Χαλκιδική, ΗΡΟΔΟΤΟΥ ΙΣΤΟΡΙΑΙ Βιβλίο Η: Πολύμνια

 

ΗΡΟΔΟΤΟΥ ΙΣΤΟΡΙΑΙ

Βιβλίο Η: Πολύμνια

[7.115.1] ὡς δὲ ἀπὸ τοῦ Στρυμόνος ἐπορεύετο ὁ στρατός, ἐνθαῦτα πρὸς ἡλίου δυσμέων ἐστὶ αἰγιαλὸς ἐν τῷ οἰκημένην Ἄργιλον πόλιν Ἑλλάδα παρεξήιε· αὕτη δὲ καὶ ἡ κατύπερθε ταύτης καλέεται Βισαλτίη. [7.115.2] ἐνθεῦτεν δὲ κόλπον τὸν ἐπὶ Ποσιδηίου ἐξ ἀριστερῆς χειρὸς ἔχων ἤιε διὰ Συλέος πεδίου καλεομένου, Στάγιρον πόλιν Ἑλλάδα παραμειβόμενος, καὶ ἀπίκετο ἐς Ἄκανθον, ἅμα ἀγόμενος τούτων ἕκαστον τῶν ἐθνέων καὶ τῶν περὶ τὸ Πάγγαιον ὄρος οἰκεόντων, ὁμοίως καὶ τῶν πρότερον κατέλεξα, τοὺς μὲν παρὰ θάλασσαν ἔχων οἰκημένους ἐν νηυσὶ στρατευομένους, τοὺς δ᾽ ὑπὲρ θαλάσσης πεζῇ ἑπομένους. [7.115.3] τὴν δὲ ὁδὸν ταύτην, τῇ βασιλεὺς Ξέρξης τὸν στρατὸν ἤλασε, οὔτε συγχέουσι Θρήικες οὔτ᾽ ἐπισπείρουσι, σέβονταί τε μεγάλως τὸ μέχρι ἐμεῦ. [7.116.1] ὡς δὲ ἄρα ἐς τὴν Ἄκανθον ἀπίκετο, ξεινίην τε ὁ Ξέρξης τοῖσι Ἀκανθίοισι προεῖπε καὶ ἐδωρήσατό σφεας ἐσθῆτι Μηδικῇ ἐπαίνεέ τε, ὁρέων αὐτοὺς προθύμους ἐόντας ἐς τὸν πόλεμον καὶ τὸ ὄρυγμα †ἀκούων†. [7.117.1] ἐν Ἀκάνθῳ δὲ ἐόντος Ξέρξεω συνήνεικε ὑπὸ νούσου ἀποθανεῖν τὸν ἐπεστεῶτα τῆς διώρυχος Ἀρταχαίην, δόκιμον ἐόντα παρὰ Ξέρξῃ καὶ γένος Ἀχαιμενίδην, μεγάθεΐ τε μέγιστον ἐόντα Περσέων (ἀπὸ γὰρ πέντε πήχεων βασιληίων ἀπέλειπε τέσσερας δακτύλους) φωνέοντά τε μέγιστον ἀνθρώπων, ὥστε Ξέρξην συμφορὴν ποιησάμενον μεγάλην ἐξενεῖκαί τε αὐτὸν κάλλιστα καὶ θάψαι· ἐτυμβοχόεε δὲ πᾶσα ἡ στρατιή. [7.117.2] τούτῳ δὲ τῷ Ἀρταχαίῃ θύουσι Ἀκάνθιοι ἐκ θεοπροπίου ὡς ἥρωϊ, ἐπονομάζοντες τὸ οὔνομα. βασιλεὺς μὲν δὴ Ξέρξης ἀπολομένου Ἀρταχαίεω ἐποιέετο συμφορήν·

