∞Meta
Twitter
3:28:00 μ.μ.
STOχASTIS
Ὅσο εἶν’ ὁ κλέφτης ζωντανός, Τοῦρκο δὲν προσκυνάει
κι ἂν πέση τὸ κεφάλι του δὲν μπαίνει σὲ ταγάρι˙
τὸ παίρνουν οἱ σταυραετοὶ νὰ θρέψουν τὰ παιδιά τους,
νὰ κάμουν πήχη τὸ φτερὸ καὶ πιθαμὴ τὸ νύχι.
κι ἂν πέση τὸ κεφάλι του δὲν μπαίνει σὲ ταγάρι˙
τὸ παίρνουν οἱ σταυραετοὶ νὰ θρέψουν τὰ παιδιά τους,
νὰ κάμουν πήχη τὸ φτερὸ καὶ πιθαμὴ τὸ νύχι.
Δημοτικὸν
Απὸ τὴν ἐθνικὴ ἱστορία τίποτα δὲ θάχωμε νιώσει, ἂν δὲν καθαρίσωμε καλά, ὅτι τριάντα αἰώνων πολιτισμός, κληρονομιὰ ὑποσυνείδητη, ἀλλὰ πάντα ζωντανὴ μέσα στὸν ῞Ελληνα, οὔτε τὸν κούρασε, οὔτε τὸν ἀρρώστησε τόσο ποὺ νὰ χάση τὴν πολεμικὴ ἀρετή˙ὅτι αὐτός, ὁ ναυτικὸς κι ὁ ἔμπορος, ὁ ἥμερος φίλος τῆς ἡσυχίας, εἶναι σύγχρονα λαὸς φωτιᾶς, ἱκανὸς νὰ δείξη, ὅταν ἱστορικές περιστάσεις τὸ καλοῦν, στρατιωτικὰ προτερήματα, ὅσα οὔτε οἱ πιὸ φημισμένοι πολεμικοὶ λαοί.
Εἶναι ἀπὸ τὰ πιὸ διδαχτικὰ τὸ ἱστορικὸ θέαμα τῶν Ἑλλήνων ποὺ μετὰ τὸ πρῶτο μούδιασμα τοῦ πόνου ἀπὸ τὸ τρομερὸ χτύπημα, ποὺ κατάφερε ὁ κατακτητὴς στὸ ἐθνικὸ σῶμα, συγκεντρώνονται στὸν ἑαυτό τους κι εὐθὺς ἀπὸ τὴν ἄλλη μέρα, βρίσκουν, χαράζουν καὶ περπατοῦν τὸ δρόμο τῆς σωτηρίας. Εἶναι βαθιὰ συγκινητικὸ νὰ βλέπη κανένας ἀναμεσα κι ἀπ’ αὐτὰ μακάρι τὰ κουρελάκια, ποὺ μᾶς δίνουν γιὰ πληροφορίες μελέτες σύντομες καὶ ἀτελέστατες,πὼς ὁ ἀποκεφαλισμένος Ἑλληνικὸς λαός, σπρωγμένος μόνο ἀπὸ τὸ ἀλάθευτο ἔνστικτό του, δουλεύει τὸ μέταλλο καὶ μ’ ὑπομονὴ ἀφάνταστη φτιάνει μέρα μὲ τὴν ἡμέρα καὶ στιγμὴ μὲ τὴ στιγμὴ τὸ ἐργαλεῖο, ποὺ θὰ συντρίψη τὶς βαριὲς ἀλυσίδες του.
Αὐτὸ εἶναι ἡ κλεφτουργιά. Στρατός, ποὺ ὀργανώνει, γυμνάζει καὶ διευθύνει ὁλομόναχο τὸ λαϊκὸ ἔνστικτο. Οἱ πιὸ ζωντανοὶ ξεκόβουν ἀπὸ τὴ μάζα τῶν ραγιάδων. Ἀκριβό του ὅνειρο, μὸνη φροντίδα, μὰ καὶ πόρος ζωῆς, γίνεται τὸ ντουφέκι καὶ τὸ σπαθί. Εἴδηση δὲν εἶχε κανένας ἀπ’ αὐτοὺς ἀπ’ Ἑλληνικὴ ἱστορία καὶ κόσμο ἀρχαῖο.
