Η οικιστική εξέλιξη Παλαιοχωρίου και πέριξ αυτού χωριών

Η Χαλκιδική στην Ελληνική Μυθολογία είναι η περιοχή όπου γεννήθηκαν οι Γίγαντες από το σώμα της Γης όταν έσταξε πάνω της αίμα από την πληγή του Ουρανού μετά τον ακρωτηριασμό του από τον Κρόνο.  Στην Γιγαντομαχία οι Γίγαντες είχαν έδρα την Χαλκιδική και οι  Ολύμπιοι τον Όλυμπο . Ο Άθως ήταν ένας από τους Γίγαντες .

Κατά την Ελληνική μυθολογία επίσης , υπήρξε ένας προπάτορας που λεγόταν Θραξ και ήταν γιος του Θεού του πολέμου Άρη. Ο θεός Αρης, όπως λέγεται, διέμενε στη Θράκη. Σε μια άλλη εκδοχή και σύμφωνα με τον Ευριπίδη (στο έργο του «Των Θρακών οι χρυσές ασπίδες») αναφέρει ότι το όνομα του Άρη ήταν Θράξ, ο οποίος ήταν ο προστάτης των Θρακών και του οποίου η χρυσή ασπίδα φυλασσόταν στο ναό του στη Βιστονίδα της θράκης.

 "Η ομώνυμος χερσόνησος η Ακτή, μολονότι ορεινή και δασώδης, και κατά πολύ υστερούσα των δύο άλλων χερσονήσων της Χαλκιδικής, της Παλλήνης (νυν Κασσάνδρας) και της Σιθωνίας (νυν Λόγγου) ενωρίτατα κατωκήθη υπό Θρακικών φύλων κατελθόντων εκ βορρά δια της Μακεδονίας. Πρώτοι κάτοικοι αυτής φέρονται οι μυθικοί γίγαντες, μετά δε την καταστροφήν αυτών οι Δικτυείς, κατόπιν δε οι Πελασγοί. Μετ αυτούς, από των άρχων ήδη του εβδόμου π.Χ. αιώνος, ίδρυσαν επ αυτής αποικίας οι Ερετριείς, ιδίως δε οι Χαλκιδείς, εκ των οποίων και η μεγάλη χερσόνησος Χαλκιδική επωνομάσθη. Το πλείστον όμως των αποικιών οι κάτοικοι κατά τον Θουκυδίδην (IV, 109) ήσαν Πελασγοί εκ της Λήμνου εγκατασταθέντες ενωρίτατα εις τους πρόποδας του Αθω: "Το δε πλείστον Πελασγικόν των και Λημνόν ποτέ και Αθήνας Τυρσηνών οικησάντων". Αχιλλέως Θ. Σαμοθράκη (1963): "Λεξικόν Γεωγραφικόν και Ιστορικόν της Θράκης από των αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι της αλώσεως της Κωνσταντινουπόλεως 1453"

Μιλώντας ο Θουκυδίδης για τις πόλεις της Ακτής, αναφέρει ότι κατοικούνται: «ξυμμείκτοις έθνεσι βαρβάρων διγλώσσων και τι και Χαλκιδικόν ένι βραχύ, το δε πλείστον Πελασγικόν, των και Λημνόν ποτε και Αθήνας Τυρσηνών οικησάντων, και Βισαλτικόν και Κρηστωνικόν και Ηδώνες, κατά δε μικρά πολίσματα οίκουσιν».

Στην περιοχή (στα όρια της αρχαίας Θράκης) κατοίκησαν επίσης οι λαοί : Ήδωνες , Σίθωνες , Δέρρωνες , που ανήκουν στα φύλα των Φρυγών , των Παιόνων και των Θρακών. Στο Τρωϊκό πόλεμο οι αρχαίοι κάτοικοι της περιοχής ήταν σύμμαχοι με τους Τρώες( βιβλ. Αινείας , Ρωμαϊκή περίοδος - Άκανθος) και κατά τους Περσικούς - Μηδικούς πολέμους οι κάτοικοι της τάχθηκαν με το πλευρό των Περσών ( Άκανθος , Διώρυγα Ξέρξη ) . 

 

 Ancient Greek States-Persian wars (499 BC and lasted until 448 BC

Υπάρχει έντονη κινητικότητα πληθυσμών από τον 8ο - 6ο αιώνα π.Χ. κατά των Α’ και Β’ Ελληνικό) Αποικισμό στην περιοχή, με σκοπό την εκμετάλλευση της άφθονης ξυλείας, του χαλκού και των άλλων μεταλλευμάτων.
ΟιΧαλκιδείς "Πάλιν δ' ερήμους γενομένας αυτάς απάσας Χαλκιδείς  συνοίκησαν "
οι πρώτοι που δημιούργησαν αποικίες στην ευρύτερη περιοχή (chalkidica , γεωγραφική περιοχή στα βορειοανατολικά της χερσονήσου η οποία έδωσε το ονομά της σε όλη την χερσόνησο δηλ. Χαλκιδική).
 Κατοίκοι της Άνδρου και άλλων περιοχών της νότιας Ελλάδας αποίκισαν και αυτοί την περιοχή της ΒΑ χερσονήσου (αποικίες Ανδρίων τα Στάγειρα, η Απολλωνία, η  Άκανθος,  Άρν κ.α).  Κατά τον 5ο αι. π.χ. δημιουργείται το Κοινό των Χαλκιδέων επί της Θράκης στην ευρύτερη περιοχή της Χαλκιδικής , το οποίο καταλύεται από τον Μακεδόνα βασιλιά Φίλιππο. 
Η περιοχή από την χρονική στιγμή αυτή και μετά ακολουθεί κοινή πορεία με την Ελληνική Μακεδονία στα γεωγραφικά όρια της οποίας πλέον υπάγεται .

 

The map of G. Delisle, Graecia Pars Septentrionalis, 1700

The eastern half of our Charta’s part.

The map of N. Sanson, Gracia

/*/

✅ Αυτοί οι κάτοικοι δεν χάσανε ποτέ την ζωτική επαφή με την οριοθεσία ενός βασιλικού εγγράφου στα 300-350 π.Χ.

https://www.palaiochori.gr/2018/03/350-300.html

 

/*/

✅ Αρχαιολογικός Χώρος Σκουριές Χαλκιδικής https://www.palaiochori.gr/2016/05/blog-post_83.html

Ο πρώτος αρχαιολογικός χώρος των Σκουριών, εγκατάσταση αρχαίας μεταλλουργίας χαλκού του 2ου αιώνα π.Χ. εντός του ανοικτού ορύγματος Ο Δεύτερος αρχαιολογικός χώρος των Σκουριών του 6ου μ. Χ, 900 μέτρα από τον πρώτο αρχαιολογικό χώρο του 2ου αιώνα, π.Χ

 

"| ... Το Εργαστήριο μεταλλοτεχνίας ως ένα σύνολο, κυρίως ανοιχτών χώρων εργασίας, που συγκροτείται κατ ουσίαν από τα στοιχεία εκείνα που η εισήγησή του θεωρεί ως μη διατηρητέα, ήτοι τα δάπεδα με τα ίχνη της εργαστηριακής δραστηριότητας , τους μεταλλευτικούς λάκκους, τα υπολείμματα μεταλλευτικών κλιβάνων, τις λιθόστρωτες επιφάνειες, τις πασσαλότρυπες, τον χώρο αποθήκευσης νερού(?). Τα παραπάνω κατάλοιπα προσδιορίζουν αντίστοιχους χώρους εργασίας, όπως, προετοιμασίας, λιθοτρίβισης, εμπλουτισμού και εκκαμίνευσης μεταλλεύματος, δεξαμενές νερού ή πρόχειρα στέγαστρα και κατά συνέπεια αποτελούν αναπόσπαστα τμήματα του μνημείου ..." 