[7.121.1] Οἱ μὲν δὴ πιεζόμενοι ὅμως τὸ ἐπιτασσόμενον ἐπετέλεον, Ξέρξης δὲ ἐκ τῆς Ἀκάνθου, ἐντειλάμενος τοῖσι στρατηγοῖσι τὸν ναυτικὸν στρατὸν ὑπομένειν ἐν Θέρμῃ ἀπῆκε ἀπ᾽ ἑωυτοῦ πορεύεσθαι τὰς νέας, Θέρμῃ δὲ τῇ ἐν τῷ Θερμαίῳ κόλπῳ οἰκημένῃ, ἀπ᾽ ἧς καὶ ὁ κόλπος οὗτος τὴν ἐπωνυμίην ἔχει· ταύτῃ γὰρ ἐπυνθάνετο συντομώτατον εἶναι. [7.121.2] μέχρι μὲν γὰρ Ἀκάνθου ὧδε τεταγμένος ὁ στρατὸς ἐκ Δορίσκου τὴν ὁδὸν ἐποιέετο· τρεῖς μοίρας ὁ Ξέρξης δασάμενος πάντα τὸν πεζὸν [στρατόν], μίαν αὐτέων ἔταξε παρὰ θάλασσαν ἰέναι ὁμοῦ τῷ ναυτικῷ· [7.121.3] ταύτης μὲν δὴ ἐστρατήγεον Μαρδόνιός τε καὶ Μασίστης, ἑτέρη δὲ τεταγμένη ἤιε τοῦ στρατοῦ τριτημορὶς τὴν μεσόγαιαν, τῆς ἐστρατήγεον Τριτανταίχμης τε καὶ Γέργις. ἡ δὲ τρίτη τῶν μοιρέων, μετ᾽ ἧς ἐπορεύετο αὐτὸς Ξέρξης, ἤιε μὲν τὸ μέσον αὐτέων, στρατηγοὺς δὲ παρείχετο Σμερδομένεά τε καὶ Μεγάβυξον.

[7.122.1] Ὁ μέν νυν ναυτικὸς στρατὸς ὡς ἀπείθη ὑπὸ Ξέρξεω καὶ διεξέπλωσε τὴν διώρυχα τὴν ἐν τῷ Ἄθῳ γενομένην, διέχουσαν δὲ ἐς κόλπον ἐν τῷ Ἄσσα τε πόλις καὶ Πίλωρος καὶ Σίγγος καὶ Σάρτη οἴκηνται, ἐνθεῦτεν, ὡς καὶ ἐκ τουτέων τῶν πολίων στρατιὴν παρέλαβε, ἔπλεε ἀπιέμενος ἐς τὸν Θερμαῖον κόλπον, κάμπτων δὲ Ἄμπελον τὴν Τορωναίην ἄκρην παραμείβετο Ἑλληνίδας [τε] τάσδε πόλις, ἐκ τῶν νέας τε καὶ στρατιὴν παρελάμβανε, Τορώνην, Γαληψόν, Σερμύλην, Μηκύβερναν, Ὄλυνθον. ἡ μέν νυν χώρη αὕτη Σιθωνίη καλέεται. [7.123.1] ὁ δὲ ναυτικὸς στρατὸς ὁ Ξέρξεω συντάμνων ἀπ᾽ Ἀμπέλου ἄκρης ἐπὶ Καναστραῖον ἄκρην, τὸ δὴ πάσης τῆς Παλλήνης ἀνέχει μάλιστα, ἐνθεῦτεν νέας τε καὶ στρατιὴν παρελάμβανε ἐκ Ποτειδαίης καὶ Ἀφύτιος καὶ Νέης πόλιος καὶ Αἰγῆς καὶ Θεράμβω καὶ Σκιώνης καὶ Μένδης καὶ Σάνης· αὗται γάρ εἰσι αἱ τὴν νῦν Παλλήνην πρότερον δὲ Φλέγρην καλεομένην νεμόμεναι. [7.123.2] παραπλέων δὲ καὶ ταύτην τὴν χώρην ἔπλεε ἐς τὸ προειρημένον, παραλαμβάνων στρατιὴν καὶ ἐκ τῶν προσεχέων πολίων τῇ Παλλήνῃ, ὁμουρεουσέων δὲ τῷ Θερμαίῳ κόλπῳ, τῇσι οὐνόματά ἐστι τάδε, Λίπαξος, Κώμβρεια, Λισαί, Γίγωνος, Κάμψα, Σμίλα, Αἴνεια· ἡ δὲ τουτέων χώρη Κροσσαίη ἔτι καὶ ἐς τόδε καλέεται. [7.123.3] ἀπὸ δὲ Αἰνείης, ἐς τὴν ἐτελεύτων καταλέγων τὰς πόλις, ἀπὸ ταύτης ἤδη ἐς αὐτόν τε τὸν Θερμαῖον κόλπον ἐγίνετο τῷ ναυτικῷ στρατῷ ‹ὁ› πλόος καὶ γῆν τὴν Μυγδονίην, πλέων δὲ ἀπίκετο ἔς τε τὴν προειρημένην Θέρμην καὶ Σίνδον τε πόλιν καὶ Χαλέστρην ἐπὶ τὸν Ἄξιον ποταμόν, ὃς οὐρίζει χώρην τὴν Μυγδονίην τε καὶ Βοττιαιίδα, τῆς ἔχουσι τὸ παρὰ θάλασσαν, στεινὸν χωρίον, πόλιες Ἴχναι τε καὶ Πέλλα.