Αὐτὸ εἶναι ἡ κλεφτουργιά. Στρατός, ποὺ ὀργανώνει, γυμνάζει καὶ διευθύνει ὁλομόναχο τὸ λαϊκὸ ἔνστικτο. Οἱ πιὸ ζωντανοὶ ξεκόβουν ἀπὸ τὴ μάζα τῶν ραγιάδων. Ἀκριβό του ὅνειρο, μὸνη φροντίδα, μὰ καὶ πόρος ζωῆς, γίνεται τὸ ντουφέκι καὶ τὸ σπαθί. Εἴδηση δὲν εἶχε κανένας ἀπ’ αὐτοὺς ἀπ’ Ἑλληνικὴ ἱστορία καὶ κόσμο ἀρχαῖο.
Μαζὶ ὅμως μὲ τὴν ἀνάγκη νὰ ζοῦν ἀποτραβηγμένοι φουντωσε σ’ αὐτοὺς ἀγάπη βαθύτατη τοῦ φυσικοῦ κόσμου. Στὰ βουνά, τὰ ἐλάτια,τὶς κρυσταλλένιες πηγές, ξύπνησε καὶ ξανακαινούργιεψε τὸ κοιμισμένο παλαιότατο καὶ γνήσιο πνεῦμα τῆς φυλῆς.
Κανενὸς ἄλλου λαοῦ τὰ τραγούδια δὲν ἐκφράζουν μὲ ὅμοια ἀλήθεια χάρη, ἀλλὰ κι ἐπιμονή, φυσιολατρικὸ αἴσθημα τόσο ζωντανό, σὰν τὰ κλέφτικα τῶν ῾Ελλήνων. Ἀγγίζουν τὴν εἰδωλολατρικὴ ἔκσταση,τόσο διάφορη ἀπὸ τὴ χριστιανικὴ καὶ τόσο περίεργη γιὰ ψυχὲς χθεσινῶν παιδιῶν τοῦ Βυζαντίου. Γέρνοντας ἀπὸ σκληρὴ ἀνάγκη στὴν πλατιὰν ἀγκάλη τῆς αἰώνιας μάνας, ἔπαιρναν ἀνεπίγνωστα,μὰ καθημερινὰ,τὸ μεγάλο μάθημα μιᾶς ἀπόλυτης καὶ τρομερῆς ἐλευθερίας – τὸ δριμὺ γιατρικό, ποὺ χρειαζόταν στὴν ἀρρώστια τους.
Καὶ ἂν Λαμπρή, τ’ Ἁι-Γιωργιοῦ ἢ ἄλλη καλοκαιριάτικη γιορτὴ ἀνέβαινες στὰ ὀρεινὰ χωριά, στὰ μοναστήρια, ἢ ἀκόμα ψηλότερα στ’ ἀπάτητα λημέρια, θάβλεπες ἀναστημένη ἄξαφνα τὴν ἀρχαία Ἑλλάδα- κι ἂς μὴν εἶχαν ἀκούσει νὰ μιλοῦν ποτὲ γι’ αὐτὴ – στοὺς λεβέντες τῆς κλεφτουργιᾶς, ποὺ παράβγαιναν στὸ λιθάρι, στὸ πήδημα, στὸ τρέξιμο, στὶς ἀμάδες. Αὐτὰ τ’ ἀθλητικὰ παιγνίδια ξανάπαιρναν τὴν παλιὰ σημασία τους. Ξανάδεναν τὴν ἀρχαία λαμπρὴ παράδοση τῆς φυσικῆς ἀγωγῆς.
Δὲν ὑπῆρχε οὔτε ἡλικία, ποὺ νὰ ἐξαιρῆται. Αὐτὸς ὁ ἴδιος ὁ Κολοκοτρώνης, περασμένα τα πενήντα του, στὴ Μάνη,ἑτοιμάζοντας τὴν ᾽Επανάσταση, γύμναζε τὸ κορμί του ὅσες ὧρες ἄδειαζε. Ὁ κατάσκοπος, ποὺ εἶχαν οἱ Τοῦρκοι στείλει νά παρατηρήση τὰ κινήματά του,γύρισε καὶ τοὺς εἶπε:
-Βρῆκα ἕνα γέρο ἥσυχο, πούπαιζε τὶς ἀμάδες.
Κανενὸς ἄλλου λαοῦ τὰ τραγούδια δὲν ἐκφράζουν μὲ ὅμοια ἀλήθεια χάρη, ἀλλὰ κι ἐπιμονή, φυσιολατρικὸ αἴσθημα τόσο ζωντανό, σὰν τὰ κλέφτικα τῶν ῾Ελλήνων. Ἀγγίζουν τὴν εἰδωλολατρικὴ ἔκσταση,τόσο διάφορη ἀπὸ τὴ χριστιανικὴ καὶ τόσο περίεργη γιὰ ψυχὲς χθεσινῶν παιδιῶν τοῦ Βυζαντίου. Γέρνοντας ἀπὸ σκληρὴ ἀνάγκη στὴν πλατιὰν ἀγκάλη τῆς αἰώνιας μάνας, ἔπαιρναν ἀνεπίγνωστα,μὰ καθημερινὰ,τὸ μεγάλο μάθημα μιᾶς ἀπόλυτης καὶ τρομερῆς ἐλευθερίας – τὸ δριμὺ γιατρικό, ποὺ χρειαζόταν στὴν ἀρρώστια τους.
