∞Meta
Twitter
12:34:00 π.μ.
STOχASTIS
Τυρρηνοί κατοικούσαν σε πολλές πόλεις της Ακτής (στην χερσόνησο του Αγίου Όρους) στην αρχαιότητα ήταν οι ΚΛΕΩΝΑΙ - ΟΛΟΦΥΞΟΣ - ΑΚΡΟΘΩΟΣ - ΔΙΟΝ - ΘΥΣΣΟΣ (ΣΤΡΑΒΩΝ)
(του Σταύρου Π. Καπλάνογλου)
Έχουμε δει σε αλλεπάλληλες δημοσιεύσεις την παρουσία των Τυρρηνών τόσο στην Αττική όσο και στην Λήμνο.
Οι Τυρρηνοί όμως φαίνεται να έχουν εγκατασταθεί τότε και στην Χαλκιδική και μάλιστα στην χερσόνησο του Αγίου Όροις (Άθως ) Να σημειώσουμε ότι το όνομα του Άθω είναι προελληνικό και δόθηκε πιθανότατα από τους πρώτους κατοίκους, Πελασγούς -Τυρσηνούς ή τους Θράκες.
Η σχέση των κατοίκων με την Λήμνο φαίνεται σε ένα αρχαίο κείμενο που βρήκαμε και αποδίδεται στον Στ. Βυζάντιο ή στον Σοφοκλή
Αρχαίο κείμενο
''. Περί δέ τῆς ριπτομένης σκιάς τοῦ Άθω κατά την δύσιν τοῦ ηλίου ἐλέγετο ήδη ἀπό τοῦ ) ὅτι αὕτη έφθανεν εἰς τήν ἀγοράν τής πόλεως Μυρίνης τῆς Λήμνου, ἔνθα ἐκάλυπτε χαλκοῦν ἄγαλμα βοός¨ και απ’ αυτό το γεγονός έμεινε παροιμιώδης η φράση: «Ἄθως καλύψει πλευρά Λημνίας βοός» ή «Ἄθως σκιάζει νώτα Λημνίας βοός», που κατά τον Γρηγόριο Κύπρου (1.73) λεγόταν «επί των βλαπτόντων εκ γειτνιάσεως».
Ελεύθερη μετάφραση
Για την σκιά που ρίχνει το βουνό Άθως έλεγαν ότι κατά την δύση του ηλίου η σκιά έφθανε στην αγορά της πόλης Μύρινα της Λήμνου που κάλυπτε το χάλκινο άγαλμα του βοδιού ,από αυτό το γεγονός έμεινε η παροιμιώδης φράση «Ἄθως καλύψει πλευρά Λημνίας βοός» ή «Ἄθως σκιάζει νώτα Λημνίας βοός», που χρησιμοποιείται για τους γείτονες που είναι ενοχλητικοί
Η ΧΕΡΣΟΝΗΣΣΟΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ
Η Χερσόνησος του Αγίου Όρους (ο βορειοανατολικός δάκτυλος της γιγαντιαίας µυθικής παλάμης της Χαλκιδικής, που εισέρχεται σε βάθος 60 και πλέον χιλιομέτρων στο Αιγαίο πέλαγος, κατέχει έκταση 332,5 τετρ. χιλιομέτρων.
Η κατάσταση εδαφολογικά χαρακτηρίζεται ανώμαλη: λοφοσειρές που αρχίζουν από τη Μεγάλη Βίγλα, παραλλήλως κατευθυνόμενες προς το νότιο άκρο, παρατάσσονται, για να στηρίξουν στην απόληξη τους, τον µυθικό πέτρινο γίγαντα Άθω, ύψους 2.035 µέτρων. Η γη είναι κατάφυτη, χωρίς να είναι ιδιαίτερα γόνιμη.
Η Χερσόνησος, πριν καθιερωθεί σε µοναχοπολιτεία, αποτελούσε τον τόπο όπου κατοικούσαν φύλα «δίγλωσσα», «Xαλκιδικόν ένι βραχύ, το δε πλείστον Πελασγικόν».
