Natura 2000 πέριξ του Παλαιοχωρίου

τελευταία προσπέλαση 2016

http://natura2000.eea.europa.eu/

Read More

Καταφύγια Άγριας Ζωής (e-per.gr)

Καταφύγιο άγριας ζωής Χαβρία

Καταφύγιο άγριας ζωής Σκουριές - Καστέλι Καμήλας

Καταφύγιο άγριας ζωής Χολομώντα

http://geodata.gov.gr/maps/?package=c879762a-5536-4285-9d5b-76c191ff51f8&resource=5a8b6f5c-36c9-45c2-a69e-3af257e15c26&locale=el

Read More

Κάκαβος και Στρατονικό

Δύο μικροί ορεινοί όγκοι της Χαλκιδικής που φιλοξενούν ένα από τα ομορφότερα δάση της Ελλάδας με μια μοναδική βιοποικιλότητα, την ίδια ώρα που το αειφορικό μέλλον τους μοιάζει να είναι καταδικασμένο. Ο Κάκαβος και το Στρατονικό όρος απλώνονται στα ανατολικά της Χαλκιδικήςσε μια έκταση που φτάνει τα 360 τ.χλμ. Στα βόρεια αυτής της έκτασης βρίσκεται το Στρατονικό που χωρίζεται από τον Κάκαβο στα νότια από τις μικρές πεδιάδες μεταξύ του Παλαιοχωρίου και του Στρατωνίου. Στα βόρεια των δύο βουνών βρίσκεται το πέρασμα της Ρεντίνας και η λίμνη Βόλβη, στα δυτικά υψώνεται το όρος Χολομώντας, στα νότια οι λόφοι καταλήγουν στην χερσόνησο και στον κόλπο του Αγίου Όρους και στα ανατολικά σταματούν στον Στρυμονικό κόλπο και στο κόλπο της Ιερισσού που χωρίζονται από την χερσόνησο του Μαρμαρίου. Ουσιαστικά τα δύο βουνά αποτελούν τις ανατολικές απολήξεις του Χολομώντα που δεσπόζει στο μέσο της Χαλκιδικής. Τα περισσότερα υψόμετρα της περιοχής μόλις φτάνουν τα 900 μέτρα και τα δύο βουνά αποτελούν στην ουσία ένα δαιδαλώδες σχηματισμό από δεκάδες λόφους μέσα στους οποίους ζούνε σπάνια, απειλούμενα είδη. Οι ψηλότερες κορυφές του Στρατωνικού είναι η ομώνυμη (926 μ.), το Σκαμνί (904 μ.), το Σουγλιάνι (859 μ.) και η Τούρλα (832 μ.) και του Κάκαβου το Καστέλι (913 μ.), ο Αρβανίτης (668 μ.), η Σβούλα (670 μ.) και το Παϊβούνι (523 μ.). Γνωστά τοπωνύμια και οικότοποι της περιοχής είναι η χαράδρα και οι καταρράκτες της Κηπουρίστρας και τα ρέματα Μαυρόλακκος, Τουρκόλακκος, Κοκκινόλακα, Ασπρόλακα και Καρόλακκα. Ο Κάκαβος και το Στρατονικό όρος διακρίνονται από ένα από τα ομορφότερα και πυκνότερα μεικτά δάση πλατύφυλλων της Ελλάδας, αμέτρητους λόφους, χαράδρες, ρυάκια και μικρούς ποταμούς με καταρράκτες. Υπάρχουν αναφορές από Γερμανούς και Αυστριακούς δασολόγους του 19ου αιώνα που χαρακτηρίζουν τα δασωμένα τοπία της περιοχής ως τα ομορφότερα της Ευρώπης. Ένας υπέροχος τόπος για εξερεύνηση παρά την αλλοίωση που έχει υποστεί.

Η βλάστηση στην περιοχή διακρίνεται από τρεις δασικούς οικότοπους. Πρώτα έρχονται τα δάση φυλλοβόλων πλατύφυλλων με διάφορα είδη δρυός, οξιές, καστανιές, οστρυές, φιλύρες, σορβιές, φουντουκιές και κότινους με ιδιαίτερο χαρακτηριστικό τα αρχέγονα δάση από αιωνόβιες μεγάλες δρυς και οξιές που σπανίζουν στην υπόλοιπη Ελλάδα. Ακολουθούν τα δάση αείφυλλων-σκληρόφυλλων ειδών με άρκευθους, ίταμους, αριές, δάφνες, πουρνάρια, φιλύκια και κουμαριές και τα παραποτάμια δάση με είδη, όπως πλατάνια, σκλήθρα, γαύρους, σφενδάμια, φλαμουριές, ιτιές, λεύκες, φτελιές και φράξους. Πρόκειται για την μοναδική περιοχή στη χώρα μας στην οποία απαντώνται μαζί η ευρωπαϊκή οξιά (Fagus sylvatica subsp sylvatica) με την ανατολική οξιά (Fagus sylvatica subsp orientalis), οι οποίες μάλιστα υβριδίζουν. Η περιοχή περιλαμβάνει πάνω από 600 είδη φυτών, από τα οποία τα 38 χαρακτηρίζονται ως προστατευμένα είδη. Τα πιο σημαντικά φυτά του Κάκαβου και του Στρατονικού είναι η Scutellaria albida subsp vacillans, το βαλσαμόχορτο Hypericum athoum, η Digitalis lanata subsp leucophaea, ο γάλανθος Galanthus nivalis, οι κενταύριες Centaurea grisebachii subsp grisebachii και Centaurea immanuelis-loewii, η Silene grisebachii, ο Acinos alpinus subsp nomismophyllus, το Leucojum aestivum, η Ajuga laxmannii, η Euphrasia stricta και το Verbascum xanthophoeniceum. Άλλα είδη της περιοχής είναι το αγριόσκορδο Allium ursinum subsp ucrainicum, η Digitalis laevigata subsp laevigata, η Digitalis viridiflora, η Atropa belladonna, ο κρόκος Crocus pulchellus, ο Euonymus europaeus, ο Euonymus latifolius, η Corydalis integra, η Actaea spicata, η Genista januensis subsp lydia, τo Polygonatum odoratum, o Phlomis tuberosa, η Circaea lutetiana, η Lysimachia nummularia, το Muscari armeniacum, το αγριογαρύφαλο Dianthus pinifolius subsp pinifolius, το γεράνι Geranium macrostylum, το Laser trilobum, η Pulmonaria rubra, το Thalictrum lucidum, ο Melittis melissophyllum subsp albida και οι ορχιδέες Cephalanthera longifolia, Platanthera chlorantha, Anacamptis laxiflora, Anacamptis palustris.