*******

[7.115.1] Ο στρατός συνέχιζε την πορεία του από τον Στρυμόνα· εκεί, κατά τη μεριά που βασιλεύει ο ήλιος, σε μια παραλία είναι χτισμένη η ελληνική πόλη Άργιλος, που την προσπέρασε· η περιοχή αυτή, όπως κι εκείνη που βρίσκεται στα βορινά της, λέγεται Βισαλτία. [7.115.2] Κι αποκεί, έχοντας στο αριστερό του χέρι τον κόλπο που γειτονεύει με το ναό του Ποσειδώνος, πορευόταν διασχίζοντας την πεδιάδα που ονομαζόταν του Συλέως, προσπερνώντας την ελληνική πόλη Στάγιρο κι έφτασε στην Άκανθο, ενσωματώνοντας στο εκστρατευτικό του σώμα τον ένα ύστερ᾽ από τον άλλο τους στρατούς όλων των εθνών αυτής της περιοχής κι εκείνων που κατοικούσαν γύρω από το όρος Παγγαίο, με τον τρόπο που είχε ενσωματώσει αυτούς που τον κατάλογό τους έδωσα προηγουμένως: όσους κατοικούσαν στα παραθαλάσσια τους στρατολόγησε και τους ενσωμάτωσε στο ναυτικό, ενώ όσοι κατοικούσαν στα μεσόγεια τον ακολουθούσαν πεζοί. [7.115.3] Και το δρόμο αυτόν, απ᾽ τον οποίο προέλασε ο βασιλιάς Ξέρξης με το στρατό του, οι Θράκες ούτε τον σκάβουν ούτε σπέρνουν απάνω του, αλλά του δείχνουν μεγάλο σεβασμό, ώς τις μέρες μας.

[7.116.1] Κι όταν ο Ξέρξης έφτασε στην Άκανθο, ανακήρυξε την πόλη των Ακανθίων φιλική του βασιλιά και της έκανε δώρο μηδική ενδυμασία· κι έκανε το εγκώμιό τους, βλέποντάς τους να δείχνουν μεγάλο ζήλο για τις πολεμικές επιχειρήσεις του κι έχοντας τις πληροφορίες για τη διώρυγα.

[7.117.1] Κι όσο ο Ξέρξης ήταν στην Άκανθο, συνέβη να πεθάνει από αρρώστια ο αρχιεπιστάτης της διώρυγας, ο Αρταχαίης, που είχε την ιδιαίτερη εκτίμηση του Ξέρξη· από καταγωγή ήταν Αχαιμενίδης και στο ανάστημα ήταν ο πιο ψηλός Πέρσης (γιατί τέσσερα δάχτυλα του έλειπαν για να φτάσει τους πέντε βασιλικούς πήχεις), κι ήταν ο άνθρωπος με την πιο δυνατή φωνή στον κόσμο· κι έτσι ο Ξέρξης πήρε το θάνατό του για μεγάλη συμφορά και του έκανε την πιο μεγαλόπρεπη εκφορά, και τάφο· κι όλος ο στρατός σώρευε χώμα για να του κάνει τύμβο. [7.117.2] Σ᾽ ετούτον τον Αρταχαίη οι Ακάνθιοι, ύστερ᾽ από χρησμό, προσφέρουν θυσίες σα σε ημίθεο, κραυγάζοντας τ᾽ όνομά του. Λοιπόν πόνεσε η ψυχή του βασιλιά Ξέρξη για το θάνατο του Αρταχαίη.

[7.121.1] Ετούτοι λοιπόν, όσο κι αν το βάρος που τους φόρτωσε ο Ξέρξης ήταν μεγάλο, εκτελούσαν τις προσταγές, ενώ ο ίδιος του άφησε τα καράβια να συνεχίσουν μόνα τους την πορεία από την Άκανθο, δίνοντας εντολή στους ναυάρχους να τον περιμένει ο στόλος στη Θέρμη (ετούτη η Θέρμη είναι πόλη του Θερμαϊκού κόλπου, μάλιστα απ᾽ αυτήν πήρε τ᾽ όνομά του ο κόλπος αυτός), ύστερ᾽ από την πληροφορία ότι αυτός είναι ο συντομότερος δρόμος. [7.121.2] Γιατί από τον Δορίσκο κι ώς την Άκανθο ο στρατός οδοιπορούσε με τον ακόλουθο σχηματισμό· ο Ξέρξης χώρισε το σύνολο του πεζικού σε τρεις φάλαγγες: τη μια απ᾽ αυτές διέταξε να βαδίζει παραθαλάσσια, συνοδεύοντας το ναυτικό· [7.121.3] στρατηγοί της ήταν ο Μαρδόνιος κι ο Μασίστης· μια άλλη, το ένα τρίτο του στρατού, πήρε διαταγή να προχωρήσει από τα μεσόγεια· στρατηγοί της ήταν ο Τριτανταίχμης κι ο Γέργις. Κι η τρίτη μοίρα, που μαζί της πορευόταν κι ο ίδιος ο Ξέρξης, βάδιζε ανάμεσα στις δυο άλλες, κι είχε στρατηγούς τον Σμερδομένη και τον Μεγάβυξο.