Οι κοινότητές τους δεν ήταν παρά «µικρά πολίσµατα», ολιγάνθρωπα και περιορισμένης ιστορικής σημασίας (Θουκυδίδης ΙV 109 - Στράβων VII 35)
Μάλιστα όπως καταγράφεται στην ιστορία στην αρχή του 5ου αιώνα μ.Χ.
Οταν μετά την καταστροφή του μεγάλου στόλου του Δαρείου το 492 π.Χ. στο ακρωτήριο του Άθω, ο γιος του Ξέρξης, λόγω τής μεγάλης καταστροφής που υπέστη ο στόλος των Περσών που επιχείρησε να περιπλεύσει το όρος από την σφοδρή κακοκαιρία που κατέστρεψε περί τα 300 πλοία και έχασε πάνω από 20.000 άνδρες του, κατά την εκστρατεία του εναντίον της Ελλάδος το 480 π.Χ., για να αποφύγει παρόμοια τραγική περιπέτεια, αποφάσισε να διανοίξει διώρυγα στη θέση της Σάνης
Την τομή είχε αναθέσει σε Φοίνικες συμμάχους του, που ήταν έμπειροι σε παρόμοια έργα, και στους κατοίκους των γειτονικών Πελασγικών πολισμάτων της Ακτής.
Ορισμένες από τις αρχαίες πόλεις της Ακτής που μνημονεύσαμε καταστράφηκαν ήδη από την εποχή των Περσικών πολέμων, άλλες χάθηκαν αργότερα κατά την καταστροφή των πόλεων της Χαλκιδικής Ομοσπονδίας από τον Φίλιππο Β’ της Μακεδονίας. Ορισμένες όμως έζησαν και κατά την παλαιοχριστιανική περίοδο, γιατί ορισμένα λείψανα και όστρακα μαρτυρούν ύστερους ρωμαϊκούς χρόνους και άλλα χριστιανική εποχή. Κι αυτές όμως καταστράφηκαν πιθανότατα κατά την εποχή των σλαβικών επιδρομών, μια και γνωρίζουμε πως κάποιες συμπαγείς ομάδες εγκαταστάθηκαν στην περιοχή της Ακάνθου-Ιερισσού, γύρω στον Πρόβλακα.
ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΠΑΡΟΥΣΙΕΣ
Άγιον Όρος. Πρώτοι αναχωρητές. Σύμφωνα με τις μοναχικές παραδόσεις, η Θεοτόκος επισκέφθηκε το Όρος, όταν, πλέοντας για την Κύπρο μαζί με τον Ιωάννη τον Ευαγγελιστή για να επισκεφθούντ τον Λάζαρο αναγκάστηκαν εξαιτίας μιας μεγάλης τρικυμίας, από τις συνηθισμένες στη ΒΑ. πλευρά τού Άθω, να προσορμιστούν στη θέση όπου αργότερα ιδρύθηκε η Μονή των Ιβήρων
Άλλη παράδοση αναφέρει ότι ο Μέγας Κωνσταντίνος, πριν ακόμη χτίση την Κωνσταντινούπολη, θέλησε να χτίση την πρωτεύουσά του κοντά στον Ακάνθιο Ισθμό, πολύ σύντομα όμως παραιτήθηκε από το σχέδιο αυτό γιατί ό Άθως ήταν «Κλήρος ίδιος της Θεοτόκου», «Περιβόλι της Παναγίας»
Ακόμη υπάρχουν ορισμένες παραδόσεις για την ίδρυση πολλών μοναστηριών του Όρους, όπως από τον Κώνσταντα, γιο του Μ. Κωνσταντίνου, για τη μονή Κωνσταμονίτου, την Πουλχερία για την μονή Ξηροποτάμου και άλλες.