Στην ορνιθοπανίδα της περιοχής περιλαμβάνονται πάνω από 160 είδη πουλιών. Από αυτά ξεχωρίζουν τα πολλά και σπάνια αρπακτικά, όπως ο χρυσαετός, ο γερακαετός, ο φιδαετός, ο σφηκιάρης, ο τσίφτης, ο λιβαδόκιρκος, η γερακίνα, το ξεφτέρι, το σαΐνι, ο πετρίτης, το βραχοκιρκίνεζο, το χρυσογέρακο και το δεντρογέρακο. Μέχρι πριν λίγα χρόνια στην περιοχή πετούσαν όρνια και ασπροπάρηδες. Από τα νυχτόβια αρπακτικά εδώ ζούνε μπούφοι, νανόμπουφοι, χουχουριστές, τυτούδες και κουκουβάγιες. Είναι σημαντικό ότι στα δάση των βουνών φωλιάζουν οι σπάνιοι μαυροπελαργοί, ενώ η περιοχή είναι ιδανικός βιότοπος για πολλά είδη από δρυοκολάπτες, όπως ο μαύρος, ο πράσινος, ο σταχτής, ο βαλκανικός, ο μεσαίος και ο λευκονώτης. Άλλα πουλιά της περιοχής είναι η μπεκάτσα, η φάσσα, το φασσοπερίστερο, το τρυγόνι, ο κούκκος, το γιδοβύζι, ο τσαλαπετεινός, ο μελισσοφάγος, η χαλκοκουρούνα, η δεντροσταρήθρα, η σταχτοσουσουράδα, ο τρυποφράχτης, ο νεροκότσυφας, ο θαμνοψάλτης, το αηδόνι, η τσίχλα, η γερακότσιχλα, ο κηποτσιροβάκος, ο μελωδοτσιροβάκος, ο κοκκινοτσιροβάκος, η λιοστριτσίδα, ο δασοφυλλοσκόπος, ο δρυομυγοχάφτης, η γαλαζοπαπαδίτσα, η καστανοπαπαδίτσα, ο αιγίθαλος, ο καμποδεντροβάτης, ο αετομάχος, ο κοκκινοκεφαλάς, η κίσσα, ο συκοφάγος, ο δεντροσπουργίτης, ο χειμωνόσπινος, το λούγαρο, ο κοκκοθραύστης και το σιρλοτσίχλονο. 

Τα αμφίβια της περιοχής περιλαμβάνουν σαλαμάνδρες, ανατολικούς χτενοτρίτωνες, πρασινόφρυνους, φρύνους, κιτρινομπομπίνες, δεντροβάτραχους, βαλκανοβάτραχους και σβελτοβάτραχους. Η ερπετοπανίδα περιλαμβάνει 28 είδη μεταξύ των οποίων, βαλτοχελώνες, ποταμοχελώνες, γραικοχελώνες, μεσογειακές χελώνες, κονάκια, τυφλίτες, πρασινόσαυρες, τοιχογουστέρες, σαύρες του Ταύρου, στεφανοφόρους, λαφιάτες, νερόφιδα, σαπίτες, λαφιάτες του Ασκληπιού, σπιτόφιδα και οχιές. Ο Κάκαβος και το Στρατονικό είναι ιδιαίτερα σημαντικά για την παρουσία, τόσο κοντά στις ακτές, σπάνιων θηλαστικών που συνήθως ζούνε πιο ηπειρωτικά. Στα δάση ζούνε ακόμα λύκοι, αγριόγατοι και ζαρκάδια, αλλά και τα σπάνια τσακάλια που έχουν εξαφανιστεί από πολλούς τόπους της χώρας. Οι πληθυσμοί από βίδρες που ζούνε στα ρέματα είναι ακμαίοι, ενώ η πανίδα των θηλαστικών συμπληρώνεται από αλεπούδες, κουνάβια, ασβούς, αγριογούρουνα, νυφίτσες, σκαντζόχοιρους, λαγούς και 5 είδη νυχτερίδας. Η περιοχή καταγράφεται ως πολύ σημαντικός βιότοπος για κάποια σπάνια έντομα, ιδιαίτερα για 4 είδη λιβελούλας (Pyrrhosoma nymphula, Gomphus vulgatissimus, Eppalage fatima, Platycnemis pennipes) και 3 είδη πεταλούδων (Muschampia tessellum, Phengaris alcon, Brenthis hecate). Τέλος στα νερά της χαράδρας της Κηπουρίστρας, στο Στρατονικό, ζει η μπριάνα του Στρυμόνα (Barbus stroumicae).

Ο Κάκαβος και το Στρατονικό, μαζί με όλη την σπάνια βιοποικιλότητα τους, σήμερα βρίσκονται στο χείλος της καταστροφής. Η εξόρυξη μεταλλευμάτων σε ευρεία κλίμακα, έχει ήδη αλλάξει ανεπανόρθωτα την φυσιογνωμία της περιοχής, δημιουργώντας ταυτόχρονα έντονες κοινωνικές αντιθέσεις. Η συγκεκριμένη διαμάχη αποτελεί ίσως το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα στη χώρα μας, όπου η ανθρώπινη παρέμβαση λαμβάνει πρωτίστως υπόψη το βραχυπρόθεσμο οικονομικό όφελος και λιγότερο τις επιπτώσεις στη φύση και στις τοπικές κοινωνίες. Η φύση δεν ανήκει σε κανέναν και ανήκει σε όλους μας.

http://www.naturagraeca.com/ws/122,184,43,1,1,%CE%8C%CF%81%CE%B7-%CE%9A%CE%AC%CE%BA%CE%B1%CE%B2%CE%BF%CF%82-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CE%A3%CF%84%CF%81%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CF%8C

Read More

Καρατζάς: το ζαρκάδι (τουρκικά: karaca)

ΖΑΡΚΑΔΙ

Είναι το πιο μικρό είδος της οικογένειας των ελαφιδών. Το χειμώνα συναντάται σε χαμηλότερα υψόμετρα ενώ το καλοκαίρι ανεβαίνει ψηλότερα ανάλογα με την ποσότητα και την ποιότητα της τροφής. Ζει σε ποικιλία δασικών βιοτόπων (φυλλοβόλα ή μικτά δάση με κωνοφόρα) κι εμφανίζεται σε μεγάλους πληθυσμούς στην κεντρική και βόρεια Ευρώπη. Στην Ελλάδα, έχουν απομείνει μικροί πληθυσμοί ζαρκαδιών στις ορεινές περιοχές της Ηπειρωτικής Ελλάδας. Το είδος χαρακτηρίζεται τρωτό που σημαίνει ότι αν συνεχίσει να εξοντώνεται σύντομα θα απειλείται με εξαφάνιση.

Οι απειλές

Ø      Παράνομο κυνήγι

Ø      Καταστροφή των βιοτόπων του από ανθρώπινες δραστηριότητες όπως παράνομη υλοτόμηση.

Γνωρίζατε ότι

Ø      Το ζαρκάδι είναι ημερόβιο. Κινείται κυρίως κατά τις πρωινές κι απογευματινές ώρες προς αναζήτηση τροφής.

Ø      Σε περίπτωση άσχημων καιρικών συνθηκών, όπως δυνατή βροχή ή δυνατό άνεμο, προφυλάσσεται μέσα στην πυκνή βλάστηση και δεν βγαίνει για να τραφεί.

