλά αφορούσε μόνον τις κτήσεις των Χαλκιδέων, δηλαδή περίπου το 1/3 της Χερσονήσου. Π.χ., η Καλαμαριά, δηλαδή η πεδινή και λοφώδης παραθαλάσσια ζώνη από τη Θεσσαλονίκη μέχρι τα Μουδανιά, δεν συμπεριλαμβανόταν στη Χαλκιδική. Χωριζόταν σε δύο μέρη: στην Κρουσσίδα (από το Καραμπουρνού μέχρι περίπου την Καλλικράτεια) και τη Βοττική (Καλλικράτεια- Όλυνθος), περιοχές κατοικούμενες από μή χαλκιδικά φύλα.

Περί το 432 π.Χ. άρχισε η οργάνωση ενός νέου κρατικου μορφώματος στη χερσόνησο, ονομαζόμενο «Κοινόν των Χαλκιδέων». Με κέντρο την Όλυνθο, οι πόλεις των Χαλκιδέων ίδρυσαν μία ομοσπονδία (για να χρησιμοποιήσουμε εναν πολιτικό ορο των ημερών μας), με κοινό νόμισμα, κοινό λατρευτικό κέντρο και υποχρεώσεις πολιτικοστρατιωτικής συνεργασίας. Το 348 π.Χ., ο Φίλιππος της Μακεδονίας κατέστρεψε τις 32 πόλεις του Κοινού και ενσωμάτωσε τη Χερσόνησο στο βασίλειό του.

Κατά τα μέσα του 2ου π.Χ. αιώνος φαίνεται οτι είχε αρχίσει να επικρατεί το όνομα «Χαλκιδική» (σκέτο ουσιαστικοποιημένο επίθετο) για όλη τη χερσόνησο, και πρώτοι οι Ρωμαίοι φαίνεται να καθιέρωσαν τους αντιδιασταλτικούς ορους Chalcidicensis, δηλαδή Χαλκιδικιώτης, όπως θα λέγαμε σήμερα, και Chalcidensis, δηλαδή Χαλκιδεύς. Εξυπακούεται οτι οι Ρωμαίοι σέβονταν την ελληνική γλώσσα και μετέφραζαν τα κείμενά της στα λατινικά σεβόμενοι τους γραμματικούς κανόνες της ελληνικής, εν αντιθέσει προς κάποιες μονάδες του Ελληνικού Κράτους, οι οποίες αδυνατούν να αντιληφθούν γιατί η Χαλκιδική στην (τάχα) αγγλόφωνη οδοσήμανση και στο διαδίκτυο πρέπει να γράφεται με Ch. Και συμπαρασύρουν και τους αθώους συρρεύσαντας στον τόπο μας παντοίους χρυσοθήρες, οι οποίοι ενδιαφέρονται για το τοπίο, αλλά συνηθέστατα αδιαφορούν για τον τόπο και την ιστορία του.

Το 315 π.Χ. ιδρύθηκε από τον Κάσσανδρο η Κασσάνδρεια, στη θέση της κατεστραμμένης από τον Φίλιππο Ποτείδαιας. Η «χώρα» της Κασσανδρείας, δηλαδή τα διοικητικά όριά της, εκτεινόταν τουλάχιστον σε όλη τη χερσόνησο της Παλλήνης. Όταν επεκράτησε ο Χριστιανισμός (θεωρώ πολύ πιθανόν οτι ο Παύλος επισκέφθηκε την Κασσάνδρεια) ιδρύθηκε και η επισκοπή Κασσανδρείας, στα όρια της οποίας εντάχθηκε το μεγαλύτερο μέρος της Χαλκιδικής. Άρχισε λοιπόν να εμφανίζεται ενα νέο διοικητικό όνομα στη Χαλκιδική, αναφερόμενο σε μία τοπική εξουσία, το οποίο ήταν το δεύτερο του είδους στην ιστορία της, μετά το λησμονημένο «Κοινόν των Χαλκιδέων».

Η πόλη της Κασσανδρείας άρχισε να φθίνει, ήδη από τον 5ο αιώνα, και υπέστη δεινό πλήγμα το 540, όταν κατεστράφη από την επιδρομή των Ούννων. Ο Ιουστινιανός την επανίδρυσε, αλλά πολύ μικρότερη από την του Κασσάνδρου. Η νέα πόλη συνέχισε τη φθίνουσα πορεία της μέχρι τις αρχές του 11ου αί., οπότε και κατεστράφη οριστικώς, προφανώς από βουλγαρική καταδρομή.