Τα μοναστικά αυτά κέντρα κατέστρεψε ο Ιουλιανός ο Παραβάτης, αλλά τα επανίδρυσαν μεγαλοπρεπέστερα ο Θεοδόσιος ο Μέγας και η Πουλχερία .
Φαίνεται πως η τάση για την εγκατάλειψη των εγκόσμιων και την καταφυγή στην έρημο παρατηρήθηκε στις αρχές του 4ου αιώνα ως αντίδραση, ως μια διαμαρτυρία στη δομή της τότε κοινωνίας.
Τίποτε δεν είναι γνωστό με ασφάλεια για τον χρόνο εγκατάστασης των πρώτων αναχωρητών στον Άθω, καθόσον αυτή καλύπτεται , σε μεγάλο μέρος, από ομίχλη και σκότος
Τον 8ο αιώνα ή στις αρχές του 9ου κατά την περίοδο της εικονομαχίας, ιδίως στα χρόνια που εντάθηκαν οι διωγμοί, ίσως κατέφυγαν στον Άθω ομάδες εικονολατρών μοναχών.
Και ο ιστορικός όμως του 10ου αιώνα Ιωσήφ Γενέσιος (έκδ. Βόνης, σ. 82} αναφέρει ότι ασκητές από τον Βιθυνικό Όλυμπο, την Ίδη και τον Άθω πήραν μέρος στη Σύνοδο της Κωνσταντινουπόλεως (843) που αναστήλωσε τις εικόνες: «κατίασιν εκ του περιωνύμου Όρους Ολύμπου, « Αθω τε και της Ιδης, αλλά μην και του κατά Κυμινάν συμπληρώματος (θεοφόροι άνδρες) περιφανώς την όρθοδοξίαν κηρύτοντες...».Η μαρτυρία αυτή είναι θετική και μπορεί να στηριχθεί η άποψη ότι στα μέσα του 9ου αιώνα υπήρχαν στον Άθω εξέχοντας αναχωρητές ή και μοναχοί, που η φήμη τους είχε ξεπεράσει τα όρια του «τόπου της μετανοίας» τους
Το αρχαιότερο αυτοκρατορικό έγγραφο για τον Άθω είναι ένα σιγίλλιο του αυτοκράτορα Βασιλείου Α’ του Μακεδόνα (872), που όμως δεν σώθηκε και που αναφέρεται στον Ιωάννη Κολοβό, τον ιδρυτή της ομώνυμης μονής κοντά στην Ιερισσό, στη διώρυγα του Ξέρξη (στον Πρόβλακα).
ΟΙ ΠΟΛΕΙΣ ΤΗΣ ΑΚΤΗΣ ΚΑΙ Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΟΥΣ
Στην Χερσόνησο και πολύ κοντά αυτή ,που τότε λεγόταν Ακτή υπήρχαν διάσπαρτες μικρές πόλεις (πολισματα) όπως Κλεωναί.Άθως, Δίον, Όλόφυξος, Άκρόθωον, Θύσσος, Σάνη,Χαράδρους, Άκανθος,Στρατονίκη,Ουρανούπολης, Απολλωνία. κ.α.
. Ο Στράβων (7, 35) προσδιορίζει, με μεγαλύτερη μάλιστα ακρίβεια, σε ποια πολίσματα κατοικούσαν οι Πελασγοί από τη Λήμνο (όπως γράφει) και τα κατονομάζει: «Κλεωνάς, Όλόφυξον, ‘Ακροθώους, Δίον, Θύσσον».
Ο δε (Ηρόδοτος VII 22 ) αναφέρει «∆ίον, Ολόφυξος, Ακρόθωον, Θύσσος, Κλεωναί»
Ο Πλίνιος (Naturalis Historia, 6, 10, 33) στις γνωστές πόλεις της Ακτής προσθέτει και άλλες, ανάμεσα στις οποίες την Ουρανόπολη και την Απολλωνία.