Ø      Μπορεί να αναπτύξει μεγάλη ταχύτητα αλλά για μικρό χρονικό διάστημα, λόγω της μικρής χωρητικότητας των πνευμόνων του.

Ø      Βλέπει, ακούει και κολυμπάει πολύ καλά.

Ø      Τρώει τα φύλλα και τα κλαδιά των θάμνων βοηθώντας έτσι να συντηρούνται ανοίγματα στο δάσος για να αναπτύσσεται η χαμηλή βλάστηση.

Ø      Τα αρσενικά έχουν περιοχές επικράτειας που τις υπερασπίζονται δίνοντας θεαματικές μάχες με τα κέρατά τους.

Ø      Το αρσενικό ζαρκάδι έχει κέρατα που πέφτουν το φθινόπωρο και ξαναφυτρώνουν στα τέλη του χειμώνα.

http://www.arcturos.gr/animals/zarkadi/

Read More

Αγίου Φανουρίου στις 27 Αυγούστου

Στην γιορτή του Αγίου Φανουρίου στις 27 Αυγούστου , στο ομώνυμο εξωκλήσι, οι κοπέλες του χωριού με τη «φανουρόπιτα» στα χέρια κάνουν τάμα και περιμένουν το βράδυ να τους φανερωθεί ο γαμπρός.

fb Χριστίνα Βελλίδου

Το κομμάτι της φανουρόπιτας (που την πάνε οι ελεύθερες κοπέλες στο ξωκκλήσι) χρησιμοποιείται ως ονειρομαντικό μέσον με ένα κομμάτι που βάζουν κάτω απ'το προσκέφαλο (ο Άγιος θα φανερώσει το μέλλοντα σύζυγο).

 fb Χριστίνα Βελλίδου

 fb Χριστίνα Βελλίδου

Τα υλικά πρέπει να είναι νηστίσιμα και κατά την παράδοση να είναι μονός αριθμός. 

Στο Παλαιοχώρι είναι εφτά (7) όσα και τα μυστήρια της Ορθόδοξης Εκκλησίας.

Υλικά και κατασκευή Παλαιοχωρινής Φανουρόπιτας:

1 φλιτζ. χυμός πορτοκαλιού
1 φλιτζ. ζάχαρη
1 φλιτζ. ηλιέλαιο
1 κ.γ. κανέλα
3 ποτήρια αλεύρι κοσκινισμένο
2 κ.γ. μπέικιν πάουντερ
1 φλιτζ. Σταφίδες ή καρύδια

Ανακατεύουμε σε μπολ το ηλιέλαιο και το χυμό πορτοκαλιού και έπειτα προσθέτουμε τα υπόλοιπα υλικά. Ανακατεύουμε καλά με το χέρι. Λαδώνουμε ένα ταψί και αδειάζουμε μέσα το μείγμα μας.

Ψήνουμε σε προθερμασμένο φούρνο στους 180 βαθμούς για περίπου 40 λεπτά μέχρι να ψηθεί η πίτα εσωτερικά.

Παρεκκλήσι Αγ. Φανουρίου. fb Παλαιοχωρινών

Read More

Δωδεκαήμερο

Με τη γιορτή των Χριστουγέννων (25 Δεκεμβρίου) ξεκινά μια περίοδος εορτασμού δώδεκα ημερών, το γνωστό Δωδεκαήμερο, που τελειώνει με τον εορτασμό των Θεοφανίων (5 Ιανουαρίου).

Στις παραμονές ή ανήμερα των εορτών που σηματοδοτούν το Δωδεκαήμερο (Χριστούγεννα, Περιτομή ή Αγίου Βασιλείου, Φώτα) ψάλλονται τα Κόλιντα από μικρές ομάδες, κυρίως παιδιών. Τα Κόλιντα (Κάλαντα), έθιμο που διατηρείται αμείωτο ακόμα και σήμερα με τα παιδιά να γυρνούν από σπίτι σε σπίτι 2 μαζί ή και περισσότερα και να τραγουδούν τα κάλαντα συνοδεύοντας το τραγούδι τους με το τρίγωνο. Λέγονται την παραμονή των Χριστουγέννων, ανήμερα της Πρωτοχρονιάς (Σούρβα, Σούρβα) και τα Φώτα και είναι διαφορετικά για κάθε γιορτή.

Κάλαντα, πίνακας του Νικηφόρου Λύτρα(1872, ιδιωτική συλλογή

Τα παιδιά χτυπούν την πόρτα και ρωτούν: «Να τα πούμε;» και αν η απάντηση είναι θετική τότε τραγουδούν τα κάλαντα για μερικά λεπτά τελειώνοντας με την ευχή «και του χρόνου!».

Ο νοικοκύρης τότε τα ανταμείβει με ένα χρηματικό ποσό, με φρούτα εποχής (πορτοκάλια, μήλα, σούρβα, μανταρίνια) ή αποξηραμένα φρούτα (σύκα, δαμάσκηνα κα), με μελομακάρονα ή κουραμπιέδες, με κομμάτια λουκάνικου ή παστού κρέατος τα οποία τα περνούσαν στις «Σούγκλες» (σούβλα από ξύλο κρανιάς: μια μακριά μυτερή βέργα που κατέληγε σε ένα χερούλι με δυο κυκλικές υποδοχές για το χέρι). 

Τραγουδούσαν τα Τοπικά Κάλαντα των Χριστουγέννων σε Στίχο: A- και Μ ΟΥΣΙΚΉ: B :

Καλήν ημέρα 'αρχοντες ,ας είναι ορισμός σας ,Χριστού τη Θεία γέννηση να μπω στ'αρχοντικό σας Χριστός γεννάται σήμερον εν Βηθλεέμ τη Πόλη, οι ουρανοί αγάλονται ,χαίρε η φύσις όλη εν τω σπηλαίω τικτεται εν φάτνη των αλόγων,ο Βασιλευς των ουρανών, και ποιητής των όλων.

Πλήθος αγγέλων έψαλαν το ''Δοξα εν υψίστοις'',και τουτον ''Άξιον Εστί'',και το ''Ποιμένων κτίστις''.

Εκ της Ασίας {περσια} έρχονται τρεις μάγοι με τα δώρα ,άστρο λαμπρό τους οδηγεί,χωρίς να λείψει ώρα.

Φθάσανε στην Ιερουσαλήμ με πόθον ερωτούσι,που εγεννήθει ο Χριστός να παν να τον εβρούσι.

Δια Χριστόν ως ήκουσε ο Βασιλευς Ηρώδης, αμέσως εταραχθηκε κι έγινε θηριώδης.

Κραζει τους μάγους κι ερωτά που ο Χριστός γεννάται ''στη Βηθλεέμ ηξευρουμε πως η γραφή λυγάται (γρυκάται).

Τους είπε να ηπαγουσι και όπου τον εβρούσι ,αφού τον προσκηνήσουσι να παν να τον ειπούσι.