Καὶ ἂν Λαμπρή, τ’ Ἁι-Γιωργιοῦ ἢ ἄλλη καλοκαιριάτικη γιορτὴ ἀνέβαινες στὰ ὀρεινὰ χωριά, στὰ μοναστήρια, ἢ ἀκόμα ψηλότερα στ’ ἀπάτητα λημέρια, θάβλεπες ἀναστημένη ἄξαφνα τὴν ἀρχαία Ἑλλάδα- κι ἂς μὴν εἶχαν ἀκούσει νὰ μιλοῦν ποτὲ γι’ αὐτὴ – στοὺς λεβέντες τῆς κλεφτουργιᾶς, ποὺ παράβγαιναν στὸ λιθάρι, στὸ πήδημα, στὸ τρέξιμο, στὶς ἀμάδες. Αὐτὰ τ’ ἀθλητικὰ παιγνίδια ξανάπαιρναν τὴν παλιὰ σημασία τους. Ξανάδεναν τὴν ἀρχαία λαμπρὴ παράδοση τῆς φυσικῆς ἀγωγῆς.
Δὲν ὑπῆρχε οὔτε ἡλικία, ποὺ νὰ ἐξαιρῆται. Αὐτὸς ὁ ἴδιος ὁ Κολοκοτρώνης, περασμένα τα πενήντα του, στὴ Μάνη,ἑτοιμάζοντας τὴν ᾽Επανάσταση, γύμναζε τὸ κορμί του ὅσες ὧρες ἄδειαζε. Ὁ κατάσκοπος, ποὺ εἶχαν οἱ Τοῦρκοι στείλει νά παρατηρήση τὰ κινήματά του,γύρισε καὶ τοὺς εἶπε:
-Βρῆκα ἕνα γέρο ἥσυχο, πούπαιζε τὶς ἀμάδες.
Σὰν τὸ σκυλί, ποὺ ὅταν ἀρρωστήση, πάει μονάχο μὲ τὴ μυρουδιὰ καὶ βρίσκει τὴν « ἀγριάδα », ποὺ χρειάζεται νὰ γιατρευτῆ, τὸ λαϊκὸ ἔνστικτο ξανασήκωνε τὴν ἀξία τῆς ρώμης: Κορμὶ πρῶτα! Ἡ ἐλευθερία θέλει ἄντρες ἀτσαλένιους, δὲν πάει μὲ τοὺς κακομοίρηδες.Οἱ σωματικὲς ἀρετὲς καλλιεργημένες ἀπὸ γενιὰ σὲ γενιὰ ἔφτασαν σ’ ἀπίστευτα ὅρια. Πήδαγαν μ’ ἕνα πήδημα ἄλογα στὴν ἀράδα.῎Εφταναν στὸ τρέξιμο ἄτια, ποὺ κάλπαζαν.
Καὶ κανένας ποτὲ στρατὸς τοῦ κόσμου δὲν εἶχε βαθμοφόρους γυμνασμένους στ’ ἄρματα,ὅσο ἡ κλεφτουργιά. ῾Η ἀξιοσύνη τους στὸ σπαθὶ,σήμερα φαίνεται παραμύθι. Μὲ μιὰ μοναχὴ ἀστραπὴ γιαταγανιοῦ χώριζαν τὸ κεφάλι τοῦ σφαχτοῦ ἀπὸ τὸ κορμί του. Κι οἱ πιὸ καλοὶ μάλιστα, χωρὶς νὰ κουνήσουν διόλου τὸ ἄλλο σῶμα. Μὲ μιὰ καὶ μόνη γιαταγανιά,χώριζαν καὶ τὸ σφαχτάρι στὰ δυό, ἀπὸ τὸν ὦμο στὰ μεριά……
Καὶ στὸ ντουφέκι ἔγιναν τόσο ἄξιοι, ποὺ ἦταν συνηθισμένο παιγνιδάκι νὰ μᾶς περνοῦν τὸ βόλι ἀπὸ δαχτυλίδι.