Ο δε Θουκυδίδης είναι πιο ξεκάθαρος για την ταυτότητα των κατοίκων γράφει στις Ιστορίες του ( 4ο βιβλίο 109 παράγραφος ) σε μετάφραση Ελ,Βενιζέλου
==================================
Επιτυχία του Βρασίδα εις Χαλκιδικήν
Κατά τον ίδιον χειμώνα, οι Μεγαρείς ανέκτησαν και εκρήμνισαν μέχρις εδάφους τα μακρά τείχη, τα οποία είχαν καταλάβει οι Αθηναίοι. Ο Βρασίδας, εξ άλλου, μετά την άλωσιν της Αμφιπόλεως, εξεστράτευσεν, επί κεφαλής του συμμαχικού στρατού, εναντίον της λεγομένης Ακτής, η οποία αρχίζει από την διώρυγα που κατεσκεύασεν ο βασιλεύς των Περσών και προεκτείνεται προς το Αιγαίον Πέλαγος εις χερσόνησον, καταλήγουσαν εις το υψηλον ορός Άθω. Εκτός της Σάνης, αποικίας των Ανδρίων, η οποία κείται δίπλα εις την διώρυγα και βλέπει προς την Ευβοϊκήν θάλασσαν, υπάρχουν ακόμη εις την χερσόνησον αυτήν αι επόμεναι πολιτείαι, η Θυσσός, αι Κλεωναί, αι Ακρόθωοι, η Ολόφυξος και το Δίον.
Αι πολιτείαι αυταί κατοικούνται από αναμίκτους φυλάς βαρβάρων, οι οποίοι ομιλούν τας δυο γλώσσας. Ο πληθυσμός των, ο οποίος είναι διανεμημένος εις μικράς πόλεις, περιλαμβάνει και ολίγους Χαλκιδείς.
Οι περισσότεροι, εν τούτοις, κάτοικοι είναι Πελασγοί (από τους Τυρρηνούς που κατώκησαν εις παλαιοτέραν εποχήν την Λήμνον και τας Αθήνας), Βισάλται, Κρηστωναίοι και Ηδώνες. Οι περισσότεροι προσεχώρησαν προς τον Βρασίδαν.
Μόνη η Σάνη και το Δίον αντεστάθηκαν. Και ο Βρασίδας παρέμεινε με τον στρατόν του και ηρήμωνε το έδαφός των.
=====================================
Η μαρτυρία του Θουκυδίδη (4, 109, 4), η σχετική με τους κατοίκους της Ακτής, έχει ιδιαίτερη σημασία για τη φυλετική δομή των κατοίκων των αρχαιότερων και των μεταγενέστερων αποικιών, αν και οι παλαιότεροι Πελασγοί, που εδώ ταυτίζονται με τους Τυρρηνούς που πρωτοκατοίκησαν την Αθήνα και τη Λήμνο, ήταν και αυτοί άποικοι που διώχθηκαν από νοτιότερες περιοχές
Αξίζει όμως να ερευνηθεί συστηματικά ποιούς θεωρούσε ο Θουκυδίδης δίγλωσσους βαρβάρους, τα Θρακικά έθνη (τους Βισάλτες, τους Κρηστώνες, τους Ηδώνες), ή τους Τυρρηνούς-Πελασγούς, που εκτός από τη δική τους γλώσσα μιλούσαν και Ελληνικά.
ΠΟΛΙΣΜΑΤΑ ΜΕ ΤΥΡΡΗΝΟΥΣ ΚΑΤΟΙΚΟΥΣ
-- Δίον
Η θέση του Δίου, αποικίας Ερετριέων, δεν έχει προσδιοριστεί με ακρίβεια, γιατί εμφανίζονται αντικρουόμενες πληροφορίες (Θουκυδίδης 4, 109, 3. Σκύλαξ 66). Ορισμένοι τοποθετούν την πόλη στην ΒΑ. Μικρή χερσόνησο Στελάρια, στον Πλατύ γιαλό (Κόλπος Ακάνθου - Ιερισσού).βόρεια του Ολοφυχου .