Οπως ηπάγει και αυτός για να τον προσκηνήσει , με δόλον ο μισόθεος για να τον αφανίσει.

Βγαίνουν οι μάγοι τρέχουσι,και τον αστέρα βλέπουν ,φως θεικό κατέβαινε, τον ουρανο προστρεχουν.

Φθάσανε στην Ιερουσαλήμ ,βρίσκουν την Θεοτόκου που βαστά στην αγκάλη της τον Άιον της τόκο.

Γονατιστοι τον προσκυνουν και δώρα τον χαρίζουν,σμύρνα χρυσό και λόβανομ Θεόν τον ευφυμίζουν.

Την σμύρνα μεν ως άνθρωπος ,χρυσόν ως βασιλέας ,τον λίβανο (ως θεός)σ'όλη την ατμόσφαιρα.

Κι αφού τον προσεκύνησαν ευθύς πάλι μισευουν,και τον Ηρώδη μελετούν ,να παν για να τον έβρουν.

Άγγελος απ' τον ουρανό γεννάται διωρίζει άλλη οδό να πορευθούν,άγγελος τους ορίζει.

Και πάλι άλλος άγγελος τον Ιωσήφ προστάζει ,στην Αίγυπτο να πορευθεί και κει να ησυχάζει.

Να πάρει και την Μαριάμ μαζί με τον Υιό της, οτί Ηρώδης τον ζητάει τον τόκο το δικό της.

Ο 'ρώδης μόλις κοίταξε ,πίσω να μην γυρίσουν,στην Βηθλεέμ διέταξε παιδί να μην αφήσουν.

Όσα παιδάκια βρίσκουνε δυο χρονό και κάτω,ευθύς να τα περάσουνε όλα απο τα σπαθιά τους.

Χιλιάδες δεκατέσσερες σφάζουσι μέσα σε μια ημέρα,θρήνο κλανθμός και οδυρμό έχει κάθε μητέρα.

Και 'μεις οπου σας είπαμε όλη την υμνωδία ,τον Ιησού μας το Χριστό γέννησε η Μαρία.

Και σας καληνυχτίζουμε πέσετε κοιμηθήτε ,ολίγον ύπνο πάρετε πάλι να σηκωθείτε.Και βάλετε τα ρούχα σας, όμορφα εντυθείτε, και με πολύ ευλάβεια στην εκκλησία μπείτε.

Και πάλι όταν(άμα) γυρίσετε εις το αρχοντικό σας ευθύς τραπέζι βάλετε ,βάλτε το φαγητί σας.

Γευθείτε ευρανθείτε δώστε και κανένα φτωχό, κείνον που υστευρείται.

Δώστε και μας τον κόπο μας ότι ΄ναι ορισμόσ σας,και ο Χριστός μας πάντοτε να είναι βοηθός σας.

Και του Χρόνου , Χρόνια Πολλά.

Την Πρωτοχρονιά τραγουδούσαν τα Τοπικά Κάλαντα σε Στίχος A και Μουσική: B+ :

Αρχιμηνιά κι αρχίχρονια ,ψιλή μου δένδρο λίβανια,κι αρχή ,κι αρχή καλός μας χρόνος εκκλησιά .εκκλησιά με τ'αγιο θρόνος.

Αρχή που βγήκε ο Χριστός ,Αγίος και Πνευμάτικος, στη γή ,στη γη να περπατήσει και να μας ,και να μας (δις) καλοκαρδήσει.

Άγιος Βασίλης έρχεται και δε μας καταδέχεται ,απο(δις) την Καισαρεία σεις αρχο-,σεις αρχόντισα κυρία.Βαστάει 'κονα και χαρτί ,ζαχαροχάρτη ζυμωτή,χαρτί ,χαρτί και καλαμάρι, δες και με ,δες και με το παλικάρι.

Το καλαμάρι έγραφε ,την μοίρα μου την έγραφε και το,και το χαρτί ομίλει,άσπρε μου,ασπρε μου χρυσε μου ήλιε.Βασίλη πόθεν έρχεσαι,και δεν μας καταδέχεσαι, και πο-,και πόθεν κατεβαίνειςκαι δε μας,και δε μας συναπαδαίνεις.

Απο τη μανα μ' έρχομαι ,κι εγώ σας καταδέχομαι ,και στο ,και στο σχολειό ου πάνω,δε μου λε -,δε μου λέτε τι να κάνω.

Κάτσε να φας ,κάτσε να πιείς ,κάτσε τον πόνο σου να πεις ,κάτσε να τραγουδήσεις ,και να μας,και να μας καλοκαρδήσεις.

Και να ηξεύρεις γράμματα,πόσες φορές με κλάματα ,πες μας ,πες μας την αλφα-βήτα,πως επε-,πως επέρασες τη νύχτα.

Χλωρό ραβδί, ξερό ραβδί ,ποτε στην πόρτα σου να βγεί,γερά,χλωρά βλαστάρια πέτα,ροδοκο-΄ροδοκόκκινη βιολέτα.

Και πάνω στα κλωνάρια της ,και στα περικλωνάρια της ,περδι-,περδικες κελαηδούσαν,μάτια μου ,ματια μου δε μας μιλούσαν.Δεν ήταν μόνο πέρδικες ,γαρυφαλιές λεβέντικες,μον' και ,μον και περιστεράκια ,μαυρα μου,μαυρα μου γλυκά ματάκια.Κατεβηκεν η πέρδικα,πως περπατάει λεβέντικα,να βρε-,να βρέξει το φτερό της,μες το δρο-,μες το δροσερό νερό της.Και βρέχει τον αφέντη μας,το ρήγα,το λεβέντη μας,τον πο-,τον πολυχρονεμένο,και στον κο-,και στον κόσμο ξακουσμένο.

Και του Χρόνου , Χρόνια Πολλά.

Επίσης στην γιορτή του Αγίου Στεφάνου στις 27 Δεκεμβρίου , σφάζουν σε κάθε σπίτι το Χριστουγεννιάτικο παραδοσιακό γουρούνι. Τίποτα δεν πήγαινε χαμένο από το χοίρο των Χριστουγέννων, για κάθε κομμάτι του ζώου υπήρχε κάποια χρήση π.χ. από το τομάρι κατασκεύαζανε τα παπούτσια τους που λεγότανε "τσαρβούλια". Ακόμα κι αυτή η ουροδόχος κύστη, η «φούσκα» όπως λέγεται, πλυνόταν και καθαριζόταν και μετά φουσκωνόταν και γινόταν μπάλα, πολύτιμο δώρο για τα παιδιά της εποχής εκείνης.

Τα Φώτα ή Άγια Θεοφάνια ρίχνανε τον Σταυρό παλαιότερα στον Χαβρία από την μεγάλη γέφυρα που οδηγεί την εκκλησία του Αρχαγγέλου Μιχαήλ και μεταγενέστερα σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο (Δεξαμενή) δίπλα στο γεφύρι.