Εν τω μεταξύ, με τη διοικητική αναδιάρθρωση της Αυτοκρατορίας κατά τα τέλη του 13ου αί., η Χαλκιδική (όνομα εντελώς ξεχασμένο τότε), χωρίσθηκε σε έξι μικρές διοικητικές περιφέρειες, τα ονομαζόμενα «Κατεπανίκια», από τα οποία ένα ήταν το «Κατεπανίκιον της Κασσανδρείας».

Κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας η Χαλκιδική αποτελούσε τη διοικητική μονάδα του «Ναχιγιέ (=Κοινότης) των Σιδηροκαυσίων», με έδρα τα Σιδηροκαύσια (σήμερα Στάγειρα). Κατά τα μέσα του 19ου αί., όταν αναδιαρθρώθηκε η διοικητική οργάνωση του Οθωμανικού κράτους, το μεγαλύτερο μέρος της χερσονήσου της Χαλκιδικής εντάχθηκε στον «Καζά (δηλ. Επαρχία) της Κασσάνδρας», με έδρα τη Βάλτα και, από το 1869, τον Πολύγυρο. Γι’ αυτό και τα μεταλλεία της βορείου Χαλκιδικής, τα οποία επαναλειτούργησαν στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνος, ονομάσθηκαν «Μεταλλεία Κασσάνδρας», δηλαδή, σαν να λέμε «Μεταλλεία Χαλκιδικής». Ο σοφός Μποδοσάκης, άνθρωπος με βαθειά ιστορική συνείδηση (πέραν των άλλων), διετήρησε ως κόρην οφθαλμού το όνομα με το οποίο παρέλαβε τα μεταλλεία. Ακόμη και σήμερα αποκαλούνται «Μεταλλεία Κασσάνδρας», παρ’ όλες τις προσπάθειες ανιστόρητων περαστικών, παραγόντων του δημοσίου και ιδιωτικού τομέως, οι οποίοι θαρρούν ότι οι διορθωτικές μεταρρυθμίσεις γίνονται με την αλλαγή ονομάτων.

Όπως προανέφερα, κατά τους πρώτους μεταχριστιανικούς αιώνες φαίνεται ότι είχε λησμονηθή ο όρος «Χαλκιδική». Η επανάχρησή του σχετίζεται με την έναρξη του αρχαιολογικού τουρισμού στη Χερσόνησο. Οι πρώτοι που τον επαναχρησιμοποίησαν (αλλά μόνον για να προσδιορίσουν τον τομέα που αποικίσθηκε από τους Χαλκιδείς) ήσαν οι χαρτογράφοι του 16ου αί., οι οποίοι αντλούσαν τα τοπωνύμια από συγγράμματα της αρχαιότητος.

Αυτοί όμως που συνέβαλαν ουσιαστικώς στην καθιέρωση του τοπωνυμίου, και μάλιστα για ολόκληρη τη Χερσόνησο, ήσαν ο Γάλλος πρόξενος στη Θεσσαλονίκη Εμίλ Κουζινερύ (τέλη 18ου αί.), ο Άγγλος συνταγματάρχης Έντουαρντ Λήκ (1807), ο Άγγλος ευγενής Ντέιβιντ Ούρκουχαρτ (1830) και ο Έλληνας ταγματάρχης Νικόλαος Σχινάς (1887), οι οποίοι περιηγήθηκαν τη Χαλκιδική και εξέδωσαν βιβλία με τις εντυπώσεις τους και τα ιστορικοαρχαιολογικά πορίσματά τους. Ο Σχινάς μάλιστα οριοθετεί τη χερσόνησο: «Η προς μεσημβρίαν του όρους Χορτιάτου και των δύο συνεχομένων λιμνών Αγίου Βασιλείου και Βόλβης και του εις την θάλασσαν τα ύδατα τούτων εκδίδοντος ποταμού Ρηχίου, εκτεινομένη χώρα αποτελεί την Χαλκιδικήν χερσόνησον». Χαλκιδική λοιπόν δεν είναι η ομώνυμος Νομαρχία, αλλά η Νομαρχία είναι μέρος της Χαλκιδικής.

Έτσι η χερσόνησος απέκτησε (έστω «προσφάτως») ενα όνομα για το σύνολό της, με το οποίο σήμερα είναι παγκοσμίως γνωστή ως αξιόλογος τόπος τουριστικου προορισμού.

Πηγή: Περιοδική Έκδοση Του Παγχαλκιδικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης «Ο Αριστοτέλης», «Παγχαλκιδικός Λόγος», Τ. 1ο, Οκτώβριος –  Δεκέμβριος 2009, Σελ. 9-10

Ιωακείμ Αθ. Παπάγγελος

Δρ. Αρχαιολόγος