Αὐτὸς ὁ στρατὸς εἶχε τὶς περιφέρειές του καὶ τ’ ἀρχηγεῖα του,τὰ καπετανάτα του, σύμφωνα μ’ ἕνα σύστημα διαδοχής, ποὺ ἦταν καὶ κληρονομιὰ καὶ βραβεῖο στὸν πιὸ ἄξιο. Τὸ « καπετανάτο » ἦταν κληρονομικό, σπάνια ἔβγαινε ἀπὸ τὴν οἰκογένεια. Μονάχα ποὺ δὲν κληρονομοῦσε, τὴν ἀρχηγία ὁ πρωτότοκος, μὰ ὁ πιὸ ἄξιος. Ἔτσι παρουσιάστηκε αὐτὸ τὸ μοναδικό, καὶ πρωτάκουστο, λαὸς δουλωμένος ν’ ἀναδείξη μέσα στὴ σκλαβιά του στρατιωτικὲς οἰκογένειες μὲ παράδοση τῶν ἀρμάτων καὶ τῆς φυσικῆς τακτικῆς, ποὺ οἱ ρίζες τους χάνονταν πολλὲς φορὲς ἕξι κι ἑφτὰ γενιὲς πίσω!
Εἶχε ἀκόμα ὁ στρατὸς αὐτὸς, που ξεπήδησε ἀπὸ ἀπὸ τὰ σπλάχνα τῶν ραγιάδων, τὴν ἱεραρχία του καὶ τοὺς βαθμούς του, τὸν καπετάνιο, τὸν ὑπαρχηγὸ ἢ τὸ πρωτοπαλίκαρο, πρώτη, δεύτερη,τρίτη τάξη, κλέφτες· καὶ τέλος τοὺς μαθητευόμενου ἢ ψυχογιούς.
Εἶχε τοὺς ἄγραφους, ὅμως αὐστηροὺς κανονισμούς του˙ ποινές, ὅπως τὸ κούρεμα, για ἐξευτελισμό, τὸ διώξιμο ἀπὸ τὸ σῶμα κι αὐτὸν τὸ θάνατο˙ εἶχε τὰ βραβεῖα του, διάκριση στὴ μοιρασιὰ τοῦ πλιάτσικου καὶ δῶρα. Τὸ σέβας στὴ γυναίκα ἦταν νόμος…
Μάχη καὶ θάνατος ἦταν τὸ καθημερινὸ γυμνάσιο αὐτοῦ τοῦ στρατοῦ. Καὶ « καλὸ βόλι » εὐχὴ συνηθισμένη, ὅταν ἔπιναν τὸ κρασί τους.
Καὶ κανένας ποτὲ στρατὸς τοῦ κόσμου δὲν εἶχε βαθμοφόρους γυμνασμένους στ’ ἄρματα,ὅσο ἡ κλεφτουργιά. ῾Η ἀξιοσύνη τους στὸ σπαθὶ,σήμερα φαίνεται παραμύθι. Μὲ μιὰ μοναχὴ ἀστραπὴ γιαταγανιοῦ χώριζαν τὸ κεφάλι τοῦ σφαχτοῦ ἀπὸ τὸ κορμί του. Κι οἱ πιὸ καλοὶ μάλιστα, χωρὶς νὰ κουνήσουν διόλου τὸ ἄλλο σῶμα. Μὲ μιὰ καὶ μόνη γιαταγανιά,χώριζαν καὶ τὸ σφαχτάρι στὰ δυό, ἀπὸ τὸν ὦμο στὰ μεριά……
Καὶ στὸ ντουφέκι ἔγιναν τόσο ἄξιοι, ποὺ ἦταν συνηθισμένο παιγνιδάκι νὰ μᾶς περνοῦν τὸ βόλι ἀπὸ δαχτυλίδι.
Αὐτὸς ὁ στρατὸς εἶχε τὶς περιφέρειές του καὶ τ’ ἀρχηγεῖα του,τὰ καπετανάτα του, σύμφωνα μ’ ἕνα σύστημα διαδοχής, ποὺ ἦταν καὶ κληρονομιὰ καὶ βραβεῖο στὸν πιὸ ἄξιο. Τὸ « καπετανάτο » ἦταν κληρονομικό, σπάνια ἔβγαινε ἀπὸ τὴν οἰκογένεια. Μονάχα ποὺ δὲν κληρονομοῦσε, τὴν ἀρχηγία ὁ πρωτότοκος, μὰ ὁ πιὸ ἄξιος. Ἔτσι παρουσιάστηκε αὐτὸ τὸ μοναδικό, καὶ πρωτάκουστο, λαὸς δουλωμένος ν’ ἀναδείξη μέσα στὴ σκλαβιά του στρατιωτικὲς οἰκογένειες μὲ παράδοση τῶν ἀρμάτων καὶ τῆς φυσικῆς τακτικῆς, ποὺ οἱ ρίζες τους χάνονταν πολλὲς φορὲς ἕξι κι ἑφτὰ γενιὲς πίσω!