[7.122.1] Λοιπόν, όταν ο στόλος αναχώρησε μόνος του με την άδεια του Ξέρξη, διάβηκε πλέοντας απ᾽ το ένα στο άλλο στόμιο της διώρυγας, που ανοίχτηκε στον Άθω και κατέληγε στον κόλπο, όπου είναι χτισμένες οι πόλεις Άσσα και Πίλωρος και Σίγγος και Σάρτη, κι αποκεί, αφού παρέλαβε κι απ᾽ αυτές τις πόλεις στράτευμα, αρμένιζε ακολουθώντας τη δική του πορεία προς τον Θερμαϊκό κόλπο, και παρακάμπτοντας το ακρωτήριο της Τορώνης, την Άμπελο, προσπερνούσε τις εξής ελληνικές πόλεις, απ᾽ τις οποίες παραλάμβανε καράβια και στρατό: την Τορώνη, τη Γαληψό, τη Σερμύλη, τη Μηκύβερνα, την Όλυνθο. Η περιοχή αυτή ονομάζεται Σιθωνία.

[7.123.1] Τώρα, ο στόλος του Ξέρξη ακολουθώντας τον συντομότερο δρόμο, πέρασε από το ακρωτήριο Άμπελος στο ακρωτήριο Καναστραίο, που είναι το σημείο της Παλλήνης που προεξέχει περισσότερο απ᾽ όλα στο πέλαγος και παρέλαβε καράβια και στρατό απ᾽ την Ποτίδαια κι από την Άφυτη και τη Νεάπολη και την Αιγή και τη Θεράμβη και τη Σκιώνη και τη Μένδη και τη Σάνη· γιατί αυτές είναι οι πόλεις που μοιράζονται μεταξύ τους την περιοχή που σήμερα λέγεται Παλλήνη, τον παλιό καιρό όμως Φλέγρα. [7.123.2] Και αφού πέρασε γιαλό γιαλό αυτή την περιοχή, αρμένιζε προς το σημείο που είχε προκαθοριστεί, παραλαμβάνοντας στρατό κι από τις πόλεις που συνάντησε μετά την Παλλήνη, αυτές που γειτονεύουν με τον Θερμαϊκό κόλπο κι έχουν τα εξής ονόματα: Λίπαξος, Κώμβρεια, Λισές, Γίγωνος, Κάμψα, Σμίλα, Αίνεια· η περιοχή τους ακόμα και σήμερα κρατά τ᾽ όνομά της, Κροσσαία. [7.123.3] Κι από την Αίνεια (που μ᾽ αυτήν έκλεισα τον κατάλογο των πόλεων) ο στόλος αρμένιζε πια στον Θερμαϊκό κόλπο και τη Μυγδονία, κι αρμενίζοντας έφτασε στη Θέρμη, που προαναφέραμε, και την πόλη Σίνδο και τη Χαλέστρη, στις όχθες του ποταμού Αξιού, που είναι το σύνορο ανάμεσα στη Μυγδονία και τη Βοττιαιίδα, που τα παραθαλάσσιά της, μια στενή λωρίδα γης, ανήκουν στις πόλεις Ίχνες και Πέλλα.

[7.124.1] Λοιπόν ο στόλος του Ξέρξη στρατοπέδευε στην περιοχή του Αξιού ποταμού και της πόλης Θέρμης και στις πόλεις που βρίσκονται ανάμεσά τους περιμένοντας τον βασιλιά, ενώ ο Ξέρξης και το πεζικό πορεύονταν απ᾽ την Άκανθο ακολουθώντας τον κοφτό δρόμο που περνά απ᾽ τα μεσόγεια, θέλοντας να φτάσει στη Θέρμη. Και πορεύονταν διασχίζοντας την Παιονία και την Κρηστωνία προς τον ποταμό Εχέδωρο, που, ξεκινώντας από τη χώρα ων Κρηστωναίων κυλά διασχίζοντας τη Μυγδονία και χύνεται στη θάλασσα δίπλα από τους βάλτους που γειτονεύουν με τον ποταμό Αξιό.