Τα παιδιά λέγανε τα Κάλαντα των Φώτων και ακούγανε ιστορίες για Καλικαντζάρους !!!

Σήμερα τα Φώτα κι οι φωτισμοί
και χαρές μεγάλες και αγιασμοί.
Κάτω στον Ιορδάνη τον ποταμό,
κάθεται η Κυρά μας η Παναγιά.
Σπάργανα βαστάει, κερί κρατεί
και τον Αϊ – Γιάννη παρακαλεί:
-Άγιε Γιάννη Αφέντη και Βαπτιστή,
δύνασαι βαπτίσεις Θεού παιδί;
-Δύναμαι και θέλω και προσκυνώ
και τον Κύριό μου παρακαλώ.
Ν΄ ανέβω πάνω στον ουρανό,
Να μαζέψω ρόδα και λίβανο.
-Άγιε Γιάννη Αφέντη και Βαπτιστή,
έλα να βαπτίσεις Θεού παιδί.
Ν΄ αγιαστούν οι κάμποι και τα νερά,
Ν΄ αγιαστεί κι ο αφέντης με την κυρά.
σφάξαμε τον πετεινό, είδαμε τα Φώτα,
δώστε μας το μπαξίσι μας, να πάμε σ’ άλλη πόρτα

Read More

Χελιδονίσματα

Στα Χελιδονίσματα, τα οποία λαμβάνουν μέρος την 1 Μαρτίου, τα παιδιά ξεχύνονται στους δρόμους του χωριού κουνώντας ένα ραβδί . Στο ραβδί έχει στερεωθεί ένα ξύλινο χελιδόνι με κουδουνάκι στο λαιμό.

artwork: Αλέκος Φασιανός

Τα παιδιά τραγουδούν την Χελιδόνα:

Η χελιδόνα έρχεται
από την Μαύρη θάλασσα,
φέρνει φέρνει άνοιξη
μαζί με καλοκαίρι.
Μάρτης μας ήρθε,
καλώς μας ήρθε
 τα λουλούδια ανθίζουν, 

τα λιβάδια πρασινίζουν και

τα ζώα χαίρονται.
Έξω ψύλλοι ποντικοί,
μέσα υγεία και χαρά
και το Πάσχα με υγειά
να μας δώσετε πέντε αυγά
και άλλα τόσα την Πασχαλιά.

και κρατούν ένα καλάθι πηγαίνοντας από σπίτι σε σπίτι μαζεύοντας αυγά, φασόλια & χρήματα. Μοιράζουν επίσης τους "Mάρτηδες", στριφτά νήματα από κόκκινη και άσπρη κλωστή, για να μη «πιάνει» σύμφωνα με την παράδοση τους κατόχους τους ο Μάρτης. Τους "Μάρτηδες" τους κόβουν από το χέρι τους μόλις δούνε χελιδόνι: "Ηρθε, ήρθε η χελιδόνα...", και τον αφήνουν κάπου (στέγη, παρτέρι κα) που να μπορεί να το πάρει το χελιδόνι για να χτίσει την φωλιά του.

****
Δημοτικό Σχολείο Παλαιοχωρίου Χαλκιδικής

Την Τρίτη 1 Μαρτίου οι μαθητές των Ε΄ και Στ΄ τάξεων, με υπεύθυνους εκπαιδευτικούς την κ. Μαρία Κουιμτζή και τον κ. Ιωακείμ Γκαρλή αντίστοιχα, βγήκαν στα σοκάκια του χωριού μας και έψαλλαν το τραγούδι της Χελιδόνας όπως ορίζει το τοπικό έθιμο για τον ερχομό της Άνοιξης.

http://dim-palaioch.chal.sch.gr/site2/?p=397

Read More

Άγιου Ιωάννη, στις 24 Ιουνίου

Την παραμονή της γιορτής του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή, αποκαλούμενος και Ιωάννης ο Πρόδρομος,  στις 24 Ιουνίου (Γεννέθλιον του Τιμίου Προδρόμου και Βαπτιστού Ιωάννου, ορίσθηκε μετά τον καθορισμό των Χριστουγέννων τον 4ο αιώνα), οι νέοι μαζεύονταν στις γειτονιές του χωριού με γέλια και τραγούδια, άναβαν μεγάλες φωτιές με ξύλα και κλαδιά που μάζευαν νωρίτερα, και όταν λιγόστευαν οι φλόγες πηδούσαν πάνω από τη φωτιά λέγοντας: 

«Άη Γιάννη Πρόδρομε, η σντρίγα να καεί κι γώ να μην καώ».

Νύχτα την παραμονή του Ιβάν Kupala (Henryk Siemiradzki, 1892)

H γιορτή αυτή, κοντά στις θερινές τροπές του ήλιου (21 Ιουνίου έναρξη θερινού ηλιοστασίου), έχει συνδεθεί με αντιλήψεις και εθιμικές ενέργειες που σηματοδοτούν σημαντικές αλλαγές στον κύκλο του χρόνου. 

Ο καθηγητής Δημ. Λουκάτος χαρακτηρίζει τη γιορτή του aη Γιαννιού από τις «ειδωλολατρικότερες» του εορτολογίου μας, καθώς «μαζί με τον αη Γιάννη λατρεύεται, με παλιά υποσυνείδητη εθιμολογία, ο Hλιος των θερινών τροπών, ανάβονται διαβατήριες και καθαρτήριες πυρές, για τον κρίσιμο χρόνο, ασκούνται με τελετουργική δεξιοτεχνία η μαντεία και η μαντική, εκβιάζεται σχεδόν η καλή τύχη, επιδιώκεται η υγεία και το σωματικό κάλλος, με τη συγκομιδή θεραπευτικών και αρωματικών ανθόφυτων».

*********************
Οι φωτιές του Άη Γιαννιού: πανάρχαια έθιμα λατρείας του Ηλιου..

Οι φωτιές του Άη Γιαννιού του Κλήδονα, είναι ένα πανάρχαιο έθιμο που επιβιώνει και χαρακτηρίζεται και ως γιορτή «του ηλιοτροπιού», προσδιορίζοντας επακριβώς την καταγωγή της, που αντί για την 21η Ιουνίου, τελείται την παραμονή του Άη Γιάννη, δηλαδή τη νύχτα της 23ης Ιουνίου.

Από τα βάθη της αρχαιότητας, ο Ήλιος αποτελούσε αντικείμενο λατρείας για τους ανθρώπους. Ιερές σχετικές με αυτόν γνώσεις αποτυπώθηκαν σε πέτρινα μνημεία που προβληματίζουν το σημερινό κόσμο για την σημασία τους. Επειδή όμως ο κόσμος είναι ολόκληρος ένα συμβολικό αντικείμενο, ο Ήλιος, φυσικά και αναπόφευκτα, συνδέθηκε με τη φωτιά. Έτσι, η λατρεία του σε αρκετές περιπτώσεις απεικονίστηκε σε διάφορες πυρολατρικές τελετές και έθιμα, που περιέκλειαν βαθύτερα νοήματα, ενώ ενίοτε διέθεταν και μαντικό χαρακτήρα.