Εἶχε ἀκόμα ὁ στρατὸς αὐτὸς, που ξεπήδησε ἀπὸ ἀπὸ τὰ σπλάχνα τῶν ραγιάδων, τὴν ἱεραρχία του καὶ τοὺς βαθμούς του, τὸν καπετάνιο, τὸν ὑπαρχηγὸ ἢ τὸ πρωτοπαλίκαρο, πρώτη, δεύτερη,τρίτη τάξη, κλέφτες· καὶ τέλος τοὺς μαθητευόμενου ἢ ψυχογιούς.
Εἶχε τοὺς ἄγραφους, ὅμως αὐστηροὺς κανονισμούς του˙ ποινές, ὅπως τὸ κούρεμα, για ἐξευτελισμό, τὸ διώξιμο ἀπὸ τὸ σῶμα κι αὐτὸν τὸ θάνατο˙ εἶχε τὰ βραβεῖα του, διάκριση στὴ μοιρασιὰ τοῦ πλιάτσικου καὶ δῶρα. Τὸ σέβας στὴ γυναίκα ἦταν νόμος…
Μάχη καὶ θάνατος ἦταν τὸ καθημερινὸ γυμνάσιο αὐτοῦ τοῦ στρατοῦ. Καὶ « καλὸ βόλι » εὐχὴ συνηθισμένη, ὅταν ἔπιναν τὸ κρασί τους.
῞Οταν ἔπαιρναν νὰ λιώσουν τὰ χιόνια, ὅταν πρασίνιζε τὸ χορτάρι καὶ τὰ « μάτια » τῶν κλαριῶν ἄνοιγαν χαρούμενα στὸ φῶς κι ἡ φύση στολιζόταν μὲ τὰ αἰώνια νιάτα της, σὰν τὰ ὄρνια καὶ σὰν τ’ ἀγρίμια, ποὺ νιώθουν τὴ « θέρμη τῶν ὀνύχων τους », ὅπως λέει ὁ ποιητής, ὁρμοῦσαν στὸν ἐχθρό. Ἀναβε τὸ ντουφεκίδι. ῾Ο τοῦρκος μποροῦσε νὰ στρατοπεδεύση στὴ Βιέννη… Ὁ Σουλτάνος, μποροῦσε νὰ λέγεται «μέγιστος τῶν βασιλέων καὶ ὑπέρτατος τῶν μοναρχῶν τοῦ αἰώνα, κύριος στὶς δυὸ στεριὲς καὶ τὶς δυὸ θάλασσες, αὐτοκράτορας στὶς δυὸ Ἀνατολὲς καὶ τὶς δυὸ Δύσεις, θεράποντας στὶς δυὸ ἱερὲς πόλεις, ὀφθαλμὸς τῶν θνητῶν καὶ κόρη πάσης ὑφηλίου, κύριος τῆς ἀσφάλειας τῶν κατοίκων τῆς οἰκουμένης καὶ τῆς ἡσυχίας τῆς καρδιᾶς τῶν ἀπογόνων τοῦ Ἀδάμ, τροπαιοῦχος καὶ νικητὴς μὲ τὴ βοήθεια τοῦ Ὑψίστου, μεγαλειότατος, φοβερώτατος καὶ κραταιότατος». Αὐτὰ ὅλα καὶ τὸ στρατό του καὶ τὴν ἀρμάδα του, οἱ κλέφτες τάγραφαν στὰ παλιά τους τὰ γουρουνοτσάρουχα. Μέσα σ’ αὐτὲς τὶς πολιτεῖες ἔσπερναν μερικὲς φορὲς τὸν τρόμο. Καὶ κάτω ἀπὸ τὴ μύτητῶν πασάδων τιμωροῦσαν, χτυποῦσαν, καίγανε, ἁρπάζανε.
Σπῦρος Μελᾶς
« Ὁ Γέρος τοῦ Μωριᾶ » τόμ. Α΄
« Ὁ Γέρος τοῦ Μωριᾶ » τόμ. Α΄
ΠΗΓΗ: Νεοελληνικά Ἀναγνώσματα ΣΤ’ Γυμνασίου (1947)