Απόσπασμα από το έγγραφο της Γενικής Διεύθυνσης Αναστηλώσεως Μουσείων και Τεχνικών Εργων, Δ/νση Αναστηλώσεως Αρχαίων Μνημείων.( ΔΑΑΜ)

Αρ. Πρωτ. Υποπαιθ/ΓΔΑΜΤΕ/ΤΜΑΜ/37586/3944/325/135

/*/

Στους Πτολεμαικούς Χάρτες στην ευρύτερη περιοχή του Παλαιοχωρίου στην ενδοχώρα της ΒΑ Χαλκιδικής και πάντοτε ανατολικά του «Μεγάλου Ρέματος» ή «Παλαιοχωρινό Λάκκος» ή «Ρέμα Πόκρεντος» ή «Χαβρία»

απεικονίζονται οι αρχαίες πόλις «Χαλκίς», «Αυγαί, Αυγέα ή Αυγαία (Augiea)» και υπάρχει γραπτή αναφορά στον Θουκυδίδη για «εξ Αρνών».
Ώς εκ τούτου έχουμε το ασφαλές συμπέρασμα ότι στην ευρύτερη περιοχή του Παλαιοχωρίου τοποθετούνται με βάση τις ιστορικές ενδείξεις οι εξής αρχαίοι οικισμοί με χρονολογική σειρά :
 

✔  Αυγαί / Αυγέα / Αυγαία / Augiea (Αυγεία) / Augea / Augate / Augaea /Augata.
Σέ ιστορικούς χάρτες πολλές φορές δεξιά του ποταμού και μετά συνήθως την σμίξη των δύο παραποτάμων του είναι η θέση που απεικονίζεται.

Θρακική πόλη ή αποικία των Τρώων,

Χάρτης, Βενετία 1449, ιδιοκτησία του Πανεπιστημίου του Σικάγου. Κωδ. 388, Μαρκιανή Βιβλιοθήκη

ΚΑΙ διάφοροι πτολεμαϊκοί ιστορικοί χάρτες της αρχαιας περίόδου.

Με το όνομα Αυγείας αναφέρεται από τον Παυσανία και ένας ήρωας της Τροίας.

/*/

✔  Χαλκίς / Chalkis
Απεικονίζεται πέριξ του μεγάλου ποταμού της Χαλκιδικής που συνήθως τον ονοματίζουν ως Chabrius/Chabria/Χαβρία/Cillabro (μετά την σμίξη των δύο παραποτάμων του όταν αυτοί απεικονίζονται), στα γεωγραφικά όρια του Παλαιοχωρίου και σε σημείο που η εγγύτητα του ταυτίζεται με την εκμετάλλευση των μεταλλείων πέριξ των Αγραμμάδων, των Σκουριών και στο Βυζαντινό Κοντογρίκου.

Αποικία της Χαλκίδος Ευβοίας , 

Χάρτης του Γάλλου Ζαν Μπατίστ Bourguignon d'Anville1741 (συλ Εθνικής Χαρτοθήκης, ΕΧΟ654) , 

Χάρτης Baldwin & Craddock 1830 (συλ  Εθνικής Χαρτοθήκης , ΕΧΟ910), 

Χαλκίς «[...]πρωτεύουσα της εν Θράκη Χαλκιδικής Χερσονήσου πολλά παθούσα επί του Πελοπονησιακού πολέμου[...]», (Θουκ. Β58  Λεξικόν της Αρχαιολογίας, Αλ. Ραγκαβής, 1891) , 

«[...]εστί και εν Άθω άλλη Χαλκίς ώς Εύδοξος Τέταρτω μετά δε τον Αθω μέχρι Παλλήνης η επί θάτερα πεποίηκε κόλπον βαθύν και πλατύν Χαλκίδα επονομαζόμενον[...]», (Στεφ. Βυζάντιος, Εθνικά Μέγα Γεωγραφικό Λεξικό ). 

/*/

✔  Άρν   ή  εξ Αρνών ή Turis Calarnea ή Calarna/Καλάρνα , 
Αποικία των Αιολών ή των Βοιοτών ή της νήσου Άνδρου ,  
"...εδώ πλησίον ήσαν και (Αρχαίαι) Άρναι, πιθανώς εις Παλαιοχώριον ...." 
17/9/1942 Χρον. Μητρ. Σωκράτους (Αρναία η παλια Λιαρίγκοβη της Ηλέκτρας Παπαθανασίου σελ 27-29 ),
 
στον Πελοποννησιακό πόλεμo ο Λακεδαιμόνιος στρατηγός Βρασίδας κατά την εκστρατεία του στη Χαλκιδική εναντίον των Αθηναίων (424 π.Χ.) στρατοπέδευε στην περιοχή : 
« Επί ταύτην (τήν ΄Αμφίπολιν) ουν ο Βρασίδας άρας εξ’ ΄Αρνών της Χαλκιδικής επορεύετο τω στρατώ και αφικόμενος περί δείλην επί τον Αυλώνα και Βορμίσκον»  (Θουκυδίδης IV,103) , 

Αρν «[...]τέταρτη της Ερασινίων προς τη Θράκη, το εθνικόν Αρναίος, το θηλυκόν Αρναία[...]» (Θουκ. IV 103, Στεφ. Βυζάντιος, Εθνικά Μέγα Γεωγραφικό Λεξικό) ,  

Άρναι. Το 392-379 π.Χ. (χρόνος Χαλκιδικής συμπολιτείας), είχε εκδώσει αργυρούς οβολούς. Έμπροσθεν κεφαλή δαφνοστεφούς Απόλλωνος. Όπισθεν λύρα και επιγραφή με τα Ελληνικά γράμματα ΑΡΝ..

/*/

✔ Καστέλλιον / Κάστρο (Kastro) Θεοφύλακτο, θέση Νέπωσι Παλαιοχωρίου ιστορικοί χάρτες , ανασκαφικά ευρήματα

          Καστέλλι/ Κάστρο/ Δίκαια / Επίσκεψις Αραβενικεία/ Ραβενίτζη/ Ρεβενικεία (1078 - )

          Κάστρο/Ποτάμι Πόκρεντος/Κοπρεντου (1078) 

Όρους Άθω Γής και Θαλάσσης περίμετρων Χαρτών Μεταμορφώσεις , Εθνική Χαρτοθήκη 2002

 