Η ανακάλυψη των ηλιοστασίων

Κατά τη νεολιθική εποχή, οι άνθρωποι παρατήρησαν ότι η ημερήσια ηλιακή τροχιά δεν είχε πάντοτε το ίδιο μήκος. Σημείωσαν λοιπόν την ημέρα που ο ήλιος παρέμενε τις περισσότερες ώρες, ως τη μεγαλύτερη ημέρα του έτους, και αντίστοιχα τη μικρότερη. Ορίστηκαν έτσι οι θέσεις των ηλιοστασίων. Το θερινό ηλιοστάσιο ανάμεσα στις ημερομηνίες (ανάλογα τη χρονιά) 20 με 23 Ιουνίου, που η διάρκεια της μέρας αρχίζει να μειώνεται συνεχώς για ένα εξάμηνο μέχρι την αντίστοιχη ημερομηνία (20 με 23) του Δεκεμβρίου (χειμερινό ηλιοστάσιο), οπότε αρχίζει και πάλι να αυξάνεται. Η διαφορές στην ημερομηνία οφείλονται στα δίσεκτα έτη.

Η ανακάλυψη των ηλιοστασίων, έδωσε αφορμή να οργανωθούν ομαδικές γιορτές για τη λατρεία του Ήλιου. Έτσι, καθιερώθηκαν διαφορετικά σε κάθε γωνιά του κόσμου έθιμα σχετικά με την αρχέγονη πίστη στην ευεργετική δύναμη της φωτιάς και του ηλιακού ζωογόνου φωτός, αλλά και με το μυστήριο της ύπαρξης, στη διάρκεια του φυσικού κύκλου του έτους. Ένα από αυτά τα έθιμα αφορούν και τον Άγιο Ιωάννη…

Το πήδημα της φωτιάς

Στην Ελλάδα σήμερα, επιβιώνουν πανάρχαιες ηλιοτροπικές τελετές, αν και απαγορευμένες από την Εκκλησία ως βακχικά-παγανιστικά «κατάλοιπα». Οι περισσότερες, συνήθως καθαρτικού, μαντικού ή αποτρεπτικού χαρακτήρα, συνοδεύονται από κυκλικούς χορούς γύρω από την πυρά, τραγούδια και άλματα για την υγεία και «για να καούν τα δαιμόνια».

Έχουμε λοιπόν εκτός από την πυροβασία των Αναστενάρηδων, τις μαντικές φωτιές της Πρωτοχρονιάς στο τζάκι, τις φωτιές της Αποκριάς, του Πάσχα με το κάψιμο του Ιούδα, του Προφήτη Ηλία, και φυσικά τις φωτιές «του Άη Γιαννιού του Λαμπαδιάρη», από τις σχετικές με το θερινό ηλιοτρόπιο συνήθειες των αρχαίων, που διατηρήθηκαν και συνδέθηκαν με το Γενέθλιο του Ιωάννη του Προδρόμου (24 Ιουνίου), όπως και όσα αρχαία έθιμα ανάγονται στις θερινές τροπές του Ηλίου. Αυτό βέβαια δεν έγινε τυχαία…

Η γέννηση του Χριστού ορίστηκε από την Εκκλησία στις 25 Δεκεμβρίου (χειμερινό ηλιοστάσιο), και αφού -κατά τον Λουκά- ο Βαπτιστής ήταν έξι μήνες μεγαλύτερος από τον Ιησού, επόμενο ήταν η γέννησή του να συμπίπτει με το θερινό ηλιοστάσιο. Η «σύμπτωση» αυτή μαρτυράει τον ηλιολατρικό χαρακτήρα της γιορτής του Αγ. Ιωάννη «του Λιοτροπιού», η οποία -ως μία από τις «ειδωλολατρικότερες» του Ορθόδοξου εορτολογίου-  έχει ταυτιστεί με αντιλήψεις και εθιμικές ενέργειες, αλληλένδετες με σημαντικές αλλαγές στον κύκλο του χρόνου.

Κατά τον Δ. Λουκάτο, λοιπόν, «μαζί με τον Άη Γιάννη λατρεύεται -με παλιά υποσυνείδητη εθιμολογία- ο ήλιος των θερινών τροπών, ανάβονται φωτιές, και ασκούνται με τελετουργική δεξιοτεχνία η μαντεία και η μαντική». Επίσης επιδιώκεται η καλή τύχη, η υγεία και η ομορφιά, με τη συγκομιδή θεραπευτικών και αρωματικών φυτών (χαμομήλι, ρίγανη), για τα γιατροσόφια και τα ροφήματα του χειμώνα.

Την παραμονή του Άη Γιάννη «του Ριγανά», σε όλη σχεδόν την Ελλάδα ανάβουν φωτιές σε σταυροδρόμια, τρίστρατα ή πλατείες, γύρω από τις οποίες χορεύουν, τραγουδούν και τις υπερπηδούν, φωτιές με χαρακτήρα διαβατήριο, που σηματοδοτούν το πέρασμα από τη μια ηλιακή περίοδο στην άλλη.

Έτσι το πέρασμα της φωτιάς συμβολίζει τη διάβαση από μια κατάσταση της ζωής στην επόμενη, ξορκίζει το κακό και επιφέρει την κάθαρση, οπότε οι άνθρωποι μπορούν να εισέλθουν ανανεωμένοι και ακμαίοι σε μια καλύτερη εποχή.

Τις φωτιές τις πηδούν συνήθως τρεις φορές προς την ίδια κατεύθυνση, πρώτα οι άνδρες και όταν καθίσει η φλόγα και οι γυναίκες. Κάποιοι κρατούν μια (μαύρη;) πέτρα, και την ώρα που πηδούν πάνω από τη φωτιά την πετούν πίσω, πάνω από το κεφάλι τους, λέγοντας «ας φύγουν όλα τα κακά», θεωρώντας ότι δεν θα επιστρέψουν ξανά στην περασμένη περίοδο!

Κατά το άναμμα, ρίχνουν στη φωτιά υλικά του αγρού και του νοικοκυριού, αλλά και εθιμικά σύμβολα του χρόνου, όπως το στεφάνι της Πρωτομαγιάς, για το οποίο η καύση αποτελεί την πιο σεβαστική μεταχείριση.

Βότανα που λαμβάνονται από τη φωτιά, πιστεύεται ότι έχουν θαυματουργές ιδιότητες! Τα τραβούν, κι ενώ ακόμα καπνίζουν, τα ακουμπούν στο πρόσωπο για να ενισχυθεί η όραση, ενώ τη στάχτη τη χρησιμοποιούν για αποτρεπτικούς και μαντικούς σκοπούς. Καλότυχο θεωρείται το σπίτι μέσα στο οποίο το καμένο βότανο θα φυτρώσει, ενώ εκεί που θα μαραθεί, προμηνύεται θάνατος. Ίσως για τους λόγους αυτούς, στις παλιές ευρωπαϊκές παραδόσεις, η φωτιά έπρεπε να περιέχει τα εξής επτά ιερά συστατικά: δρυ, οξιά, πεύκο, μηλιά, σημύδα, φτελιά και λεύκα.