Πιθανότερη θέση του Δίου να ταυτίζεται με τα ερείπια των αρχαίων τειχών, που σώζονται στη θέση Παπαρνίκια, στη ΒΑ. πλευρά του Άθω, στα όρια της ιεράς Μονής Χελανδαρίου (ή Χιλανδαρίου).
Κατά τον Θουκυδίδη, το Δίον μαζί με τη Σάνη, πρόβαλαν αντίσταση στον Σπαρτιάτη στρατηγό Βρασίδα, στα χρόνια του Πελοποννησιακού πολέμου. γνωρίζουμε θετικά ότι βρισκόταν στην ανατολική πλευρά της χερσονήσου.
Ο Στράβων επισημαίνει ότι το πρωτόγονο πληθυσμό του αποτελείται από Πελασγούς από τη Λήμνο
Ο Ψευδο Σκυλάξ γράφει ότι ήταν μια Ελληνική πόλη
Ήταν η πλησιέστερη πόλη στον ισθμό της χερσονήσου.
Ήταν μέλος της Δηλιακής συμμαχίας όπως εμφανίζεται στις λίστες φόρων στην Αθήνα μεταξύ των ετών 454/3 π.Χ. και 429/8 π.Χ.
Το Δίον όπως και η Σάνη, και σε αντίθεση με τις άλλες πόλεις της Ακτής, πολέμησε εναντίον του Λακεδαιμόνιων του Βρασίδα κατά την διάρκεια της αποστολής του στη Χαλκιδική το 424-423 π.Χ.
Το Διον καταστράφηκε από τα στρατεύματα του Βρασίδα
Το 421 π.Χ., το Δίο κατέλαβε την Θύσσο, έπειτα από παρότρυνση των Αθηναίων σύμμαχων της.
-- Κλεωναί
Κλεοναί ή Κλεωνά ήταν μια αρχαία πόλη στη χερσόνησο Ακτή ή Ακτή (σήμερα Άγιον Όρος ), την Ανατολική από τις τρεις χερσονήσους της Χαλκιδικής , στη δυτική πλευρά.
Σύμφωνα με τον Στράβωνα, αποικίστηκε από Ευβοϊκούς αποικιστές από τη Χαλκίδα
Ακόμη γράφει ότι είχε έναν ετερογενή πληθυσμό δίγλωσσων βαρβάρων που σχηματίστηκε από μερικούς Χαλκιδείς και οι υπόλοιποι Πελασγοί , Βισαλτινοί , Ήδώνες
Ήταν μέλος της Δηλιακής συμμαχίας και εμφανίζεται στις λίστες φόρων στην Αθήνα κατά τον Πελοποννησιακό πόλεμο
Προσδιορίζεται προσωρινά με μια τοποθεσία κοντά στην Δάφνη
Η Δάφνη είναι το μεγαλύτερο λιμάνι του Αγίου Όρους . Βρίσκεται στη νότια ακτή της Αθωνικής χερσονήσου μεταξύ της Μονής Ξηροποτάμου και της Μονής Σιμωνόπετρας.
-- Ολόφυξος,
Ο Όλόφυξος, πόλη στο Άγιο Όρος, που κατά την εποχή του Θουκυδίδη (Θουκ. 4, 109) είχε έναν μικτό πληθυσμό Πελασγίων, Θρακών και Ελλήνων. Hdt. 7, 22. Strab. 7, 331.
Για την Ολόφυξο (Ολόφυξις), που στα χρόνια του Θουκυδίδη (4,109) κατοικούνταν από βαρβάρους, τη δεύτερη σε μέγεθος πόλη της Ακτής,
Βρισκόταν στην Ανατολική πλευρά της χερσονήσου.