/*/

✔ Παλαιοχώριον (Palaiocori) ιστορικοί χάρτες & αναφορές, ζώσα μαρτυρία

Πινάκρα ιστορική αναφορά 1275

Κοντογρίκου ιστορική αναφορά 1275, 1300, 1304, 1323, 1324, 1346, 1351

Κασσαλούπων ιστορική αναφορα 1320

Σκοριβιτζα ποτάμι, ιστορική αναφορά 1320

Λιαριγκόβα ιστορική αναφορά 1348

Στα πρώτα χρόνια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας παρατηρείται μία ραγδαία αύξηση πληθυσμού στην ελληνική περιφέρεια αποτέλεσμα της Pax Ottomanica και του τέλους των συγκρούσεων και πολέμων με συνεπεία την δημιουργία και ανάπτυξη στην ελληνική ύπαιθρο πολλών χωριών.
Διαβάζουμε σε μελέτες ότι τα Σιδηροκαύσια από το 1530 περίπου αφότου ο Σουλεϊμάν Α΄ (1520 – 1566) είχε αναδιοργανώσει τα μεταλλεία, γνωρίζουν ακμή και ο συνοικισμός μεγαλώνει γοργά. 
Το ίδιο διάστημα παρατηρούνται μεγάλες μετακινήσεις πληθυσμών στο οθωμανικό κράτος. Μεταναστευτικό ρεύμα ξεχύνεται από τα Άγραφα και τη βόρεια Ήπειρο προς την περιοχή της Θεσσαλονίκης, τη Μακεδονία, αλλά και τις βορειότερες χώρες της βαλκανικής. Παράλληλα έχουμε και την εισροή ξένου πληθυσμιακά στοιχείου προς τα Μαντεμοχώρια και την ΒΑ Χαλκιδική.

/*/

Στην μνημειώδη σειρά Archives de L'Athos όπου παρουσιάζονται και δέχονται κριτική έγγραφα των Μονών του Αγίου Όρους έχουμε στοιχεία/ενδείξεις για την εξέλιξη των οικισμών στην περιοχή.

Λέξεις - Κλειδιά των αναζητήσεων είναι:

Παλαιοχώριον
Ποκρέντος / Κοπρέντου
Αραβενικεία / Ρεβενικεία / Ραβενίτζη
Κασσαλούπων
Πινάκρα
Λιαρίγκόβη
Κοντογρίκου
Σιδηροκάυσια
Βλάχοι Αγίου Όρους / Σκλαβίνιοι κλπ

 

Ας δούμε αναλυτικά και με χρονολογική σειρά αυτές τις πηγές. 

 

✅ ανασκαφικά ευρήματα στο Καστέλλι Παλαιοχωρίου θέση Νέπωσι.

 

Το κάστρο καταλαμβάνει έκταση 15 στρεμμάτων (σε επίπεδο) και περιστοιχίζεται από τείχος μήκους 800 - 1000 μέτρων περίπου και ύψους 4 - 5 μέτρων. Το τείχος φαίνεται να έχει τρεις οικοδομικές φάσεις, που ξεχωρίζουν στο ύψος και δείχνουν πόσες φορές ανακατασκευάσθηκε μετά από καταστροφές.

Στη νοτιοδυτική πλευρά του λόφου, μέσα στο τείχος, διακρίνονται οι σωροί των ερειπίων του οικισμού που υπήρχε εκεί.  Σ΄ αυτή την πλευρά του τείχους διανοίγεται και μία πύλη, ενώ μία άλλη μικρότερη υπάρχει βορειοανατολικά.

Κτίσθηκε κατά τον 5ο αι μ.χ. σε θέση κατοικημένη κατά διαστήματα από την 2η Χιλιετία π.Χ.. Το κάστρο έπαθε σοβαρές ζημιές, ίσως κατά τον 6ο αιω. μ.χ.  λόγω σεισμών και πρέπει να εγκαταλείφθηκε.

Κατά την δεκαετία του 910 πρέπει να είχε ήδη επισκευασθεί και στο εσωτερικό του είχε αναπτυχθεί μεγάλο χωριό. Αυτή την περίοδο , περίοδο εντάσεως των ελληνοβουλγαρικών πολέμων , πρέπει να ήταν ένα από τα βασικά στρατιωτικά ερείσματα της αυτοκρατορίας στην κεντρική Χαλκιδική. Ακολούθησε νέα καταστροφή και νέα μικροεπισκευή του.
Περίπου στα μέσα του 14ου αιω πρέπει να εγκαταλήφθηκε οριστικώς

Η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στο φώς στη βόρεια άκρη του οικισμού, δίπλα στο τείχος, τα ερείπια μιας εκκλησίας (μεσοβυζαντινή τρίκλιτη βασιλική 15 x 9 μ, 6ος αιω.). Στην τοιχοδομία της (αργολιθοδομή και ασβεστοκονίαμα) χρησιμοποιήθηκαν και τμήματα μαρμάρινων αρχιτεκτονικών μελών παλιότερου κτιρίου.

Στη μέση του νάρθηκα έχει ανασκαφεί από αρχαιοκάπηλους διθάλαμος καμαροσκεπής τάφος, που φαίνεται να σχετίζεται με την ίδρυση της εκκλησίας. Ο πρώτος θάλαμος του τάφου είναι ορθογώνιος επιπεδόστεγος, από τον οποίο πρέπει να προέρχεται τμήμα μαρμάρινης επιγραφής που βρέθηκε. Μία πύλη οδηγεί στο δεύτερο θάλαμο του τάφου, που είναι καμαροσκέπαστος και επιχρισμένος με ωραίο σταυρό και φέρει θήκες για λυχνάρια.

✒ Το παλαιότερο εύρημα στην περιοχή, είναι ένα μυκηναϊκό μελαμβαθές κεραμικό όστρακο.

✒ Κατά την ανασκαφή στο Καστέλιο Παλαιοχωρίου στην Θέση Νέπωσι βρέθηκε σε ένα από τους αρκετούς τάφους , σε πλακοειδή ασβεστόλιθο,
παλαιοχριστιανική επιγραφή του 6ου αιω μ.χ. 
και το ανορθόγραφο και κακώς συνταγμένο κείμενο της έχει ως εξής :

“Μνιμίον Ηου-

άννου υηού Ευ-

τροπίου , εί τις

δε ευρέθι τί-

θον παρά γνό-

σεος εμού , δόσι

λόγον του θ(εο)ύ εν η-

μέρ(α) κρίσεος "

μτφ ΝΕ "Μνήμα του Ιωάννου γιό του Ευτροπίου εάν κάποιος θάψει κάποιον άλλον χώρος να το γνωρίζω εγώ θα απολογηθεί στο Θεό κατά την ημέρα της κρίσεως" 

 

✒ Επίσης έχει βρεθεί καλογραμμένη κτητορική μαρμάρινη επιγραφή ( τα δεξιά 2/5 περίπου )
των βυζαντινών επισκευών του κάστρου 
χρονολόγησης περί το έτος 6426 (= Σεπ. 917/ Αυγ. 918) 

με μέριμνα του Πατρίκιου Μιχαήλ (ιστορικό πρόσωπο με έντονη στρατιωτική δράση με βάση τις πηγές),