Παράξενα έθιμα

Οι φωτιές των ημερών του Άη Γιάννη, είναι έθιμο διαδεδομένο σε όλες σχεδόν τις βαλκανικές, και γενικότερα τις ευρωπαϊκές χώρες. Στην ανατολική Γερμανία για παράδειγμα, με φωτιές στις οποίες καίνε ξύλα και άχυρα, πιστεύεται ότι διώχνουν τα κακά πνεύματα, ενώ πολύ ενδιαφέρουσα είναι μια παλαιά περιγραφή που δημοσιεύτηκε το 1898 στο Δελτίο της Αρχαιολογικής Εταιρίας του Finistere της Γαλλίας.

Από πολύ παλιά, σε κάποια εντελώς απομονωμένη παραθαλάσσια περιοχή, όταν οι φωτιές κόντευαν να σβήσουν και ο κόσμος έφευγε, πλησίαζαν κάτι γεροντάκια που κρατώντας ξερόκλαδα, αναζωπύρωναν τη φωτιά κι ύστερα με τρόπο ακριβώς όμοιο με των αρχαίων, άρχιζαν κάποιες τελετουργίες…

Όσο οι φωτιές διαρκούσαν, στη θάλασσα επικρατούσε νηνεμία. Η κάθε μία περιβαλλόταν από εννέα πέτρες που ονομάζονταν «κύκλος της φωτιάς». Άναβαν φωτιά σε εννέα διαφορετικά σημεία αρχίζοντας από την ανατολή, και παρέλαυναν λιτανευτικά από μπροστά, κάνοντας τρεις φορές εννέα γύρους. Οι νέοι κρατώντας πυρσούς, εναλλάσσονταν με τα κορίτσια που είχαν λυμένα τα μαλλιά στην πλάτη και κρατούσαν πράσινα κλαδιά sedum latifolium, που συμβόλιζαν τη φύση.

Στη συνέχεια, τα άπλωναν πάνω από τη φωτιά, ενώ τα αγόρια διέγραφαν συνεχώς με τους φλογισμένους δαυλούς τους, τρεις κύκλους πάνω από τα κλαδιά των κοριτσιών, που μετά την τελετή θα έπρεπε να ανθίσουν χωρίς νερό, κρεμασμένα στον αέρα!

Όταν η λιτανεία ολοκληρωνόταν, οι νέοι πηδούσαν τρεις φορές πάνω από την πυρά, αγκάλιαζαν τις κοπέλες και τις σήκωναν εννιά φορές πάνω από τη φωτιά φωνάζοντας την επίκληση «Αν Ναό»! Ύστερα σκορπίζονταν στην εξοχή, διέγραφαν με τους πυρσούς τους πύρινους κύκλους, και με την ίδια κραυγή, έδιναν τη λήξη της μυστηριώδους τελετής.

Η ελληνική επικαιροποίηση του εθίμου σήμερα, σε πλήρη αντίθεση με την αρχαιότητα

Ηλιολατρικός συμβολισμός

Σε κάποια περιοχή της Βρετάνης της Γαλλίας, με τα ίδια λόγια ειπωμένα προς την ανατολή, και ενώ είχαν σπείρει τα χωράφια τους, οι χωρικοί ήταν σίγουροι για την καρποφορία της γης! Η μαγική επίκληση «Αν Ναό», ο συνεχώς χρησιμοποιούμενος τριπλάσιος του τρία αριθμός εννιά, αντιπροσωπεύει το χρονικό διάστημα κατά το οποίο ο σπόρος καλύπτεται από το χώμα μέχρι να ευδοκιμήσει, και φυσικά τους μήνες που το παιδί κυοφορείται μέχρι να γεννηθεί!

Στις τελετές λατρείας του Ήλιου ως γενεσιουργού δύναμης, η φωτιά που ανάβεται ανατολικά, συμβολίζει τον Ήλιο που ανατέλλει και δυναμώνει τους σπόρους της ζωής, γονιμοποιώντας τη φύση. Αυτοί που πηδάνε είναι τα αστέρια (ψυχές) που περνούν και συλλαμβάνονται από τη βαρύτητά του, συμβολίζοντας έτσι τη σύλληψη του εμβρύου, ενισχύοντας την έννοια της γονιμότητας! Τέλος, οι κυκλικοί χοροί γύρω από τη φωτιά αναπαριστούν την ορατή τροχιά του Ηλίου, και συμβολίζουν τον κύκλο της ύπαρξης της ζωής, σε μια αιώνια αναμέτρηση του σκοταδιού με το φως που αντιστοιχεί παγκοσμίως στη φιλονικία της ζωής με το θάνατο!

Απόδειξη για την παλαιότητα και τον ηλιολατρικό χαρακτήρα των πυρών του Ιωάννη, αποτελεί και η Bίβλος, που αναφέρει ότι ο βασιλιάς Μανασσής, λατρεύοντας τον Βάαλ-Ήλιο, ανάγκασε τους γιους του να περάσουν από φωτιά. Γι’ αυτό, η 6η (εν Τρούλλω) Οικουμενική Σύνοδος (680 μ.Χ.), απαγόρευσε (με αφορισμό) τις πυρές που άναβαν και υπερπηδούσαν οι Βυζαντινοί τις πρώτες μέρες κάθε μήνα ακολουθώντας αρχαία έθιμα, πιστεύοντας κι εκείνοι στην καθαρτική δύναμη της φωτιάς.

Παρά τις απαγορεύσεις, οι φωτιές του Άη Γιάννη «του Ήλιου» (του Φανιστή της πυρολατρείας) εξακολούθησαν να ανάβονται ανελλιπώς ανά τους αιώνες, σύμφωνα με γραπτές μαρτυρίες, μέχρι και σήμερα, με χαρακτήρα αφ’ ενός καθαρτήριο, αποτρεπτικό των ασθενειών και των διαφόρων κακών, αφ’ εταίρου μαντικό και ερωτικό: Άη Γιάννης «Pιζικάρης» (φέρνει τύχες), και «Kλήδονας».

Η τελετή του Κλήδονα

Ο Κλήδονας αναφέρεται από τους αρχαίους Έλληνες συγγραφείς, και από κάποιους βυζαντινούς. Η λέξη προέρχεται από την αρχαία κληδόνα που είχε τη σημασία του μαντικού ψίθυρου, και αποτελούσε για τους αρχαίους, τρόπο κληρομαντείας. Επίσης, υπήρχε και Κληδόνιος Ζευς, ο οποίος προέβλεπε το μέλλον δίνοντας χρησμούς.