Πολλοί την τοποθετούν ανάμεσα στις μονές Εσφιγμένου και Χιλανδρίου,πολλοί όμως αμφισβητούν αυτή την θέση τοποθετώντας την ανάμεσα στις μονές Ιβήρων και Βατοπεδίου.
Κατά την εισβολή του Βρασίδα στη χερσόνησο, η Ολόφυξος και οι άλλες πόλεις της χερσονήσου προσχώρησαν στους Σπαρτιάτες, εκτός από τη Σάνη και το Δίον, που παρέμειναν πιστές σύμμαχοι στους Αθηναίους (Θουκυδίδης 4,109, 3.).
-- Ακρόθωον ή Ακρόθωοι
Η πόλη Ακρόθωον ή Ακρόθωοι, μια από τις πέντε πελασγικές πόλεις, κατά πληροφορία του Στέφανου Βυζάντιου, βρισκόταν «επί της άκρας του «Αθω», πιθανότατα κοντά στο ακρωτήριο Ακράθως.
Την πόλη ο Μ. Leake στο έργο του ''Travels in northern Greece,'' τοποθετει
κοντά στη θέση στην Μονή της Μεγίστης Λαύρας, όπου στη βορειοδυτική πλευρά αυτής και σε απόσταση, περίπου, 400 μ. υπάρχουν αρκετές βραχογραφίες.
Ίσως η θέση της πόλης βρισκόταν ΒΔ.του ακρωτηρίου Νυμφαίου, κοντά στη Σκήτη της Αγίας Άννης ή κοντά στη Νέα Σκήτη και στο μοναστήρι του Αγίου Παύλου, όπου στα μποστάνια και στους ελαιώνες βρίσκονται διάφορα λείψανα της αρχαιότητας, όπως όστρακα αρχαίας κεραμεικής, νομίσματα, μία σαρκοφάγος και μία μαρμάρινη αφιερωματική επιγραφή. Η επιγραφή είναι τιμητική και αναφέρει «Δωρόθεον Μήρμυκα ‘Αλεξανδρέα», ευεργέτη του Ιερού και των Ακροθωίων
Ο Θουκυδίδης λέει ότι μεταξύ των πόλεων της προαναφερθείσας χερσονήσου, οι, ο Ακροθώοι είχαν έναν ετερογενή πληθυσμό δίγλωσσων βαρβάρων που σχηματίστηκαν από μερικούς Χαλκιδείς και οι υπόλοιποι Πελασγοί, Βισαλτινοί, Ηδώνες. Ο Στράβων επισημαίνει ότι το πρωτόγονο πληθυσμό του αποτελείται από Πελασγούς από τη Λήμνο. Ο Πομπόνιος Μελά και άλλοι αρχαίοι συγγραφείς δήλωσαν ότι οι κάτοικοι της πόλης ζούσαν περισσότερο από τους συνηθισμένους. λόγω του λαμπρού κλίματος της περιοχής Κατά τον Ισίοδο αιτιολογία αυτής της μακροβιότητος ήτο το ότι οι κάτοικοι της περιοχής έτρωγαν οχιές
-- Θυσσός
Τη Θύσσο, αποικία Χαλκιδέων, ορισμένοι τοποθετούν στη ΝΔ. πλευρά της χερσονήσου, στον Σιγγιτικό κόλπο, ανάμεσα στα μοναστήρια Ζωγράφου και Κασταμονίτου. Άλλοι την τοποθετούν σε θέση ανάμεσα στα μοναστήρια Ζωγράφου και Δοχειαρίου και άλλοι πάλι σε λόφο κοντά στο μοναστήρι του Παντοκράτορα.
Δεν υπάρχουν σαφείς πληροφορίες για την οικονομική κατάσταση της Θυσσού
Οι λίγες γεωργικές εκτάσεις δείχνουν ότι η οικονομία δεν στηριζόταν στην γεωργία, θεωρείται όμως ότι μαζί με τον Δίον ήταν από τις πλουσιότερες πόλεις της Ακτής.