ΛΑΒΟΝΤΕΣ ΟΥΝ ΟΜΗΡΟΥΣ ΠΑΡ' ΑΛΛΗΛΩΝ, ΩΣ ΟΥΔΕΜΙΑ ΤΙΣ ΕΠΑΚΟΛΟΥΘΗΣΕΙΕ ΕΠΙΒΟΥΛΗ, ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΟΥ ΤΟΙΣ ΟΡΚΟΙΣ ΑΝΑΘΑΡΡΗΣΑΝΤΟΣ, ΓΕΓΟΝΕ ΛΟΓΟΣ, ΟΠΟΙΟΥΣ ΔΕΙ ΤΩΝ ΣΥΓΚΛΗΤΙΚΩΝ ΤΟΥΤΩΙ ΣΥΝΕΞΕΛΘΕΙΝ. ΠΡΟΕΚΡΙΘΗ ΓΟΥΝ Ο ΠΑΤΡΙΚΙΟΣ ΜΙΧΑΗΛ Ο ΣΤΥΠΕΙΩΤΗΣ ΚΑΙ  ΙΩΑΝΝΗΣ  ΜΥΣΤΙΚΟΣ Ο ΠΑΡΑΔΥΝΑΣΤΕΥΩΝ.
μτφ.: ΑΠΟΦΑΣΙΣΤΗΚΕ ΟΤΙ ΤΟΝ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗ ΝΙΚΟΛΑΟ ΜΥΣΤΙΚΟ, ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΗΣ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗΣ ΤΟΥΜΕ ΤΟΝ ΣΥΜΕΩΝ, ΘΑ ΣΥΝΟΔΕΥΟΥΝ Ο ΠΑΤΡΙΚΙΟΣ ΜΙΧΑΗΛ ΣΤΥΠΕΙΩΤΗΣ ΚΑΙ Ο ΠΑΡΑΔΥΝΑΣΤΕΥΩΝ ΙΩΑΝΝΗΣ Ο ΜΥΣΤΙΚΟΣ.
Ioannis Scylitzae Synopsis Historiarum (Σύνοψις Ιστοριών)

ΕΛΑΒΟΝ ΟΥΝ ΟΜΗΡΟΥΣ ΠΑΡ' ΑΛΛΗΛΩΝ ΑΜΦΟΤΕΡΟΙ, ΚΑΙ ΕΞΗΛΘΕ ΠΡΟΤΕΡΟΝ ΜΕΝ Ο ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ,ΕΠΕΙΤΑ Ο ΜΙΧΑΗΛ ΠΑΤΡΙΚΙΟΣ ΠΡΟΣΑΓΟΡΕΥΟΜΕΝΟΣ Ο ΣΤΥΠΙΩΤΗΣ, ΚΑΙ ΙΩΑΝΝΗΣ Ο ΜΥΣΤΙΚΟΣ Ο ΠΑΡΑΔΥΝΑΣΤΕΥΩΝ.
μτφ. : Ο ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΜΥΣΤΙΚΟΣ, ΜΑΖΙ ΜΕ ΤΟΝ ΠΑΤΡΙΚΙΟ ΜΙΧΑΗΛ ΣΤΥΠΙΩΤΗΚΑΙ ΤΟΝ ΠΑΡΑΔΥΝΑΣΤΕΥΟΝΤΑ ΙΩΑΝΝΗ ΤΟΝ ΜΥΣΤΙΚΟ, ΕΞΕΡΧΕΤΑΙ ΓΙΑ ΝΑ ΣΥΝΑΝΤΗΣΕΙ ΤΟΝ ΣΥΜΕΩΝ.
Theophanes Continuatus (Οι μετά Θεοφάνην / Θεοφάνους Συνεχιστές , σελ. 406)

και
οπωσδήποτε κατά την περίοδο της συμβασιλείας του Βυζαντινού Αυτοκράτορα  
Κων/νο Ζ΄ Πορφυρογέννητο και της μητέρας του Ζωής Καρβουνοψίνας 
( Σεπτέμβριος 913 - Αύγουστος 920)
που αναφέρει (φωτ.) : 

«[...](θεο)ΦΥΛΑΚΤΟΝ ΚΑΣΤΡΟΝ[...]»
«[...](ευ)ΤΥΧΟΥΣ [...]»
«[...](κωνσταντίνο)Υ ΚΑΙ ΖΩΗΣ [..]»
«[...]ΜΙΧΑΗΛ ΠΑΤΡΙ(κίου)[...]»
«[...]ΤΟΥΤΟΥΣ Τ(ους)[...]»
«[...](έτου)Σ SYK(;s)[...]»

 

Μετά τον 10ο αιώνα το μεγαλύτερο μέρος της καλλιεργούμενης γης πέρασε στα χέρια των Αγιορειτών ("Μετόχια"¨). Από τους συνοικισμούς δε των κολίγων των μονών προήλθαν πολλά νέα χωριά, που αναπτύχθηκαν πλάι στα υπάρχοντα.

Όλα αυτά στα δίκαια (Α)ρ(ρ)αβενικείας (καπετανικίω της Ρεββενικείας) όπου διαβάζουμε για κάστρο "Ποκρεντός", ένα "ποταμόν Κοπρεντού", ένα "Καστέλλιον Αραβενικείας", μιά "χώρα", μία "ενορία", μία "επίσκεψις" . Ένα "Καστέλλιον Αραβενικειας" που έχει σχέση-εξάρτημα με την Μονή Δοχειαρίου και των Ασωμάτων Ταξιαρχών με συνήθη επίκληση σε κάθε αναφορά στους περιορισμούς που διαβάζω, στους Αρχαγγέλους Μιχαήλ και Γαβριήλ!

Το μόνο θρησκευτικό κειμήλιο στη περιοχή από εκείνη την εποχή είναι η Εικόνα του ΑΡΧΩΝ ΜΙΧΑΗΛ του 14ου-15ου αιω. που εχει την προνομιακή τιμή να φιλοξενεί το Παλαιοχώρι Χαλκιδικής εδώ και 600 τουλάχιστον χρόνια .... https://www.palaiochori.gr/2018/02/blog-post_38.html

Κάθε φορά στο διάβα της Βυζαντινής Περιόδου που το Άγιον Όρος "άδειαζε" από Λαϊκούς και τις οικογένειες τους - Έλληνες/Σλάβους/Βλάχους, Ποιμένες και Βουκόλους - "γέμιζε" πέρα της Πελοποννήσου και η ενδοχώρα της Ορεινής ΒΑ Χαλκιδικής όπως τεκμαίρεται από τα ανασκαφικά ευρήματα της.

Ενδεικτικά αναφέρω τις γραπτές πηγές:

✒ Ο μέγας Κωνσταντίνος μετώκισε όλους τους κατοίκους του Άθω, Τσάκωνες όντας, εις Πελοπόνησσον.

✒ Επί τούτου το 872 δια χρυσόβουλου απαγορευθει τη μεσιτεία του Ιωαάννη Κολοβού η εν Άθω είσοδος των Λαικών και των ποιμένων και βουκόλων μετά των ποιμνίων και βουκόλων αυτών. (Σμυρνάκης, 22)

✒ Μετά το 988 δημιουργούνται οικισμοί στον Άθωνα με Έλληνες, Σλάβους, Βλάχους

 

✒ Το 1095 τον Οκτώβριο ο Αυτοκράτορας κατάστησε το Αγιο Όρος ανεξάρτητο και άνευ φορολογίας από την Μητρόπολη Θεσσαλονίκης και του Επισκόπου Ιερισσού.