Στα χριστιανικά χρόνια ο Κλήδονας επιβίωσε, παρά την προσπάθεια της Εκκλησίας να καταργηθεί, και αποτελεί μια ιδιαίτερη εθιμική εκδήλωση της ημέρας, ένα δρώμενο που η προετοιμασία του αρχίζει την ίδια βραδιά (παραμονή 24ης Ιουνίου). Κατά την αρχέτυπη τελετουργία, ένα κορίτσι πρωτότοκο που ζουν και οι δυο του γονείς, φέρνει από την πηγή αμίλητο (άλαλο) νερό μέσα σε μια στάμνα, και μέσα ρίχνει καθένας που θα συμμετέχει ένα προσωπικό του μικροαντικείμενο (ριζικάρι ή κληδονικό) ή ένα φρούτο.

Σκεπάζουν τον κλήδονα με κόκκινο πανί, βάζουν επάνω μια κλειδαριά (ή κλειδωνιά!), και τον βγάζουν στην ύπαιθρο όλη τη νύχτα για να δεχθεί τη μαγική επήρεια των άστρων. Το πρωί τον βάζουν στο σπίτι και το απόγευμα μαζεύονται όλοι γύρω του. Τραγουδούν ένα σατυρικό δίστιχο, και το ίδιο κορίτσι αρχίζει να βγάζει τα ριζικάρια από το νερό. Ανάλογα σε ποιον ανήκει το κάθε αντικείμενο, κάνουν προγνώσεις για την τύχη τους, και ιδιαίτερα οι κοπέλες.

Παλαιότερα, πίστευαν ότι το νερό του κλήδονα έχει μεγάλη δύναμη. Μόλις λοιπόν τελείωνε η ομαδική μαντεία, οι κοπέλες το άδειαζαν σε ένα πηγάδι και μετά, κρατώντας έναν καθρέφτη στραμμένο προς τον ήλιο ώστε οι ακτίνες του να αντανακλούν στο πηγάδι, κοίταζαν αμίλητες στην επιφάνεια του νερού, πιστεύοντας ότι θα δουν τη μορφή του μέλλοντα συντρόφου τους (κατοπτρομαντεία).

Πηγάδια και στοές

Το έθιμο του Κλήδονα διαφέρει από τόπο σε τόπο, τροπικά και χρονικά. Για παράδειγμα, στα Γρεβενά, σε κάποια χωριά της Θεσσαλίας, αλλά και στην Κύπρο, γίνεται την Πρωτομαγιά, ενώ στην Κεφαλονιά, περιλαμβάνει και αυγομαντεία! Σε ένα ποτήρι με νερό που το έχουν σταυρώσει με ξόρκι προσευχή προς τον Άγιο Ιωάννη, ρίχνουν ασπράδι αυγού. Καθώς αυτό κατεβαίνει προς τον πάτο, διαβάζουν το μέλλον πάνω στους σχηματισμούς που δημιουργεί!

Κατά μια άλλη εκδοχή, έριχναν στο νερό λιωμένο -στις φωτιές- μολύβι, και από τα σχήματα που έπαιρνε, μελετούσαν την τύχη και τη μοίρα τους. Στην Κέρκυρα, την παραμονή, έπρεπε να σταθούν πάνω από ένα πηγάδι. Αν είχε πανσέληνο, έβλεπαν σαν καθρέφτισμα στα νερά -απ’ το φως του φεγγαριού- να περνάει μια μεγάλη πομπή από νεκρούς, ανάμεσα στους οποίους και αγαπημένα πρόσωπα που είχαν πεθάνει. Αν κάποιο ζωντανό πρόσωπο εμφανιζόταν ανάμεσά τους, τότε αυτό, θα πέθαινε σύντομα…

Στην αρχαία Αθήνα, σχετική με τον Κλήδονα ήταν η υπόγεια στοά του Παναθηναϊκού Σταδίου ή «τρύπα της μοίρας», που ήταν τόπος λατρείας των Μοιρών και χρησιμοποιήθηκε για τη σφαγή θυσιαζόμενων ζώων, ενώ κατά τη ρωμαϊκή εποχή, για θηριομαχίες. Αργότερα, χρησιμοποιήθηκε και για μαντικές τελετουργίες σε διάφορες εποχές, που περιλάμβαναν θυσίες στη Μοίρα. Το νερό του κλήδονα το λάμβαναν από την κρήνη Καλλιρόη στον Ιλισό, ενώ δεν είναι τυχαίο ότι στο γειτονικό λόφο του Αρδηττού, υπήρχε ναός αφιερωμένος στη θεά Τύχη!

Η Νύχτα του Κουπάλα

Τέλος, στις σλαβικές χώρες (Λευκορωσία, Ρωσία, Ουκρανία, Πολωνία), γιορτάζεται η νύχτα του Iwan Kupala (Ιβάν: Ιωάννης Βαπτιστής, Κουπάλα: προέρχεται από σλαβική λέξη σχετική με την κολύμβηση).

Αρχικά ήταν μια παγανιστική τελετή συνδεδεμένη με το ρόλο του νερού στη γονιμότητα, που αργότερα έγινε δεκτή στο ορθόδοξο χριστιανικό ημερολόγιο. Περιλαμβάνει νυχτερινό μπάνιο (εμβάπτιση) σε λίμνες και ποτάμια, για σωματικό και ηθικό καθαρμό, ενώ οι νέοι πηδούν πάνω από τις φωτιές. Εάν ένα ζευγάρι δεν καταφέρει να πηδήξει κρατώντας τα χέρια ενωμένα, τότε μεταξύ τους αναμένεται χωρισμός.

Τα κορίτσια, ρίχνουν στεφάνια από λουλούδια στα ποτάμια, και με αναμμένα κεριά προσπαθούν, από τον τρόπο ροής των λουλουδιών, να κάνουν προβλέψεις σχετικές με την περιουσία τους, ενώ οι νέοι προσπαθούν να συλλάβουν το στεφάνι της κοπέλας που τους ενδιαφέρει, ώστε να κερδίσουν το ενδιαφέρον της!

Την ίδια νύχτα, περιφέρονται στα δάση αναζητώντας μαγικά βότανα, και ιδιαίτερα το fern flower (φτέρη), που κατά την παράδοση ανθίζει μόνο εκείνο το βράδυ, και φέρνει ευημερία, τύχη, δύναμη και διορατικότητα, σε όποιον καταφέρει να το μαζέψει…

Κείμενο: Παναγιώτης Δευτεραίος

Α΄ δημοσίευση του άρθρου:

Περιοδικό Mystery, τεύχος 92 (Ιούλιος-Αύγουστος 2013)

http://www.kefaloniapress.gr/2017/06/23/%CF%84%CE%B1-%CE%B5%CE%B8%CE%B9%CE%BC%CE%B1-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CE%B1%CE%B7-%CE%B3%CE%B9%CE%B1%CE%BD%CE%BD%CE%B9%CE%BF%CF%8D-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CF%80%CF%81%CF%8C%CE%B4%CF%81%CE%BF%CE%BC%CE%BF%CF%85/

Read More