 

Το 1097 ο Αλέξιος μετοίκισε όλους τους λαϊκούς (Βλάχους, Ποιμένες και Βουκόλους) του Αγίου Όρους στην Πελοπόννησο κλπ

✒ Επί του Αυτοκράτορα Βασιελίου Ά του Μακεδόνα και Λέοντος το Σοφού η Χαλκιδική είχε λάβει το προσωνύμιον Σιδηροκαυσα ένεκα των μεταλλωρυχίων αυτής, ως ελέχθη. (Σμυρνάκης, σελ 23)

✒ Βλάχοι στο Άγιο Όρος δημιουργούν φασαρίες

 

✒ το 1292 ο Ανδρόνικος Β΄ ο Παλαιολόγος μετοίκησε όλους τους Λαϊκούς του Αγίου όρους στην Πελοπόννησο

✅ Το 1037 Actes de Docheiariou (13), σελ 49-53
Ποταμόν Κοπρέντ(ου)
Αρα(βε)νικείας
Περγαρδίκειαν 

Le chef-lieu de la region dans laquelle est situd le bien de Docheiariou est Arabdnikeia (1. 10 ; ou Rabdnikeia, ou Rdbdnikeia), le village actuel MeydcXy) riava Y t,dc, situ 6 h environ 15 km au sud-est d’Arnaia (Thdocharidds, Kattpanikia , p. 76). A en croire notre n° 20, 1. 16, ce village aurait un deuxidme nom, noxpsvTii; (ou Ko 7 rpevTd<;, cf. 1 , 28 du present acte : cette derni&re forme semble dtre plus ancienne, cf. le toponyme slave Ko 7 cpsvr^l dans Vasmer, Slaven , p. 92); ces deux noms, Rdbdni- keia et Pokrentos, sont aussi les noms de la rividre qui descend des environs de ce village vers le sud. No ter qu’en 1047 (acte inddit d'lviron, 1.93), on trouve mention du xacrrpov IIoxpevTOu, et que cette expression n’apparait plus par la suite ; il semble que le toponyme Rdbdnikeia ait prdvolu dans le langage administratif, tandis que Pokrentos restait utilisd comme indication gdographique (p. ex. Lavra I, n° 47, 1. 25, 29, 30, de 1085). D’apr&s notre texte, le bien de Docheiariou dtait situ 6 au milieu d’un grand nombre de terres abandonees ou klasmatiques ; e’est ce qu’indique l’existence du pitilon d'Arabdnikeia (1.10; cf, F. Dolger, ITstitov, EinBeitrag zur byzantinischen Lexikographie, Silziingsber. d, Bayer. Akad. d. Wiss. } Philos.-hisl. Kl. 1959, Heft 9). Cette situation — rdsultat des guerres bulgares? — pourrait expliquer l’absence de mention de voisins immddiats dans le pdrioris- mos des 1 . 24-33.

 

✅ Κά(στρον) Ποκρέντ(ος) το 1047,  Actes de Iviron (14) t.1, σελ 261
Enfin, Iviron ddtenait des champs situds au kastron de Pokrentos, avec Fdglise de Sainte- Kyriake (notre n° 29,1. 93), qui avaient appartenu au monastere de Spelaidtou. Sur Pokrentos, que Ton peut identifier & Rdbenikeia, aujourd’hui Megald Panagia, cf. Docheiariou , p. 50.

✅Λεπτομέρεια Βρετανικού χάρτη Mt. Athos το έτος 1908

Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου του Πρίνστον, 
https://maps.princeton.edu/catalog/princeton-dcwp988v99m

 

✅ Σμυρνάκης  Γεράσιμος, Το Άγιον Όρος. Αθήνα 1903 , Ιλαρίωνας Πρώτος Αγίου Όρους στα 1098

✒ Κατά την εκδοχή που άγεται από την προέλευση του ονόματος Λιαριγκόβα ως "Ιλαρίωνα Ζώα" και η ταυτοποίηση του Ιλαρίωνα ως του Ηγουμένου της Μονής Κωνσταμονίτου, Πρώτου του Αγίου Όρους στα 1098 και Συγγενή του Αυτοκράτορα Αλεξίου Α΄Κομνηνού τότε το Νέπωσι Τοπωνυμικά για το Καστέλλι Παλαιοχωρίου πιθανώς να προέρχεται από το λατινικό 'Nepos που σημαίνει εγγονός είτε στην ύστερη λατινική ανιψιός, στα ελληνικά η λέξη Νέπους έχει την έννοια νεογνών από όπου προέρχεται και ο νεποτισμός δηλ. η συγγενοκρατία αφού διαβάζουμε για την εποχή του Αλέξιου Κομνηνού τα παρακάτω:

"Η ιεραρχία εισήχθη ήδη το 1081 και στηρίχθηκε στον τίτλο του σεβαστού, που με τις πολυάριθμες παραλλαγές του απονεμήθηκε στους βασιλικούς εξ αίματος και εξ αγχιστείας συγγενείς. Το σημαντικότερο αποτέλεσμα της είναι ότι δημιούργησε μία κοινωνική ιεραρχία που στηριζόταν στην συγγένεια με τον ίδιο τον αυτοκράτορα. Οι όμαιμοι του αυτοκράτορα στο εξής βρίσκονταν σε υψηλότερη θέση έναντι των υπολοίπων αριστοκρατών, ανεξαιρέτως αξιώματος, και οι βασιλικοί συγγενείς μονοπώλησαν τα ανώτερα αξιώματα, ιδιαιτέρως τα στρατιωτικά."Αλέξιος Α΄Κομνηνός

https://www.palaiochori.gr/2022/11/blog-post_44.html

 

✅Ενορία και Επίσκεψις Αραβενικείας, 1101, Actes de Iviron (16) t.2, σελ 202

 

✅ό πρωτοπαπάς Ραβενίτζης, 1142, Actes de Zografou, σελ 13 

http://vremennik.biz/sites/all/files/013_Приложение.%20Акты%20IV_0.pdf

 

✅Το 1275 "μετόχιον Πινακρά" "εν τω καπετανικιω της Ρεβενικείας διακέιμ(ε)ν(ον)", Actes de Xeropotamou , sel. 92
Η τοποθεσία του Παλαιοχωρίου Πνικαριά από όπου διέρχεται το ρέμα Παπαράδικο το οποίο πηγάζει από την πηγή "Μάννα" 

✅Κοντογρίκου Χωριό στον Κάκκαβο μεταξύ Κασάλπας και Σιδηροκαύσια γειτονικό με τα Λειβάδια και την Πιάβιτσα. Αναφορές στα 1275 έως και 1351 

✅'Ιωάννης ιερεύς πρωτοπαπάς ό Άραβενικιώτης, 1290, Actes de Zografou, σελ 13 

✅Το 1271 χώρα Ρεβενικείας, Actes de saint panteleemon, σελ 91

 

✅ από τη περιγραφή των Σιδηροκαυσίων συμπεραίνουμε ότι στην σημερινή γεωγραφική περιοχή του Παλαιοχωρίου στα 1300 υπήρχαν τα χωριά που αναφέρονται 

 

✅ Το 1320, Ρεβενικεία Κασαλούπων, Κοντογρίκου, Παλαιοχωριον, Σκορίβιτζα, Actes de Xeropotamou, σελ 170

✅ Το 1341 αφίηση τα Δίκαια των Ρώσων, επιλαμβάνεται του Ποκρέντου ήτοι της Ραβενικείας, Actes de Docheiariou (13), σελ 155-156

 

✅Ιουνίου 1348/1368 «[...] εις την Ραλίγκοβην μετόχιον εις όνομα τιμώμενον του Αγίου Στεφάνου», Νίκος Οικονομίδης,Archives de l'Athos IX, Actes de Kastamonitov, σελ. 84 

✅ Το 1349 το Καστέλλιον την Ραβενιακαί(αν), Actes de Docheiariou (13), σελ 183

Κάπου στον 14ο αιω. Το αρχαίο Καστέλλιον Παλαιοχωρίου στην Θέση Νέπωσι ερημώνει ... λέει ο Αρχαιολόγος της Ανασκαφής κος Παπάγγελος.

https://www.palaiochori.gr/2018/04/dr.html

✒ Καταστροφή πρέπει να έχει υποστεί πιθανός λόγω της Καταλανικής Εταιρίας κατά την «καταλανική εκδίκηση» 1305-1309, στην μετά Σερβική κυριαρχία απολαμβάνει αυξημένες εξουσίες και ακολουθεί ολοκληρωτική καταστροφή με την κατάκτηση της περιοχής από Βενετούς και τελικά Οθωμανούς στα τέλη του 14ου αιω. αρχές 15ου αιω. !Οι κάτοικοι σε αυτή την ιδιαίτερη ταραγμένη περίοδο και μετά από την Τελική καταστροφή δυναμικά μετακινούνται βαθύτερα στην ενδοχώρα και δυναμώνουν μικρούς συνοικισμούς στην άλλη άκρη στο Λεκανοπέδιο Παλαιοχωρίου αλλά και στις πέριξ περιοχές του Καστελίου στα διπλανά βουνά και οροπέδια.

 

✅Με την ανάπτυξη των Σιδηροκαυσίων επί Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπή νέοι πληθυσμοί καταφθάνουν από διάφορα σημεία της σημερινής Ελλάδας αλλά και των Βαλκανίων και εγκαθίστανται στην περιοχή και επανδρώνουν νέα χωριά όπως το Novoselo ή Yenikoi το σημερινό Νεοχώρι ή την Ραλιγόβα ή και δυναμώνουν το ίδιο το Παλαιοχώρι πληθυσμιακά αλλά και την Οθωμανική Ρεβενίκεια που σήμερα την βρίσκουμε ως Μεγάλη Παναγία όπως επίσης σαφώς και όλα τα χωριά στην ευρύτερη περιοχή. (Αναφέρω μόνο όσα υφίστανται και σήμερα).

✒ Το Παλαιοχώρι δεν ανήκει στα Μαδεμόχωρια γιατί κατά την Οθωμανική εποχή είναι στην δικαιοδοσία του Αρχίευνούχου του σουλτάνου ( Χασιά του Λόγγου) πιθανώς σε συνέχεια Βυζαντινής λογικής ως "Παλεοχόρη του Παλεολώγου" ή Nepos!
https://www.palaiochori.gr/2018/04/blog-post_99.html

Βασίλης Δημητριάδης, Φορολογικές Κατηγορίες των χωριών της Θεσσαλονίκης κατά την Τουρκοκρατία, Μακεδονικά 20 (1980),  Ιστορικά Αρχεία Μακεδονίας.

 

✅ "Στην περίπτωση της Χαλκιδικής, η πρώιμη νεότερη περίοδος συμπίπτει με τους αιώνες της Τουρκοκρατίας. Η οθωμανική κατάκτηση της Χαλκιδικής πραγματοποιήθηκε σε δύο στάδια στο ευρύτερο πλαίσιο της οθωμανικής κατάκτησης των Βαλκανίων μετά τα μέσα του 14ου αιώνα. Οι Οθωμανοί κατέκτησαν για πρώτη φορά τη Χαλκιδική το 1384, μετά από μάχη στο όρος Χορτιάτη και την κράτησαν μέχρι το 1403. Η δεύτερη κατάκτηση έγινε το 1423 στο πλαίσιο της προετοιμασίας τους για την τελική πολιορκία της Θεσσαλονίκης (1430). Ένα εικοσάχρονο διάλειμμα (1403-23) είδε τη χερσόνησο να επανέρχεται στη βυζαντινή κυριαρχία, μετά την καταστροφική ήττα του Σουλτάνου Μπαγιεζίτ Ι από τον Ταμερλάνο στην Άγκυρα το 1402. Η πρώτη οθωμανική κατάκτηση, στα τέλη του δέκατου τέταρτου αιώνα, οδήγησε στην εγκατάσταση μουσουλμανικών πληθυσμών, ιδιαίτερα Γιουρούκ  ποιμενάρχες, γύρω από τη Θεσσαλονίκη και στη Χαλκιδική. Αυτοί οι νεοφερμένοι, ως ένα βαθμό, μεταμόρφωσαν τα πρότυπα οικισμού και χρήσης γης στις περιοχές που είχαν εγκατασταθεί. Ταυτόχρονα, οι αγρότες της Χαλκιδικής και οι μοναχοί του Αγίου Όρους έπρεπε να επαναδιαπραγματευθούν το καθεστώς τους στην περιοχή υπό τους Οθωμανούς. Η τελική οθωμανική κατάκτηση, μετά το πρώτο τέταρτο του δέκατου πέμπτου αιώνα, άνοιξε το δρόμο για τη σημαντικότερη αλλαγή που σημάδεψε την περίοδο της Τουρκοκρατίας στη Χαλκιδική, καθώς και την περιβαλλοντική ιστορία της περιοχής, το ερευνητικό μας θέμα σε αυτόν τον συλλογικό τόμο: τη λειτουργία των ορυχείων στα Σιδεροκάυσια (ott. SidreKapsi) στα ορεινά της δυτικής Χαλκιδικής."

"Οι Υürük κτηνοτρόφοι, που εγκαταστάθηκαν στη Χαλκιδική στα τέλη του 14ου αιώνα, παρέμειναν σημαντικό στοιχείο στην ύπαιθρο της περιοχής κατά τον δέκατο έβδομο και τον δέκατο όγδοο αιώνα. ο αριθμός τους όμως μειώθηκε σταδιακά. Το 1691, το οθωμανικό κράτος προσπάθησε να αναδιοργανώσει την Υürük  πολιτοφυλακή μέσω γενικής έρευνας. Σύμφωνα με αυτή την έρευνα, οι Υürüks  στη Χαλκιδική καταγράφηκαν σε 27 προσωρινούς οικισμούς (mahalles) στη Bορειοανατολική Χαλκιδική (nahiye του Pazargâh), 14 mahalles στη βορειοδυτική Χαλκιδική και 32 mahalles στη δυτική Χαλκιδική. Και οι τρεις ομάδες των οικισμών αποτελούνταν από συνολικά 1.306 στρατιώτες πολιτοφυλακής. [86 Totals drawn from the tables published by Dimitriadis ("Forologikes  katigories", pp. 404-6)] Όντας ημινομάδες κτηνοτρόφοι, οι Υürüks  ήταν συχνά σε σύγκρουση με τους χωρικούς και τους μοναχούς σχετικά με τη χρήση της γης κατά μήκος των ορίων των οικισμών. Οι καλλιεργούμενες εκτάσεις παραβιάζονταν συχνά από τα κοπάδια των προβάτων του Υürüks κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού-καλοκαιριού." 

"Κατά τον δέκατο έβδομο αιώνα, τέτοιου είδους διευθετήσεις (να τους αφήσει το Μοναστήρι να χρησιμοποιούν τις εκτάσεις τους για χειμερινούς βοσκότοπους, μετά την καταβολή ετήσιου μισθώματος) κοινή πρακτική, λόγω των οικονομικών προβλημάτων που αντιμετώπιζαν τα μοναστήρια. Σε μια τέτοια περίπτωση καταγράφεται ότι τα αρόσιμα χωράφια των μοναχών είχαν μείνει ακαλλιέργητα για μεγάλο χρονικό διάστημα και είχαν μετατραπεί σε βοσκοτόπια. έτσι, οι μοναχοί τα νοίκιασαν στους Υürüks."

"ο τοπωνύμιο «Σιδεροκαυσία» σημαίνει στα ελληνικά «σιδηροτήκωμα», «σιδηροβιομηχανία» ή «σιδεουργία» (sidero  σημαίνει σίδερο στα ελληνικά). Το συναντάμε για πρώτη φορά τον ένατο αιώνα, όταν ένας μοναχός με το όνομα Ιωάννης Κολοβός έφυγε από το Άγιο Όρος και εγκαταστάθηκε στη Σιδεροκαυσία μαζί με τους μαθητές του. Αργότερα, γίνονται αναφορές για «χωριό» της Σιδεροκαυσίας (χωρίον στα ελληνικά). Τα βυζαντινά φορολογικά μητρώα (praktika στα ελληνικά)απαριθμήστε τους χωρικούς της περιοχής ως χωρικούς, με χωράφια, αμπέλια και ζώα. Υπάρχει μόνο μία αναφορά, από τα μέσα του 14ου αιώνα, σε ένα «δημόσιο σιδηρουργείο» (δημοσιακον σιδεροκαυσειον  στα ελληνικά) στο κοντινό χωριό Κοντογρικού, κάτι που θα μπορούσε να υποδηλώνει ότι κάποιο είδος μεταλλουργικής δραστηριότητας δραστηριοποιούνταν στην περιοχή κατά τους βυζαντινούς χρόνους. Ωστόσο, δεν υπάρχει καμία αναφορά στην εξόρυξη πριν από την άφιξη των Οθωμανών"

"Επιπλέον, γνωρίζουμε ότι στις αρχές του δέκατου όγδοου αιώνα, όταν οι Οθωμανοί προσπάθησαν να αναδιοργανώσουν τη μεταλλευτική δραστηριότητα στη Σιδεροκαυσία, μετέφεραν εκεί μερικούς έμπειρους ανθρακωρύχους από την Κράτοβα.(δυτικά των Σκοπίων)"

"Γύρω στο 1500, μια ομάδα χωριών στη Δυτική Χαλκιδική είχε γίνει «χωριά κάρβουνων» ( Kömürciyan- i maden-i Sidrekapsi) και τους είχε ανατεθεί το καθήκον να εφοδιάζουν τα ορυχεία με κάρβουνο. Σε αντάλλαγμα, οι παραγωγοί ξυλάνθρακα απαλλάσσονταν από τους έκτακτους φόρους. (avariz ve tekalif-i divaniye or teklifat- i orfiyye).
Στα πρώτα χρόνια της βασιλείας του Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς και επί βασιλείας του γιου του Σελίμ Β', αυτά ήταν τα παλιά βυζαντινά χωριά Ρεβενίκεια (Ραβενίκ, σήμερα Μεγάλη Παναγία) και Παλαιοχώρι (Παλιοχόρ), καθώς και τα χωριά Yeniköy (μετέπειτα Νοβόσελο, σήμερα Νεοχώρι), Ραλιγκόβι (Raligova, μετέπειτα Λιαρίγοβη, σήμερα Αρναία) και Βαρβάρα, που είχαν εγκατασταθεί μετά την οθωμανική κατάκτηση.
Μέχρι το 1634, ωστόσο, οι Οθωμανοί είχαν δημιουργήσει μια πολύ μεγαλύτερη ομάδα χωριών στο σαντζάκι  Θεσσαλονίκης (συμπεριλαμβανομένων χωριών σε Σέρρες, Δράμα, Ζίχνη, Παλαιό Γυναικόκαστρο, Demir Chisar και φυσικά Σιδρεκάπσι, στα οποία είχε ανατεθεί η παροχή 338 πλήρων φορτίων και 25 τεταρτοφόρων κάρβουνων (kömür beygiri ) για τα ορυχεία της Σιδεροκαυσιάς· οι υπηρεσίες αυτές όμως θα μπορούσαν να ανταλλάσσονται με πληρωμές σε μετρητά."

 

"Εξόρυξη και Αποψίλωση Δασών. Επιπλέον, το 1731, σύμφωνα με μια οθωμανική αναφορά, δεν υπήρχαν αρκετά δέντρα γύρω από το χωριό Λιαρίγκοβα για την παραγωγή κάρβουνου. Ως αποτέλεσμα, οι κάτοικοί του διατάχθηκαν να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους ως ανθρακωρύχοι.68  Το 1782, οι χωρικοί της Περιστέρας, της Γαλάτιστας, τα Ράβνας, των Μεγάλα Βραστά, του Λειβαδιτσίου, του Αρδαμερίου και της Λούκοβας, αναφέρθηκαν στον εμίν από τα ορυχεία ότι τα βουνά κοντά στα χωριά τους δεν είχαν άλλη ξυλεία για την παραγωγή κάρβουνου. Μετά από έλεγχο που επιβεβαίωσε την αναφορά, επιβλήθηκε η παραγωγή κάρβουνου σε χωριά που είχαν αρκετά δάση, δηλαδή Λαρίγκοβα, Νιχώρι, Ρεβενίκια, Γομάτου, Βαρβάρα και Στάνος"

E. Kolovos and Ph. Kotzageorgis, "Halkidiki in the Early Modern Period: Towards an Environmental History", in B. Gounaris (ed.), Mines, Olives and Monasteries (Thessaloniki 2015).

 

✅ To 1441 «[...]αφιερώτικον έτει 1441 της Αναστασιας Κομνηνής, σίζηγος του δεσπότου μακαρίτου Αστερίου μοναχού και κτίτορος, περί τον Γήσβορον και Παλεοχόρη του Παλεολώγου[...]», Actes de Xeropotamou, σελ. 235-238

 

✅Ραλιγόβα, μετέπειτα Αρναία το 1928, στο κατάστιχο του 1478 καταχωρείται ως καλλιεργήσιμη γη του Παλαιοχωρίου και δεν είχε κατοίκους. Μεταξύ του 1478 και 1519 εξελίχθηκε σε χριστιανικό χωριό.
Πηγή : Κολοβός Α. Ηλίας, Χωρικοί και μοναχοί στην Οθωμανική Χαλκιδική, 15ος - 16ος αιώνας, διδακτορική διατριβή, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, Φιλοσοφική Σχολή, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη, 2000

Ρ

✒ Από τις ανασκαφές στον Άγιο Στέφανο έχουν προκύψει τα εξής ανασκαφικά ευρήματα:
«Η ανασκαφή αποκάλυψε μια κατεστραμμένη σε σημαντικό βαθμό τρίκλιτη  παλαιοχριστιανική βασιλική (5ος αιω) με ημικυκλική κόγχη και γενικές εξωτερικές διαστάσεις 15,8x15,1 μ.,
ένα μικρό μεσοβυζαντινό ναό (ανάμεσα στον 10° και τον 11° αι,)
που περιοριζόταν στο ανατολικό τμήμα του  κεντρικού κλίτους της παλαιοχριστιανικής βασιλικής, ένα βυζαντινό – πρώιμο μεταβυζαντινό (16ος-17ος αιω.) μεγαλύτερο ναό, όλα στις εσωτερικές διαστάσεις της σημερινής εκκλησίας. 
Μεταξύ των κινητών ευρημάτων σημειώνεται
ένα χάλκινο νόμισμα του Βαλεντινιανού Α ́(364-378) και
ένα χάλκινο νόμισμα Αρκαδίου(395-408, χρονολογία  κοπής:  387-392μ.Χ.),
τα οποία μέχρι σήμερα αποτελούν τα παλαιότερα τεκμήρια κατοίκησης του χώρου
Πηγή: 10η ΕΒΑ, Χαλκιδική, Ιωάννης Ταμβάκης

 

✒ Στο ύψωμα του Προφήτη Ηλία, σε απόσταση 3 χλμ. περίπου βόρεια από την σημερινή Αρναία Χαλκιδικής στα γεωγραφικά όρια με το Παλαιοχώρι και πολύ κοντά στις περιοχές αρχαιολογικού και ιστορικού ενδιαφέροντος Βαλτούδα, Καστελούδι Κρανιάς, Παλαιόχωρες, είναι ορατά λίγα ερείπια καθώς και μικρά τμήματα τείχους μετάβυζαντινής εποχής (Καστράκι, 11ος-14ος αιω) και η ανασκαφή έδωσε αντικείμενα καθημερινής οικιακής χρήσης (πήλινη γάστρα κλπ) εκείνης της περιόδου.

✒ «Από τον εξελληνισμό του βουλγαρικού τοπωνυμίου Ιlari(i) goveda (= του Ιλαρίου τα ζώα), προήλθε στα Ελληνικά η λέξη, αρχικά Ιλαρί γκόβα και έπειτα, με την αποβολή του αρχικού Ι- (γιώτα), απʾ όπου από τη γενική Λα-ριγκόβης της λόγιας γλώσσας προήλθε η ονομαστική Λαρίγκοβη.»
Αντώνης Ι. Θαβώρης, Σλαβικής Αρχής λέξεις στην Χαλκιδική – Λιαριγκόβη, Ελληνικά 68 (2018-2019), σελ. 167

Κατά την άποψη μου (εκδοχή) το Λιαρίγκοβη,
ως Τοπωνύμιο/Μετόχιον στα Βυζαντινά Δίκαια του Παλαιοχωρίου και μεταγενέστερα,
σημαίνει «Ιλαρίωνα Ζώα»,
όπου ο Ιλαρίωνας είναι ο συγγενής (Nepos, Νέπωσι ;) του Αυτοκράτορα Αλεξίου Ά του Κομνηνού, Ηγούμενος της Μονής Κωνσταμονίτου και το 1098 μ. Χ. είναι Πρώτος του Αγίου Όρους.  

✅"Ωστόσο, αυτός ο πλούτος σε συνδυασμό με συγκεκριμένα μοτίβα τοπίων ήταν που τόνωσαν τον πυκνό αποικισμό της Χαλκιδικής στους προϊστορικούς και αρχαίους χρόνους.  Η ενδοχώρα, το όρος  Χολομώντας  και οι παρακείμενες πεδιάδες στα νότια  και βόρεια του, ήταν  η  κινητήρια  δύναμη της τοπικής οικονομίας, πολύ  πριν ο τουρισμός και  οι  καλοκαιρινές διακοπές διαδοθούν ευρέως, πολύ  πριν  η ομορφιά  γίνει  εθνικό  αγαθό  προς πώληση  και  ενοικίαση.  Εκεί  διαμορφώθηκε  η  μεσαιωνική  και  πρώιμη νεωτερική  κοινωνία της Χαλκιδικής, μακριά  από  τη  θάλασσα  αλλά  κοντά  στο  Άγιο  Όρος.  Δεν  ήταν  περίπτωση εξαιρετικής  οικονομικής  επιτυχίας, ωστόσο οι  ντόπιοι  είχαν  πάντα  κάποιες  βιώσιμες  επιλογές.  Δύο  βασικοί παράγοντες  καθόρισαν  την  τοπική οικονομία  και  το  περιβάλλον  στη  Χαλκιδική  σε  όλη  τη  μεσαιωνική  και σύγχρονη  ιστορία  της:  το  Άγιο  Όρος στις παράκτιες  πεδιάδες  και  η  βιομηχανία  εξόρυξης  στην  ορεινή  ενδοχώρα.  Τα  μοναστήρια  ήταν  – και σε κάποιο βαθμό  εξακολουθούν  να  είναι –  οι  μεγαλύτεροι  γαιοκτήμονες, καθώς  είχαν  τα  καλύτερα  κτήματα.  Οι  δεσμοί  τους  μεγάλωσαν  κατά  τους  αιώνες  της  Τουρκοκρατίας."

"Όπως και σε άλλα μέρη της Ευρώπης, η συρρίκνωση των δασών –ακόμη και η έλλειψη ξυλείας για την παραγωγή κάρβουνων– ήταν αισθητή τον δέκατο όγδοο αιώνα σε όλη τη ζώνη εξόρυξης. επρόκειτο να ακολουθήσει φυσική αναγέννηση." 

"Λόγω των φυσικών πόρων και της διαφοροποιημένης οικονομίας της, με τον καιρό η Χαλκιδική προσέλκυσε κύματα ειρηνικών εποίκων και βάρβαρων εισβολέων: Θράκες, Μακεδόνες, Νότιους Έλληνες, Ρωμαίους, Ούννους, Σλάβους, Καταλανούς, Γιουρούκους, Εβραίους και, τη δεκαετία του 1920, άπορα μικρασιατικά καταφύγια."

Basil C. Gounaris (ed.), Mines, Olives and Monasteries: Aspects of Halkidiki’s Environmental History (Θεσσαλονίκη: Επίκεντρο και Φάρος, 2015), σελ. 20-21

✅ Στο οθωμανικό φορολογικό τεφτέρι ΤΤ723 όπου αναφέρονται τα Μετόχια του Αγίου Όρους κατά το 1568 έχουμε στο Παλαιοχώρι Μετόχι-λιβάδι των κάτωθι Αγιορείτικων μονών :

ΑΓΙΟΥ ΠΑΥΛΟΥ
ΒΑΤΟΠΕΔΙΟΥ
ΔΟΧΕΙΑΡΊΟΥ
ΕΣΦΙΓΜΕΝΟΥ
ΖΩΓΡΑΦΟΥ
ΙΒΗΡΩΝ
ΞΕΝΟΦΩΝΤΟΣ
ΞΗΡΟΠΟΤΑΜΟΥ
ΠΑΝΤΟΚΡΑΤΟΡΟΣ
ΣΙΜΩΝΟΠΕΤΡΑ

✅ Με το πέρασμα του χρόνου έχουμε την ίδια κατοίκηση να ενδυναμώνεται στο Λεκανοπέδιο Παλαιοχωρίου (ενσωματώνονται σταδιακά και οι κάτοικοι Κοντογρίκου, Κασσαλούπων, Πινάκρα, Λιβαδίων, Βρωμοχώρι, Πραβήτας, Κάστρου Καμήλας, Καστέλλι Νέπωσι...),
προς το “Καστελούδι” στις Κρανιές δίπλα στην Βαλτούδα (έχει βρεθεί βάση και μέλη μαρμάρινου κίονα), με κατεύθυνση 

προς τις "Παλιόχωρες" πέριξ της εκκλησίας του Αρχαγγέλου Μιχαήλ,

μέχρι να φτάσουμε στα μέσα του 19ου άιω στην σημερινή τοποθεσία που βρίσκεται το Παλαιοχώρι λόγω εμφάνισης ασθενειών... https://www.palaiochori.gr/2016/05/1821-1900.html